ګارډین: د چاپېریال لوی ککړوونکي په افغانستان کې د اقلیم د ناورین مسئول دي

افغان غږ خبری آژانس: شادی خان سیف؛ برتانوي ورځپاڼې ګارډین د افغانستان اقلیمي او اقتصادي وضعیت څیړلی دی.
 
د دې لایحې په یوه برخه کې راغلي چې نړۍ باید د افغانستان اقلیمي ناورین ته چې له بهر څخه وارد شوی، پاملرنه وکړي او هغه هېوادونه چې د چاپېریال په ککړتیا کې یې رول لوبولی، باید مسئولیت په غاړه واخلي.
 
د دې مادې له مخې، په ښارونو او کلیو کې چې د جګړو له امله ویجاړ شوي، ډیری فارمونه د بې وخته بارانونو، د ګلیشیرونو د خړوبولو او پرله پسې سیلابونو وروسته له منځه تللي دي.
 
ښادي خان سيف په دې ليکنه کې زياته کړي: دغو وژونکو سېلابونو د هغو خلکو ژوند يې له منځه وړى، چې له سېلابونو مخکې د لږو خوراکي توکو په لرلو سره ژوندي پاتې کېدل، اوس مهال د اوړي د حاصلاتو د فصل اوج دى. داسې موسم چې کروندګر خپلې میوې او حاصلات راټولوي او د ژمي راتلو ته تیاری نیسي، خو په مرکزي لوړو سیمو کې چې بزګران د پسرلني معمول بارانونو ته په تمه وو، له اوږدو او وچو وچو ورښتونو وروسته د لنډې مودې لپاره واوره وریدله.
 
له دې وروسته سخت ږلۍ وشوې چې باغونه یې ویجاړ کړل او په پای کې اورښت چې د غنمو حاصلات یې ویجاړ کړل. د دې پیښې څخه هیڅ یو هم د نږدې 40 میلیون نفوس لرونکي په وچه کې میشته هیواد اقلیم لپاره نورمال ندي.
 
د ګارډین لیکوال زیاته کړي: د لوړو غرونو یخونه په بې ساري سرعت سره ویلي کیږي او د شمالي ولایتونو له غرونو څخه د سویل په میدانونو کې مرګوني سیلابونه راوړي. دا په چټکۍ سره ورکېدونکي ګلیشیرونه د هغو افغانانو لپاره د ژوند کرښه ده چې په طبیعي سیندونو ډیر تکیه کوي. له دې سره سره په تېرو څو لسیزو کې د هېواد په کچه د اوبو د ساتنې، زېرمه کولو او وېش په برخه کې هېڅ پرمختګ نه دی شوی.
 
د ښاغلي سیف په وینا، د ځمکې لاندې اوبه په خطرناکه توګه کمیږي ځکه چې دا له کلونو راهیسې د ځایي خلکو لپاره د اوبو یوازینۍ سرچینه وه. له وروستیو اورښتونو مخکې وچکالي دومره سخته وه او د تودوخې څپې یې دومره اوږدې کړې چې د هېواد په ختیځ او جنوب کې یې د ګڼو ځنګلونو اورونه ولګول.
 
د نورستان او خوست د ځنګلونو سوځول یوه ترخه غمیزه وه. د خوست او نورستان په ځپل شویو ولایتونو کې ځایي خلکو د اور د د وژلو لپاره د خپلو کلیو په ځوانانو تکیه کوله. ځوانانو په خپلو خالي لاسونو د اوبو او شګو سطلونه وړل، شپه او ورځ یې د اور د کابو کولو لپاره کار کاوه.
 
په افغانستان کې د اقلیم بحران دومره ریښتینی دی چې احتمال لري په راتلونکو میاشتو کې د خوراکي توکو یو بل بحران رامینځته کړي.
 
دا ټول په داسې حال کې دي چې افغانستان ته د مرستو رسول په اوکراین کې د جګړې تر اغیز لاندې راغلي دي. دا وضعیت د مرستو رسولو لړۍ ګډوډۍ، انفلاسیون او د بسپنه ورکوونکو ستړیا لامل شوی.
 
د ګارډین لیکوال د افغانستان وضعیت ته د نړیوالو رسنیو په بې غورۍ هم نیوکه کړې، خو دا یې هم منلې چې رسنۍ د دې وضعیت پړه نه ده، بلکې د حل لپاره یې ډېر څه کولی شي.