نجیب منلی؛ سخنگوی شورای امنیت ملی گفته است که تفاهمنامه همکاری‌های استخباراتی با پاکستان هنوز امضا نشده و آنچه به امضا رسیده، پیش‌نویسی است که تنها مراحل فنی آن طی شده است.
آقای منلی گفته که طبق روند معمول کار، پیشنویس تفاهمنامه از سوی مقام‌های مربوطه همان بخش امضا می‌شود تا مورد بررسی نهایی هر دو کشور قرار گیرد.
در این نشست همچنین گفته شده که این تفاهمنامه در صورتی معتبر خواهد بود که بعد از موافقت سیاسی دو کشور روی آن، از سوی رئیس اداره امنیت ملی افغانستان و رئیس سازمان استخباراتی پاکستان امضا شود.
معاونان اداره امنیت ملی افغانستان و سازمان استخباراتی پاکستان اخیرا پیشنویس این تفاهمنامه را امضا کردند.
حسیب صدیقی؛ سخنگوی این اداره، روز دوشنبه گفت که این تفاهمنامه با هدف گسترش همکاری اطلاعاتی میان دو کشور امضا شده است.
او گفت که این همکاری شامل عرصه‌های نظامی، مالی، سیاسی و حمایت از روند همکاری اطلاعاتی با هدف "مقابله با تهدیدهای مشترک تروریستی" در منطقه است.
با این حال، کارشناسان مسایل حقوقی می گویند که پیشنویس تفاهمنامه های دوجانبه، نیازی به امضا ندارند. پیشنویس همانگونه که از نام آن پیداست، طرح اولیه و خام یک تفاهمنامه، توافقنامه یا قطعنامه است که در صورت امضا به یکی از صورت های یادشده به مثابه یک قرارداد حقوقی یک یا چندجانبه درخواهد آمد.
تفاوت دیگر، پیشنویس با تفاهمنامه این است که پیشنویس، درست به این دلیل که هنوز امضا نشده است، اجرایی نیست؛ اما با امضای طرف های تفاهم، همانگونه که از صورت پیشنویس، خارج می شود، حیثیت اجرایی نیز پیدا می کند.
با این حساب، صرف نظر از اینکه توجیه ارائه شده از سوی سخنگوی شورای امنیت ملی، یک توجیه منطقی و قابل قبول است یانه، از نظر رفتارشناسی روابط افغانستان و پاکستان و تعامل پاکستان با کشور همسایه اش افغانستان در طول همه ده ها سال تاریخ این کشور، امضای یک تفاهمنامه همکاری آنهم در عرصه های جاسوسی و استخباراتی حتی در سطح پیشنویس نیز به نظر نمی رسد به صلاح منافع، امنیت و حاکمیت ملی افغانستان باشد.
در این صورت، تفاهمنامه یا پیشنویس، هیچ فرقی نمی کند، مهم آن است که طرف دیگر این معامله، پاکستان و سازمان مخوف جاسوسی و استخباراتی آن «آی اس آی» است و این به تنهایی کافی است که استدلال شود چنین تعاملی با چنین طرفی، نه منطقی است و نه بر پایه مصلحت ملی کشور می باشد.
شاید استدلال شود که امضای این تفاهمنامه، افزون بر آنکه وجود پاکستان و سازمان اطلاعاتی و جاسوسی آن کشور به مثابه یک تهدید در برابر امنیت و حاکمیت ملی افغانستان را نفی و رد نمی کند؛ اما مکانیزمی را در اختیار افغانستان قرار می دهد که بربنیاد آن، به منظور مهار خرابکاری های جاسوسی و امنیتی پاکستان در افغانستان، به جای تقابل مستقیم با آن، از راه تعامل سیاسی و استخباراتی، جلو این خرابکاری ها را بگیرد.
اما این استدلال، در حال حاضر، قانع کننده به نظر نمی آید؛ به دلیل آنکه هنوز هیچ کس نمی داند که مفاد این تفاهمنامه چیست و چه چیزی در آن گنجانده شده، تا نتیجه گرفته شود که درصد منافع ملی دو کشور در آن چند است و افغانستان چه بهره ها و استفاده هایی از آن خواهد برد.
از سوی دیگر، براساس اظهارات دیروز سخنگوی شورای امنیت ملی افغانستان، مفاد و متن این قرارداد، هرگز منتشر نخواهد شد؛ زیرا این در نهایت، یک قرارداد امنیتی و اطلاعاتی سری است و قرار نیست در معرض اطلاع و آگاهی عموم، قرار داده شود.
با این حال، هیچیک از این استدلال ها نمی تواند به این نگرانی، پاسخی اطمینان بخش و راضی کننده بدهد که تفاهم همکاری با سازمانی که در طول ۴ دهه گذشته عامل اصلی و درجه یک اکثر نابسامانی ها، جنگ ها، قتل ها و کشتارها، ویرانگری ها و خرابکاری ها در افغانستان بوده است، چگونه می تواند به سود افغانستان باشد. اصولا آیا چیزی که در آن سود افغانستان باشد، از سوی آی اس آی، قابل قبول خواهد بود؟
بنابراین، این تلاش ها از سوی افغانستان به هر نیت و انگیزه ای که صورت بگیرد در نهایت، راهی به دهی نخواهد برد؛ جز آنکه زمینه ساز رخنه و نفوذ بیشتر پاکستان حتی در حفاظت شده ترین لایه های امنیتی و دفاعی کشور گردد و این امر، نگرانی از زمینه سازی اینگونه تفاهمنامه ها برای سلطه بیشتر پاکستان بر مقدرات سیاسی و امنیت کشور ما را بیش از پیش، تشدید می کند.
