کتاب "شیعیان افغانستان" را بهتر بشناسیم

"شیعیان افغانستان"، عنوان کتابی است که به بررسی اوضاع و حوال شیعیان افغانستان از گذشته تا به امروز پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری آوا، " شیعیان افغانستان" عنوان کتابی است که به بررسی تاریخی تشیع در کشور پرداخته و روابط، جایگاه، جریان‌ها و احزاب شیعه افغانستان در این کتاب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
«شیعیان افغانستان» توسط مؤسسه مطالعاتی «اندیشه سازان نور» در تهران پاغیتخت ایران منتشر شده است.
این کتاب که توسط ۳ تن از پژوهشگران و نویسندگان افغانستان، «محمد حسین خلوصی»، «وحید بینش» و «فاروق انصاری» تألیف شده است به بررسی تاریخی تشیع در افغانستان پرداخته و احزاب و جریان‌های سیاسی شیعی را در ۲ محور جایگاه شیعیان در ساختار قدرت سیاسی افغانستان و روابط درون ملی شیعیان با سایر اقوام و گروه‌های سیاسی و روابط خارجی شیعیان را با ایران، امریکا و روسیه مورد بررسی قرار داده است.
این کتاب به طور مفصل به ابعاد مختلف حیات سیاسی، تاریخی و اجتماعی شیعیان در دوره‌های گذشته و همچنین دوره معاصر افغانستان پرداخته و از زوایای گوناگون حضور شیعیان در کشور را تحلیل و بررسی کرده است.
افغانستان در روزگاری نه چندان دور جزئی از سرزمین و تمدن گسترده ایران بود و هنگام ورود اسلام و تشیع، افغانستان بخشی از خراسان بزرگ محسوب می‌شد و ورود اسلام به خراسان که افغانستان کنونی هم بخشی از آن بود با ورود اعراب مسلمان به ایران آغاز شد.
در فصل نخست کتاب که توسط فاروق انصاری از نویسندگان مطرح افغانستان تألیف شده است، حضور شیعیان در افغانستان از منظر تاریخی بررسی شده است.

ورود اسلام و تشیع به افغانستان
بخش اول کتاب به ورود اسلام و تشیع به افغانستان پرداخته و وضعیت مذهبی و زمینه‌ها و علل نفوذ تشیع در افغانستان را بررسی کرده و رابطه میان شیعیان در ۲ سوی خراسان به طور مفصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
با گسترش تشیع در افغانستان به لحاظ تاریخی ۳ گرایش شگل گرفت که شامل، «تشیع اعتدالی یا امامی»، «تشیع اسماعیلی» و «تشیع انقلابی زیدی» بود، که مؤلف با نگاهی به این گذشته تاریخی، وضعیت فعلی شیعیان را در افغانستان معاصر بررسی کرده است.

جریانات و احزاب شیعه افغانستان
بخش دوم کتاب نیز توسط فاروق انصاری نوشته شده و در این بخش به معرفی احزاب و جریان‌های سیاسی افغانستان از آغاز شکل‌گیری تا پس از سقوط طالبان پرداخته شده است.
در این بخش، جریانات و احزاب سیاسی تشیع در ۳ فصل جداگانه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند و در فصل نخست از شکل‌گیری جریانات سیاسی تا آغاز کودتای سال ۱۳۵۷ خورشیدی و از آغاز کودتا تا ظهور طالبان و در نهایت مقطع پس از حادثه ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ بررسی شده‌اند.

روابط شیعیان با سایر اقوام
فصل سوم کتاب که به بررسی روابط شیعیان با سایر گروه‌های قومی افغانستان پرداخته است، توسط «محمد حسین خلوصی» از نویسندگان افغانستان نوشته شده است که وی در این بخش از کتاب علاوه بر رابطه درونی گروه‌های قومی تشیع در افغانستان به رابطه شیعیان با پشتون‌ها که گروه قومی غالب در افغانستان را تشکیل می‌دهند پرداخته و در فصل دیگری از کتاب رابطه شیعیان با گروه‌های تاجیک به خصوص دولت «برهان الدین ربانی» را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
به گزارش فارس، مؤلف، روابط شیعیان با سایر گروه‌های قومی در دوره‌های مختلف را مورد بررسی قرار داده است و چالش‌های مختلف میان شیعیان و پشتون‌ها را در گذشته افغانستان و فشارهای سیاسی و اقتصادی که در زمان طالبان بر شیعیان وارد شده را بیان کرده است و همکاری و ائتلاف بین پشتون‌ها و شیعیان در فضای جدید را نیز قابل توجه دانسته است.

