بیست ماه جمادی الثانی هر سال، برابر است با زادروز فرخنده و ملکوتی بانوی آب و آیینه و پاکی ها، حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها). یکی از مباحثی که از دیر و دور زمانی بدینسوی در میان آگاهان و دلسوزان امت اسلامی، رایج و مطرح بوده، کاربردی ساختن بسیاری از آموزه های دینی و آوردن این گزینه ها در متن زندگی جوامع اسلامی است.
اسلام در کنار توصیه به داشتن اندیشه الهی و انسانی، به رفتار هنجارمند و بایسته انسان مسلمان نیز توجه اکید دارد. اندیشه و عمل و به عبارت دیگر، جهان بینی و شیوه رفتاری، دو گزینه ای هستند که در هر بینش و مکتبی از جمله اسلام، حرف اول و آخر را می زند.
انسان به معنی عام آن در هر نقطه و زمانی که زندگی می کند، برای اندیشه سالم و رفتار و عمل درست و انسانی، نیازمند به الگوها و اسوه هایی است که برای او معرفی می شوند. الگوها هم به حصر عقلی به دو گونه می توانند معرفی شوند: دسته اول الگوهایی هستند که معرِفهای غیبی و غیر بشری دارند؛ آفریدگار هستی، کتابهای آسمانی، انبیاء الهی و جانشینان و اوصیای آنان، مُعرِفهایی اند که در کته گوری نخست، قابل بحث و نظر می باشند.
اما دسته دوم از مُعرِفها، هیچ گونه نسبت و سنخیتی با آسمان نداشته، خاستگاه و پایگاه صد در صد بشری و انسانی دارند. اسلام به عنوان یک دین و مکتب جامع و کلانی که مدعی است برای سعادت و کمال مادی و معنوی و روحی و جسمی انسانها، نسخه و برنامه دارد، در بخش معرفی الگوها و اسوه های اخلاقی و تربیتی برای انسانها نیز ساکت نمانده و ناب ترین الگوها را به معرفی گرفته است.
یکی از الگوهایی که خالق انسان در کتاب انسان سازش با صراحت تمام از آن یاد می کند و او را اسوه و الگوی مناسب برای همه ی انسانها و در همه ی اعصار و قرون، معرفی می کند، شخص نبی گرامی اسلام و پیامبر آخرین، محمد مصطفی و به تبعه آن، اهل بیت و خاندان معصوم آن بزرگوار است.
غیر از کلام وحی، سخنان پیامبر اسلام و امامان معصوم نیز اسوه و الگو بودن پیامبر و اهل بیت پاکش را مورد تائید و تاکید قرار می دهند؛ به گونه ای که در بخش مردان، این پیامبر اسلام و ائمه معصوم اند که باید اندیشه و رفتار آنان، سرمشق و الگویی باشد برای تمامی پسران و مردان امت اسلامی و در همه ی قرون و اعصار تا روز واپسین.
اما در بخش بانوان و دخترخانمها نیز برترین اسوه هایی که به معرفی گرفته شده، زنان عفیف، نجیب و نمونه ای چون آسیه، آمنه، مریم، خدیجه و سیده زنان عالم، فاطمه زهراـ سلام الله علیها- و دختر بی بدیل او زینب کبرا-علیهاسلام- است.
پس چنانچه می بینیم، جامعه اسلامی در مرحله معرفی اسوه و الگوگیری مشکلی ندارد و اما این مرحله الگوپذیری و تبعیت از الگوهای مناسب موجود است که جوامع اسلامی را دستخوش چالش جدی و تاسفبار کرده است.
به هر دلیلی، جوامع اسلامی در حدی از انحطاط و نابسامانی بینشی و رفتاری رسیده است، که نه به کتله ی بی شماری از مردان و پسران آن می شود الگویی چون پیامبر اسلام و علی ابن ابی طالب را معرفی و پیشنهاد کرد و نه به بخش عظیمی از زنان آن می توان گفت که شبیه فاطمه زهرا- س- زندگی کنند!.
چنانچه می دانیم، محبت داشتن نسبت به شی و یا شخصی، مشاکلت ببار می آورد و مشاکلت به نوبه خویش، موجب پیروی و متابعت از شخص می شود و تا این سه رکن به جود نیاید، کسی حاضر به پیروی از کسی نمی شود.
