آیا مفهوم مولا در خطبه غدیر دوستی و مودت است؟

یارمحمد رحمتی/ پس از آنکه فرشته وحی آمد و بشارت اتمام و اکمال نعمت دین را داد، صدای تکبیر رسول خدا بلند شد و فرمود: «الله اکبر علی اکمال الدین اتمام النعمه ورضی الرب برسالتی والولایه لعلی من بعدی» سپس پیامبر دستور داد تا مسلمانان با علی علیه السلام بیعت کنند و او را امیر و امام خود بدانند.
 
مسلمانان دسته دسته به علی علیه‌السلام تبریک گفته و با او بیعت کردند و این کلمه را می‌گفتند بخ بخ یابن ابیطالب اصبحت و امسیت مولای و مولا کل مومن و مومنه... به به ای پسر ابی‌طالب صبح و شام کردی در حالی که مولای و رهبر من و تمام مردان و زنان با ایمان شدی.
 
با کمال تاسف افرادی را می‌بینیم که درباره ‌شأن نزول آیه‌ی ابلاغ، پرچم مخالفت و عناد بالا کردند و گفتند که هیچ یک از علما نزول آیه را درباره علی نقل نکرده‌اند. اما یک عده دیگر درباره واقعه غدیر اعتراف کرده‌اند. ولی با توجه به توجیهات غیر موجه خواسته‌اند خلافت و رهبری علی علیه‌السلام را انکار کنند. بدین‌صورت کلمه مولا را بگونه‌ای تفسیر نموده‌اند که معنای خلافت و جانشینی پس از پیامبر از آن به دست نیاید.
 
اینجا لازم می‌بینم محضر عزیزان معنای کلمه مولا در حدیث من کنت مولا فهذا علی مولا را کمی توضیح وتشریح کنم.
 
علمای اهل سنت و جماعت گفته‌اند کلمه مولا معنای متعدد دارد. در این حدیث کلمه مولا بمعنای حکومت ولایت و رهبری نیست. بلکه به معنای دوست داشتن است.
 
ابن ضباغ مالکی می‌نویسد «من کنت ناصره او حمیمه او صدیقه فان علیا یکون کذالک» هرکس من ناصر و خویشاوند و دوست او هستم علی علیه‌السلام نیز چنین است. اما برخی مثل ابن جوزی با انصاف بیشتری به مساله پرداخته است. وی پس از شرح معانی کلمه مولی در حدیث پیامبر در غدیر خم به قرینه الست اولی بالمومنین من انفسهم به معنای اولی به تصرف دانسته و در ادامه نوشته است: هذا نص صریح فی اثبات امامته و قبول طاعته. این نص صریح است در اثبات امامت علی و قبول اطاعت علی علیه‌السلام.
 
با توجه به مطلب ذکر شده لازم است برای روشن شدن معنای مولی در حدیث غدیر معنای کلمه مولی را بیان کنم. کلمه مولی با توجه به مفاد آیه تبلیغ که خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: و الا فمابلغت رسالته اگر این کار را امروز نکنی به وظایف رسالت عمل نکرده‌ای می‌رساند که مطلب مهم‌تر و بزرگ‌تر از مساله دوست داشتن است. آیا اگر پیامبر این دوست داشتن را ابلاغ نمی‌کرد مساله رسالت انجام نشده بود؟
 
افزون بر مطالب فوق گفتن این جمله که علی را دوست داشته باشید ترسی در بر نداشت تا خداوند به رسولش اطمینان بدهد که من تو را از شر مردم حفظ می‌کنم ولله یعصمک من الناس.
 
از آنچه گذشت روشن شد که حدیث من کنت مولی فعلی مولی با شرایط زمانی و مکانی آن و با توجه به آیه ابلاغ که به همین مناسبت نازل شده است، هرگز با معنای دوست و ناصر تناسب ندارد. ثانیا کلمه مولی بدون داشتن قرینه و شواهد در یک معنا ترجیح بلا مرجح است.
 
با توجه به مطلب گفته شده، معنای کلمه مولی به معنای ولایت و زعامت و حکومت است نه به معنای دوست داشتن مردم. همچنین از حدیث غدیر اثبات امامت و رهبری را فهمیدند هنگامی که این داستان در شهرها منتشر شد.
 
نعمان ابن حارث فهری با شنیدن داستان غدیر فهمید که علی علیه‌السلام را پیامبر به عنوان جانشین خودش معرفی کرده است، لذا فورا به مدینه آمد به حضور پیامبر شرفیاب شد و گفت شما به ما دستور شهادتین را دادی، ما شهادت دادیم. سپس دستور جهاد، حج، روزه، زکات، همه اینها را قبول کردیم. با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان را که منظور مولا امیرالمومنین بود به جانشینی خودت معرفی کردی، آیا این سخن از خودت است یا از ناحیه خداوند؟
 
رسول گرامی اسلام فرمود قسم به خدای که معبودی جز او نیست، از ناحیه خدا است. نعمان در حالی که می‌گفت اللهم ان کان هذا هوالحق من عندک فامطر علینا حجاره من السما او ائتنا بعذاب الیم
پروردگارا اگر این سخن حق است و از ناحیه توست سنگی از آسمان نازل کن یا ما را به عذاب دردناک گرفتار کن.  روی از پیامبر برگرداند و به راه خود بازگشت. در همین هنگام سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را به هلاکت رساند و این آیه نازل شد: سئل سائل بعذاب واقع للکافرین لیس له دافع»
 
همین مضمون را اکثر مفسران اهل سنت و راویان حدیث با اندکی تفاوت نقل کرده‌اند.
 
علامه امینی مرحوم صاحب الغدیر این مطلب را از سی نفر از علمای مشهور اهل سنت نقل کرده است و مدارک آن را در الغدیر آورده است. الغدیر جلد یک ص ۲۳۹
ادامه دارد...