خبرنگارونه د بیان آزادی یی تعیینه کړی؟

محمد اشرف غنی د افغانستان ولسمشر د نړیوال د مطبوعاتو د ازادی ورځ د یو غونده په مناسبت کی له خبریالانو څخه غوښتنه وکړه چی د بیان د ازادینه په د غه هیواد کی معلومه کړی.

ښاغلی غنی په دغه غونډه کی خبریالانو ته وویل: حکومت د خبریالانو څخه د اخلاقی موازینو په رعایت کولو تعهد غواړی. حکومت د اخلاقی موازینو په ترتیب کی هیڅ رول به نلری،ځکه د دولت دخالتونه  سانسور او ډیر ستونزی د بیان دآزادی دپاره کیږی او خبریالان باید پخپله د بیان ازادی منفی او مثبته حدود تعیین کړی.

باید هغه د خلکو هغه ازادی چی تاوان رسوی محدوده سی ځکه چی دغه منفی ازادی ګانی د نورو هیوادونو دپاره منفی تاوانونه لری. دینی عالمان اکثر شکایتونه د رسنو څخه لری نو باید خبریالان پخپله د اخلافی موازینو د تعیینولو د دوی سره مشوره واخلی.

دا یوازینی او بیځی عجیبه پیشنهاد په تاریخ دی چی د یو هیواد ولسمشر د ځوان خبریالانو چی کمی تجربی لری کړی دی.

په دی معنی چی تقریبا ۹۹ فیصده د هیواد چی مسلمانان دی او د هغه اساس قانون د اسلامی په اساس کی جوړه سوی دی اوس غواری داسی ځوانان او خبریالان چی د دوی دینی لارښوونه تقریبا صفر ته رسیږی مونږ ته د بیان ازادی حدود او ثغور وټاکی.

داسی  پیشنهاد د یو ولسمشر چی پخپله هم د اسلامی آموزګانی چندان معلومات نلری دعقل څخه نه دی لیری ځکه چی دواړه د اسلامی معلومات په باره کی په یو مرتبه اودرجه کی دی او که داسی نه وای د یو اسلامی هیواد ولسمشر باید یو څه هم د دینی او مذهبی معلومات درلود او پوه سوی وای چی د بیان ازادی او د هغه نظایر لکه انسانی او بشری حقوق په اسلام کی په سمه او صفا توګه معلوم او واضحه دی.

 مونږ او تاسی ټول خبر یو چی خبریالان اوټول هغه کسان چی نوی راغلی دی او غیر حرفه ای دی په افغانستان کی د ناچاری او بیکاری د لاسه و دغی وظیفی ته راغلی دی او سواد او دینی دانش یی نلری نو پریږده چی په دغه لار د مذهبی او تخصصی کارشناسی وکی هغه هم آزادی په بیان کی اوپه افغانستان چی یو سنتی جامعه ده .

ولسمشر د دی پر ځای چی د دوی څخه وغواری د بیان د آزادی دپاره حد او حدود تعیینه کړی باید عالمان  و واقعی دانشمندانوته مراجعه وکړی او د دوی څخه وغواړی چی د بیان ازادی د اسلام د رویه څخه معلومه کړی او هغه شیان چی ممنوع او منعه ده دوی ته وشیی او د دی وروسته دا دحکومت وظیفه ده چی خپلی حمایتونه د هغه اصول او ضوابطونه اعلام وکی او د دوی لارښوونه د ازادی د بیانه د خلکو سره شریک کړی او دوی اجبار کړی تر سو چی د قواعد او اصولو څخه پیروی وکی.

په دی پوهیږو چی دا د حکومت او دولت او د اسلامی دولت  ولسمشر وظیفه ده چی د اساسی قانون په اساس او د اسلامی قوانینو مطابق چی لیکل سوی دی دا حق او صلاحیت لری چی د پوهانو او دینی کارشناسونوته وظیفه ورکړی تر سو چی د عالمانو او دانشمندانو په مشوره او د هغه احادیث او روایات چی موجود دی په قران شریف او نبوی احادیثو کی او نور دینی کتابونه د ازادی حد او مرز د حقیقی اسلام په زمینه کی بیان کړی.

داسی معلومیږی  ولسمشر او نور هغه خبریالان چی د بیان ازادی حد او مرزونه معلوموی باید دوی متوجه کړو چی له دی مخکی چی ځینی بی تجربه کسان چی د دین او مذهب څخه بی اطلاعه او بیخبره دی ځان زعیره کړی او د ازادی دپاره حد او مرزونه تعیین کړی وواییو  چی په دغه باره کی اسلامی منابع هم لرو او د هغو مخکی عالمان او دینی اندیشمندان دغه شیان د دینی منابعو څخه استخراج کړی دی.