در وضعیت موجود جوامع اسلامی نیز حکایت از همین قرار است. امروز مردان مسلمان به جای الگوپذیری از اسوه های معرفی شده در قرآن و احادیث و روایات، ترجیح می دهند تا از هنرپیشه های سینمای هالیود و بالیود، پیروی کنند و چون به آنان محبت و علاقه دارند، سعی می کنند تا در بسیاری چیزها، خود را شبیه آنها سازند. مانند آنها راه بروند، حرف بزنند و لباس بپوشند و فکر کنند!.
زنان و دختران مسلمان نیز به همین منوال، مانکن های هنرپیشه فلمها و سریالهای غربی و هندی و... را به عنوان الگوهای برتر زندگی خویش برگزیده اند و سعی دارند تا هر روز بیشتر از روز پیش، از تمامی زوایا و جهات، خود را به مراجع تقلیدشان نزدیک و نزدیک تر کنند!.
از طرفی نیز می دانیم و این از نقطه نظر روانشناختی و مباحث منطقی و عقلی تثبیت شده است که الگودهی و اسوه پراکنی، بستر و زمینه می خواهد و سنخیتی باید میان الگو و الگو گیرنده وجود داشته باشد. به عنوان مثال ما می توانیم به جوانی- پسر یا دختر- که تکالیف دینی اش را انجام می دهد و به بسیاری از گزینه های دینی پایبندی دارد، پیامبر، علی و فاطمه زهرا-علیهم السلام- را به عنوان الگو و اسوه فکری و رفتاری آنان پیشنهاد دهیم.
اما آیا ممکن است همین پیشنهاد را به دختران و پسرانی از خانواده های مسلمان بدهیم که علاوه بر عدم آشنایی با ابتدایی ترین مسایل دینی، کمترین و کوچکترین گناه آنان، نوشیدن مشروب و ارتباط نامشروع با دختران و پسران هرزه و پتیاره ای مانند خودشان است؟!
به نظر می رسد در تبلیغ و ترویج مسایل ظریف و دقیق دینی می بایست از احتیاط و وسواس بیشتری کار گرفت تا خدای ناکرده، به جای تعظیم و تکریم الگوهای ارزشمند و گرانسنگی چون پیامبر اسلام، امام علی، فاطمه زهرا و فرزندان معصوم ایشان-علیهم السلام- دچار اسائه ادب و هتک حرمت نسبت به مرتبه الهی و معنوی آن بزرگواران نشویم.
اسلام در کنار توصیه به داشتن اندیشه الهی و انسانی، به رفتار هنجارمند و بایسته انسان مسلمان نیز توجه اکید دارد. اندیشه و عمل و به عبارت دیگر، جهان بینی و شیوه رفتاری، دو گزینه ای هستند که در هر بینش و مکتبی از جمله اسلام، حرف اول و آخر را می زند.
انسان به معنی عام آن در هر نقطه و زمانی که زندگی می کند، برای اندیشه سالم و رفتار و عمل درست و انسانی، نیازمند به الگوها و اسوه هایی است که برای او معرفی می شوند. الگوها هم به حصر عقلی به دو گونه می توانند معرفی شوند: دسته اول الگوهایی هستند که معرِفهای غیبی و غیر بشری دارند؛ آفریدگار هستی، کتابهای آسمانی، انبیاء الهی و جانشینان و اوصیای آنان، مُعرِفهایی اند که در کته گوری نخست، قابل بحث و نظر می باشند.
اما دسته دوم از مُعرِفها، هیچ گونه نسبت و سنخیتی با آسمان نداشته، خاستگاه و پایگاه صد در صد بشری و انسانی دارند. اسلام به عنوان یک دین و مکتب جامع و کلانی که مدعی است برای سعادت و کمال مادی و معنوی و روحی و جسمی انسانها، نسخه و برنامه دارد، در بخش معرفی الگوها و اسوه های اخلاقی و تربیتی برای انسانها نیز ساکت نمانده و ناب ترین الگوها را به معرفی گرفته است.
یکی از الگوهایی که خالق انسان در کتاب انسان سازش با صراحت تمام از آن یاد می کند و او را اسوه و الگوی مناسب برای همه ی انسانها و در همه ی اعصار و قرون، معرفی می کند، شخص نبی گرامی اسلام و پیامبر آخرین، محمد مصطفی و به تبعه آن، اهل بیت و خاندان معصوم آن بزرگوار است.