جایگاه شیعیان در ساختار قدرت
وحید بینش، پژوهشگر و نویسنده افغانستانی در بخش چهارم کتاب به «جایگاه شیعیان در ساختار سیاسی افغانستان» پرداخته و این پرسش اساسی را مورد آزمون قرار می‌دهد که شیعیان افغانستان در دوره‌های مختلف چه جایگاهی در ساختار قدرت داشته‌اند و آن را چگونه به دست آورده اند؟
در خصوص جایگاه شیعیان در ساختار قدرت سیاسی در افغانستان فعلی که مؤلف به آن اشاره داشته با توجه به شرایط نامناسب گذشته، امروزه نقش و جایگاه مهمی در ساختار قدرت دارند، هر چند که می‌توانستند بهتر از این در ساختار قدرت سیاسی این کشور نقش داشته باشند.
وحید بینش در این بخش از کتاب، روابط شیعیان با دولت‌های گذشته افغانستان، شکل‌گیری جنبش شیعی در بازی قدرت سیاسی در دوره جهاد و رابطه طالبان با شعیان را با اهمیت دیده و از زوایای گوناگون این موارد را مورد ارزیابی قرار داده است.

روابط شیعیان افغانستان با کشورهای خارجی
در بخش پنجم کتاب، محمد حسین خلوصی به روابط شیعیان افغانستان با کشورهای خارجی پرداخته و در فصل‌های جداگانه روابط شیعیان افغانستان، با جمهوری اسلامی ایران، شوروی، آمریکا، چین، پاکستان و عربستان سعودی را بررسی کرده است.
روابط خارجی و سیاسی شیعیان افغانستان با جمهوری اسلامی ایران، بخشی از این کتاب را شکل می‌دهد و آن گونه که مؤلف اشاره کرده، وقوع انقلاب اسلامی در ایران بستر این روابط بوده و اکثریت احزاب جهادی در ایران سازماندهی شدند و در دوره طالبان، ایران خواستار ایجاد ائتلافی نیرومند در مقابل طالبان شد و بر این اساس روابط و تعاملاتی گسترده بین شیعیان افغانستان و ایران شکل گرفت.

فرصت‌ها و تهدید‌ها برای شیعیان افغانستان
بخش آخر کتاب نیز توسط محمد حسین خلوصی نوشته شده است و مؤلف به ارزیابی فرصت‌ها و تهدیدهای مختلفی که پیش روی شیعیان افغانستان قرار دارد اشاره کرده و ضمن بررسی فرصت‌های مهمی که در ۱۰ سال اخیر نصیب شیعیان افغانستان شده به تهدیدهای سیاسی که معطوف شیعیان این کشور است پرداخته.
از نگاه مؤلف، نگاه قبیله‌ای و فرقه‌ای به سیاست، نظام اداری، پراکندگی اداری هزاره جات، فقدان نهادهای سیاسی و مدنی تأثیر گذار و ضعف همبستگی و همکاری نخبگان شیعه بزرگ‌ترین تهدید برای شیعیان این کشور به شمار می‌رود.
شیعیان در عرصه‌های اجتماعی نیز در این کتاب مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته‌اند و فرصت‌هایی چون داشتن جمعیت جوان، شهر نشینی، تحریک اجتماعی مثبت و از همه مهم‌تر بازگشت مهاجرین با شرایط و پتانسیل‌های مناسب از مهم‌ترین نقاط قوت معرفی شده است.
نسل جید مهاجران شیعه اکثراً در ایران ساکن بوده‌اند و نیروهای کیفی و دارای مهارت‌های فنی هستند که می‌توانند در بازگشت به افغانستان، این کشور را هر چه بهتر و بیشتر در مسیر توسعه پیش ببرند.
آن گونه که نویسنده نیز اشاره کرده است، مهاجران شیعه در ایران تحصیلات بالایی دارند و بخش قابل توجهی از آنها در حوزه‌های دینی مشغول تحصیل هستند و آنها هم می‌توانند در رشد فرهنگی جامعه افغانستان تأثیر گذار باشند.
نویسنده در کنار فرصت‌های اجتماعی که برای شیعیان فراهم آمده به آسیب‌پذیری‌های اجتماعی که گریبان‌گیر آنها است نیز اشاره کرده است.
فقر، فقدان بهداشت و درمان، کمبود مسکن و سرپناه، فقدان امنیت، اعتیاد و مواد مخدر، پیامدهای منفی مهاجرت است که باعث تضاد فرهنگی و سنت‌های اجتماعی شده است از جمله مهم‌ترین عواملی است که از نگاه مؤلف جامعه شیعه افغانستان را تهدید می‌کند.
فرصت‌ها و تهدیدهای فرهنگی و اقتصادی نیز در صفحات آخر کتاب مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و نویسنده از زوایای گوناگون این فرصت‌ها و تهدیدها را مورد ارزیابی قرار داده است.