د اکتوبر ۷ د هغه ورځې سره برابر دی چی خارجی ځواکونه د امریکا په مشری په افغانستان کې او تروریزم په وړاندی جنګ شروع له امله په ۲۰۰۱ میلادی کال کې د طالبانو رژیم سقوط لامل شو.
په لومړیو کې د ۱۵۰ زرو خارجی نظامیانو څخه ډیر حضور درلود؛ خو په اوسنۍ حال کې ۱۵ زره خارجی نظامی سرتیری د ناتو په مشری په افغانستان کې حضور لری.
د ناتو نظامی تړن د افغانستان دولت سره اوسنۍ امنیتی تړون په اساس، خپل جنګی ماموریت ته د ۲۰۱۴ کال دسامبر میاشتی ۳۱ نیټه کې، پای ټکې کیښود او وروسته، غیری رزمی ماموریت، مشورتی او زده کړیز ماموریت شروع کړ.
د ۲۰۱۴ کال وروسته نږدی ۱۵ زره خارجی ځواکونه په افغانستان کې باقی پاته شو چی ډیر یی امریکایی نظامیان تشکیلوی.
ددی وخت په لړ کې د ۳۵۰۰ څخه ډیر خارجی نظامیان په افغانستان کې ووژل شو.
د ناتو غړیو هیوادونو رسمی آمارو په اساس چی ارائه کیږی په افغانستان کې ناتو نظامی حضور په لړ کې، ډیر درانده لګښټونه ترسره شوی دی؛ هغه لګښتونه چی البته دا هیوادونه ادعا کوی چی ټوله د افغانستان خلګو ژوند ښه کولو په لاره کې مصرف شوی؛ خو شواهد شکاره کوی چی کوم څه د افغانستان خلګو عاید نه دی شوی.
د تروریزم سره ۱۷ مبارزی وروسته او افغانستان کوربه توب د زرهاوو خارجی ځواکونو څخه، دا هیواد همداسی خپل د نړۍ په خطرناکو هیوادونو کې حسابیږی.
طالب او داعش او نور تروریستان په دومره اندازی سره پیاوړی دی چی که وغواړی مرګونۍ بریدونه حتی په کابل کې رامنځته کولای شی.
د هیواد اکثره مهم لویی لاری د طالبانو سلطه او نورو تروریستانو سلطه لاندی دی.
د داعش په شان بل مخوف ډلې ظهور په افغانستان کې نږدی یو قبول شوی حقیقت باندی بدل شوی دی.
ځینی ددی ولایتونو څخه لکه غزنی، هلمند، نورستان، کنر، پکتیا او پکتیکا، لوګر او فراه او قندوز او فاریاب او جوزجان او... عملآ د تروریستانو سره سختو نښتو کې دی او په ځینی وختونو کې، په دی ولایتونو کې ډیر سیمې، د طالبانو مستقیم سلطی لاندی قرار لری.
د امنیت احساس ضریب د افغانانو په منځ کې د ۱۷ کاله جنګ شروع څخه، حد اقل ممکن ته کم شوی دی.
هیواد امنیتی ځواکونه هم د لوړ روحیه سربیره، همداسی خارجی ځواکونو مرستو ته سترګی په لاره دی او ددی ځواکونو هوایی بازو تراوسه هم دومره فعال نه دی.
درانده اسلحو ته لاسرسی هم همداسی یو نه پوره کیدونکې هیلې په شان پاته شوی دی.
د قانون ګرایی، ښه حکومت داری، دموکراسی استقرار او شفاف اداره او ځوابګویه اداری رامنځته کولو په برخه کې لاسته راوړنو څخه خبری کیږی هم د جدی مشکلاتو سره مخ دی.
د مثال په توګه، د ۹۳ کال ریاست جمهوری ټاکنو کې، عملآ تزویری او عقلب چی د خارجی پشتوانه او قومی سلطه اراده سره منځته راغلی دی او بالاخره ائتلافی دولت مخدوش مشروعیت سره منځته راغلل.
فساد هم حکومت کې ریشه کړي او زیانونه یی، تر لسو کالو پوری د اقتصادی او اداری سیستم څخه به په هیواد کې قربانی واخلی.
زیربنایی برخو کې هم کوم ډول لاسته راوړنې نه دی ترسره شوی.
په دی منځ کې، یواځنۍ لاسته راوړنې چی خارجیان ورته اشاره کوی میلیونو هلکانو او انجونو تلل و مکتب ته او همدارنګه رسنیزه فعالیتونو پراختیا او مخابراتو شبکه دی چی داسی به نظر نه رسیږی چی دا ډول مسایل د خارجیانو مستقیم سرمایه ګذاریو سره لاسته راغلی وی؛ سربیره پردی چی دا پروسی بلاخصوص معارف وضعیت هم د خاصو مشکلاتو سره مخ دی.