غیر از کلام وحی، سخنان پیامبر اسلام و امامان معصوم نیز اسوه و الگو بودن پیامبر و اهل بیت پاکش را مورد تائید و تاکید قرار می دهند؛ به گونه ای که در بخش مردان، این پیامبر اسلام و ائمه معصوم اند که باید اندیشه و رفتار آنان، سرمشق و الگویی باشد برای تمامی پسران و مردان امت اسلامی و در همه ی قرون و اعصار تا روز واپسین.
اما در بخش بانوان و دخترخانمها نیز برترین اسوه هایی که به معرفی گرفته شده، زنان عفیف، نجیب و نمونه ای چون آسیه، آمنه، مریم، خدیجه و سیده زنان عالم، فاطمه زهراـ سلام الله علیها- و دختر بی بدیل او زینب کبرا-علیهاسلام- است.
پس چنانچه می بینیم، جامعه اسلامی در مرحله معرفی اسوه و الگوگیری مشکلی ندارد و اما این مرحله الگوپذیری و تبعیت از الگوهای مناسب موجود است که جوامع اسلامی را دستخوش چالش جدی و تاسفبار کرده است.
به هر دلیلی، جوامع اسلامی در حدی از انحطاط و نابسامانی بینشی و رفتاری رسیده است، که نه به کتله ی بی شماری از مردان و پسران آن می شود الگویی چون پیامبر اسلام و علی ابن ابی طالب را معرفی و پیشنهاد کرد و نه به بخش عظیمی از زنان آن می توان گفت که شبیه فاطمه زهرا- س- زندگی کنند!.
چنانچه می دانیم، محبت داشتن نسبت به شی و یا شخصی، مشاکلت ببار می آورد و مشاکلت به نوبه خویش، موجب پیروی و متابعت از شخص می شود و تا این سه رکن به جود نیاید، کسی حاضر به پیروی از کسی نمی شود.
در وضعیت موجود جوامع اسلامی نیز حکایت از همین قرار است. امروز مردان مسلمان به جای الگوپذیری از اسوه های معرفی شده در قرآن و احادیث و روایات، ترجیح می دهند تا از هنرپیشه های سینمای هالیود و بالیود، پیروی کنند و چون به آنان محبت و علاقه دارند، سعی می کنند تا در بسیاری چیزها، خود را شبیه آنها سازند. مانند آنها راه بروند، حرف بزنند و لباس بپوشند و فکر کنند!.
زنان و دختران مسلمان نیز به همین منوال، مانکن های هنرپیشه فلمها و سریالهای غربی و هندی و... را به عنوان الگوهای برتر زندگی خویش برگزیده اند و سعی دارند تا هر روز بیشتر از روز پیش، از تمامی زوایا و جهات، خود را به مراجع تقلیدشان نزدیک و نزدیک تر کنند!.
از طرفی نیز می دانیم و این از نقطه نظر روانشناختی و مباحث منطقی و عقلی تثبیت شده است که الگودهی و اسوه پراکنی، بستر و زمینه می خواهد و سنخیتی باید میان الگو و الگو گیرنده وجود داشته باشد. به عنوان مثال ما می توانیم به جوانی- پسر یا دختر- که تکالیف دینی اش را انجام می دهد و به بسیاری از گزینه های دینی پایبندی دارد، پیامبر، علی و فاطمه زهرا-علیهم السلام- را به عنوان الگو و اسوه فکری و رفتاری آنان پیشنهاد دهیم.
اما آیا ممکن است همین پیشنهاد را به دختران و پسرانی از خانواده های مسلمان بدهیم که علاوه بر عدم آشنایی با ابتدایی ترین مسایل دینی، کمترین و کوچکترین گناه آنان، نوشیدن مشروب و ارتباط نامشروع با دختران و پسران هرزه و پتیاره ای مانند خودشان است؟!
به نظر می رسد در تبلیغ و ترویج مسایل ظریف و دقیق دینی می بایست از احتیاط و وسواس بیشتری کار گرفت تا خدای ناکرده، به جای تعظیم و تکریم الگوهای ارزشمند و گرانسنگی چون پیامبر اسلام، امام علی، فاطمه زهرا و فرزندان معصوم ایشان-علیهم السلام- دچار اسائه ادب و هتک حرمت نسبت به مرتبه الهی و معنوی آن بزرگواران نشویم.
مولف : سیدفاضل محجوب