ابراز مخالفت های صریح و جدی رییس جمهوری سابق و حد اقل دو تن از رؤسای پیشین امنیت ملی کشور هم نشانگر عمق و فراگیری این نگرانی هاست.
آقای منلی گفته که طبق روند معمول کار، پیشنویس تفاهمنامه از سوی مقام‌های مربوطه همان بخش امضا می‌شود تا مورد بررسی نهایی هر دو کشور قرار گیرد.
در این نشست همچنین گفته شده که این تفاهمنامه در صورتی معتبر خواهد بود که بعد از موافقت سیاسی دو کشور روی آن، از سوی رئیس اداره امنیت ملی افغانستان و رئیس سازمان استخباراتی پاکستان امضا شود.
معاونان اداره امنیت ملی افغانستان و سازمان استخباراتی پاکستان اخیرا پیشنویس این تفاهمنامه را امضا کردند.
حسیب صدیقی؛ سخنگوی این اداره، روز دوشنبه گفت که این تفاهمنامه با هدف گسترش همکاری اطلاعاتی میان دو کشور امضا شده است.
او گفت که این همکاری شامل عرصه‌های نظامی، مالی، سیاسی و حمایت از روند همکاری اطلاعاتی با هدف "مقابله با تهدیدهای مشترک تروریستی" در منطقه است.
با این حال، کارشناسان مسایل حقوقی می گویند که پیشنویس تفاهمنامه های دوجانبه، نیازی به امضا ندارند. پیشنویس همانگونه که از نام آن پیداست، طرح اولیه و خام یک تفاهمنامه، توافقنامه یا قطعنامه است که در صورت امضا به یکی از صورت های یادشده به مثابه یک قرارداد حقوقی یک یا چندجانبه درخواهد آمد.
تفاوت دیگر، پیشنویس با تفاهمنامه این است که پیشنویس، درست به این دلیل که هنوز امضا نشده است، اجرایی نیست؛ اما با امضای طرف های تفاهم، همانگونه که از صورت پیشنویس، خارج می شود، حیثیت اجرایی نیز پیدا می کند.
با این حساب، صرف نظر از اینکه توجیه ارائه شده از سوی سخنگوی شورای امنیت ملی، یک توجیه منطقی و قابل قبول است یانه، از نظر رفتارشناسی روابط افغانستان و پاکستان و تعامل پاکستان با کشور همسایه اش افغانستان در طول همه ده ها سال تاریخ این کشور، امضای یک تفاهمنامه همکاری آنهم در عرصه های جاسوسی و استخباراتی حتی در سطح پیشنویس نیز به نظر نمی رسد به صلاح منافع، امنیت و حاکمیت ملی افغانستان باشد.
در این صورت، تفاهمنامه یا پیشنویس، هیچ فرقی نمی کند، مهم آن است که طرف دیگر این معامله، پاکستان و سازمان مخوف جاسوسی و استخباراتی آن «آی اس آی» است و این به تنهایی کافی است که استدلال شود چنین تعاملی با چنین طرفی، نه منطقی است و نه بر پایه مصلحت ملی کشور می باشد.
شاید استدلال شود که امضای این تفاهمنامه، افزون بر آنکه وجود پاکستان و سازمان اطلاعاتی و جاسوسی آن کشور به مثابه یک تهدید در برابر امنیت و حاکمیت ملی افغانستان را نفی و رد نمی کند؛ اما مکانیزمی را در اختیار افغانستان قرار می دهد که بربنیاد آن، به منظور مهار خرابکاری های جاسوسی و امنیتی پاکستان در افغانستان، به جای تقابل مستقیم با آن، از راه تعامل سیاسی و استخباراتی، جلو این خرابکاری ها را بگیرد.
اما این استدلال، در حال حاضر، قانع کننده به نظر نمی آید؛ به دلیل آنکه هنوز هیچ کس نمی داند که مفاد این تفاهمنامه چیست و چه چیزی در آن گنجانده شده، تا نتیجه گرفته شود که درصد منافع ملی دو کشور در آن چند است و افغانستان چه بهره ها و استفاده هایی از آن خواهد برد.
از سوی دیگر، براساس اظهارات دیروز سخنگوی شورای امنیت ملی افغانستان، مفاد و متن این قرارداد، هرگز منتشر نخواهد شد؛ زیرا این در نهایت، یک قرارداد امنیتی و اطلاعاتی سری است و قرار نیست در معرض اطلاع و آگاهی عموم، قرار داده شود.
با این حال، هیچیک از این استدلال ها نمی تواند به این نگرانی، پاسخی اطمینان بخش و راضی کننده بدهد که تفاهم همکاری با سازمانی که در طول ۴ دهه گذشته عامل اصلی و درجه یک اکثر نابسامانی ها، جنگ ها، قتل ها و کشتارها، ویرانگری ها و خرابکاری ها در افغانستان بوده است، چگونه می تواند به سود افغانستان باشد. اصولا آیا چیزی که در آن سود افغانستان باشد، از سوی آی اس آی، قابل قبول خواهد بود؟
بنابراین، این تلاش ها از سوی افغانستان به هر نیت و انگیزه ای که صورت بگیرد در نهایت، راهی به دهی نخواهد برد؛ جز آنکه زمینه ساز رخنه و نفوذ بیشتر پاکستان حتی در حفاظت شده ترین لایه های امنیتی و دفاعی کشور گردد و این امر، نگرانی از زمینه سازی اینگونه تفاهمنامه ها برای سلطه بیشتر پاکستان بر مقدرات سیاسی و امنیت کشور ما را بیش از پیش، تشدید می کند.
ابراز مخالفت های صریح و جدی رییس جمهوری سابق و حد اقل دو تن از رؤسای پیشین امنیت ملی کشور هم نشانگر عمق و فراگیری این نگرانی هاست.
