«غدیر»، روز اکمال دین

کلمه «الیوم» به معنای امروز در این آیه دوبار تکرار شده است، اما در زندگی پیامبر اسلام(ص) چه روزی است که این همه اهمیت داشته است که در آن روز طبق آیه شریفه چهار موضوع مهم جمع شده است؛
۱. کافران در آن روز ناامید شدند.
۲. دین خدا کامل شد.
۳. نعمت پروردگار تکامل یافت.
۴. خداوند دین اسلام را به عنوان‌ کامل‌ترین دین برای مردم معرفی کرد.
 
اما این روز باید روزی بسیار مهم باشد، و حادثه‌ای بسیار فوق‌العاده در آن روز اتفاق افتاده باشد که مکمل دین و متمم نعمت و پذیرش اسلام باشد و کافران هم از آن روز ناامید شده باشند.
اما ماقبل و مابعد آیه چیزی که بتواند ما را به آن‌روز رهنمایی کند دیده نمی‌شود و قرائن لفظی هم در آن دیده نمی‌شود، به همین دلیل مفسران درباره کلمه «الیوم» اختلاف دارند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود؛
۱. بعضی گفته اند مراد از «الیوم» زمان بعثت پیامبر اسلام است، آن‌روزی که پیامبر مبعوث شد، کفار مأيوس شدند، پاسخ روشن است؛ اگر آیه فقط مشتمل بر رَضیتُ لکم الاسلام دیناً می‌بود، این ادعا درست بود، در صورتی‌که عبارت قبل از آن چنین است: أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي. صحبت از این است که امروز دین را کامل نمودم و نعمت را بر شما تمام کردم و حال این که روز اول بعثت، روز شروع دین و نعمت بود، بنابراین نمی‌تواند ‌«الیوم» روز بعثت باشد.
۲. برخی گفته اند مراد از «الیوم» روز فتح مکه است که روزی بسیار مهم در تاریخ اسلام بوده که این آیه نازل شد؛ إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحاً مُّبِيناً؛ چون پیامبر توانستند مکه را فتح کنند و کعبه را از دسترس مشرکان خارج نمایند. بعد از فتح مکه مردم جزیرة‌العرب تسلیم شدند و ایمان آوردند و بت‌پرستی در مکه ریشه‌کن شد.
پاسخ این ادعا علاوه بر این‌که هیچ قرینه ندارد و تارخ هم آن‌را تأیید نمی‌کند، زیرا مراد از؛ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي؛ یعنی دیگر چیزی باقی نمانده که نگفته باشم و همه چیز را برای شما گفتم، و حال آنکه ما می‌دانیم بعد از فتح مکه که در سال هشتم هجری بوده، بسیاری از دستورات اسلام نازل شده و سوره مائده که این آیه در آن است، در سال دهم هجری نازل شده، پس «الیوم» آن‌روز هم نخواهد بود.
۳. بعضی گفته‌ اند مراد از «الیوم» روز ابلاغ سوره برائت از مشرکان است که به وسيله امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در منا قرائت شد، درست است که در فتح مکه قدرت مسلمانان بسیار شد، اما چون پیامبر(ص) با کفار مکه با شرایط صلح زندگی می‌کرد و پیمان صلح بسته بود، لذا کفار هنوز حق داشتند در مکه باشند و در حج شرکت کنند، همچنان که یک سال مراسم حج بدین صورت برگزار شد. در سال نهم هجری سوره برائت نازل شد، وقتی این سوره نازل شد به دستور پیامبر(ص)، حضرت علی علیه‌السلام در منا در ملأ عام این سوره را قرائت کرد، و از آن پس مشرکان حق نداشتند در مراسم حج شرکت کنند، و این مراسم به مسلمانان اختصاص یافت. شیعه و اهل سنت بر این نظر اتفاق نظر دارند و گفته اند که مراد از «الیوم» این روز است. این ادعا هم با مضمون وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي سازگار نیست زیرا بسیاری از احکام و دستورات اسلام پس از آن روز بر پیامبر(ص) نازل شده و حال اینکه بعد از ابلاغ آیه «الیوم» دیگر حکمی نازل نشده است.
۴. احتمال دیگر که گفته‌ اند مراد از «الیوم» روز عرفه است. اما این قول که نزول آیه؛ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ، را روز عرفه می‌دانند، با آیه ابلاغ منافات دارد، چون قبلاً آوردیم که این آیه در میان راه مکه و مدینه پس از اتمام حجة‌الوداع نازل شده است؛ پس چگونه ممکن است که خداوند در روز عرفه دینش را به کمال برساند و نعمتش را تمام کند، ولی دوباره پس از یک هفته بر پیامبر(ص) دستور دهد تا مطلب مهمی که رسالتش بدون آن تمام نمی‌شود به مردم ابلاغ کند.
 
اما تمام مفسران و مورخان شیعه متفقند بر اینکه منظور از کلمه الیوم روزغدیر خم است، یعنی روزی که پیامبر بزرگوار اسلام مولی امیرالمومنین، علی علیه السلام را به رهبری و جانشینی خود معرفی کرد. این نظر هم با محتوای آیه شریفه مطابق است، با روایات بسیار همخوانی دارد، قراین خارجی آن را تایید می کند و هم با محتوای آیه مطابق است، زیرا آن روز که علی علیه السلام به رهبری بعد ازپیامبر منصوب شد، کفار مایوس شدند. کفار قبلا بر این باور بودند که با رفتن پیامبر(ص) برنامه های اسلام هم از بین خواهد رفت، اما با تعیین رهبری بعد پیامبر(ص) کفار مایوس شدند.
در این روز دین اسلام به تکامل نهایی خود رسید، زیرا با تعیین رهبری بعد از پیامبر(ص)، وضع آینده مسلمانها مشخص شد، آن روز، روزی بود که نعمت خدا با تعیین رهبری شایسته همچون علی علیه السلام برای آینده مردم کامل شد، علی متمم و مکمل اسلام شد و اسلام به عنوان دین پسندیده مورد رضایت پرودگار قرار گرفت. روایاتی که از اهل سنت و جماعت نیز نقل شده هم این قول را تایید می کند که من از بیان آنها در اینجا خودداری می کنم و طالبین می توانند جهت آگاهی بیشتر به کتاب های زیر مراجعه نمایند:
امامت و رهبری استاد شهید مطهری،
فروغ ولایت استاد جعفر سبحانی،
مظهر ولایت سید اصغر ناظم زاده قمی.

آنچه عنوان مقال من بود، غدیر و امتحان الهی و این امتحان برای تمام انسانها تا دامنه قیامت ادامه دارد.