د مثال په  توکه په ځینی شرطونه او حدود چی په اسلام کی ټاکل سوی دی اشاره کوو:

الف) و دینی مقدساتو ته توهین او شکنځل و نکړو: یو شی چی عقیده اوفکر په مقام کی باید رعایت وکو نباید د اسلامی مقدساتو ته ناسزا و شکنځل وکو.د نورو کسان و مقدساتوته که غیر منطقی هم دی او د مطالبو د اثبات دپاره هیڅ مرسته نه کوی او تر دا لا هم بدتره د خلکو د انزجار او تنفر هم کیږی او داسی کار کوی چی د هغو منل ناممکن دی.

قران شریف مسلمانان د دینی و مقدساتو شکنځل کولوته منعه کړی ده او وایی هغه کسان چی خلکو ته د خدا به غیره دعوت کوی دوی ته شکنځل مه کوی ځکه دوی هم تاسو خدای ته شکنځل  کوی.

ب ) د خلکو ته ښکنځل نه کول : باید په قلم  او بیان کی د یو سړی ابرو وساتل سی او ازادی بیان د سو چا چی محترمه دی نباید ورته بد ګویی او شکنځل وکو.

نبی صلی الله علیه اله وسلم فرمایلی دی: هرچا چی د خپلی ورور پرده ایسته کړی د دوژخ اور پردی د هغه د مخه ایسته کیږی.

په بله روایت راغلی دی : د مومن اخلاق د خدای د بزرګی او لوی والی او عظمت څخه دی نو هرچا چی دوی مسخره وکی داسی دی چی خدای مسخره کړی دی. باید ووایو چی توهین او شکنځل کول یوازی مسلمانان دپاره نه دی بلکی  و ذمی کافرانو ته هم ښکنځل کول او بدګویی منعه او حرامه ده.د دغی ټوله دستورات څخه معولیږی چی د بیان ازادی یوازی د مسلمانان دپاره نه دی اود ټول خلکو د کرامت او ابرو د ساتلو دپاره دی.

ج) شایعه پراکنی او د اسرار افشا کول منعه : هر نظامی ځینی اسرار لری او کوښښ کوی چی هغه خوندی وساتی او هر څوک چی غواړی هغه افشا وکی خایین کڼل کیږی او د بیان ازادی د هغی څخه اخیستل کیږی . اسلامی نظامی هم همداسی دی او ځینی اسرارونه لری چی هيڅ څوک ته اجازه نشته چی هغه افشا او بیان وکی.

قران کریم د مسلمانانو د امنیتی اطلاعاتو د نشر کولو څخه منعه کړی دی او هر څوک چی دا کار وکی هغی ته خاین وایی او خلک ته د خدای او رسول خیانت کولو ته منعه کړی دی او وایی چی ای د خدای مومنانو وخدای او رسول ته خیانت مه کوی.

همداسی قران کریم کریم هغه کسان چی خینی اطلاعات او اخبار بیله تحقیق کولو او بررسی کول په جامعه کی انتشار ورکی او ټولنیزو اعتماد متزلزل وکی وغانده او باید داسی شایعات او خبرونه د صاحب نظرونه اوپوهانوته وسپارل شی. کله چی د یو کامیابی او یا شکست دوی ته رسیږی بی له تحقیق د هغی څخه یو شایعه جوړوی او که هغه د دی دمخه رسول الله ته ویلی وای د حقیقت څخه خبر سوی وای.

د) توطیه جوړول منعه : د ازادی نور محدودیتونه دا دی چی د حقوق سیاسی او اجماعی او نور برخونوکی د افکارو د تبلیغ کولو او نشر کولو او حزب او مکتبونه چی فاسد دی نباید د هغی وخواته ولار سی کنی د اسلامی نظام مجبوره کیږی چی د دوی د ازادی څخه منعه وکی او مخ نیوی وکی.

دا مسیله استدلال ته اړتیا نه لری او ټول عاقلان هم په دغه نظر کی دی اوټول د دموکراسی مدعیان هم دغه قاعده پخپل هیوادونو کی اعمالوی.

ه) د مقرراتو اوتعهداتو څخه باید چی سرپیچی وکو:د سیاسی ازادی او د بیان ازادی د موانعو څخه دا دی چی په یو اسلامی جامعه کی څوک نباید د اسلامی قراردادونوڅخه مخ نیوی وکی.

اسلامی نظام باید د هغه تعهدات ،مال او مذهبی اقلیتونه په مقابل کی ساتنه وکړی او دوی هم وظیفه لری خپلی تعهدات عملی کړی او کله چی دوی خپلی په پیمانونه باندی وفاداری ولری اسلامی حکومت هم دوی ته ازادی ورکوی اودوی کولای سی چی خپلی دین تبلیغ کړی او کتابونه نشر کړی.