460 هزار دانش‌آموز مهاجر افغانستانی در 28 هزار مدرسه در سراسر ایران/ هیچ تفاوتی بین کودکان ایرانی و غیرایرانی وجود ندارد

به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، دکتر غلام‌رضا کریمی بیش از ده سال است که در حوزه آموزش و پرورش با وزارت معارف و مهاجرین افغانستان هم‌کار و هم‌گام است. وی در این گفت‌وگوی ویژه با خبرنگار آوا خاطرنشان می‌کند که 10 سال قبل همکاری نزدیکی با وزارت معارف افغانستان، در زمان آقای حنیف اتمر داشته، سفرهای متعددی به افغانستان داشته و هم‌چنین هماهنگی دوره‌های مختلف را با وزارت معارف افغانستان در آن مقطع زمانی داشته است.
در شرایط کنونی هم که در بخش مرکز بین‌الملل وزارت آموزش و پرورش ایران مشغول به کار است، به گفته وی، افتخارشان این است که به خوبی آموزش دانش‌آموزان افغانستانی را در این وزارت مدیریت و برنامه‌ریزی می‌کنند.
 
460 هزار دانش‌آموز افغانستانی در 28 هزار مدرسه ایران
دکتر کریمی در این گفت‌وگوی ویژه با خبرنگار آوا در تهران، در مورد چگونگی شروع سال جدید تحصیلی در جمهوری اسلامی ایران به خصوص با حضور دانش‌آموزان افغانستانی گفت که امسال 14 میلیون و 750 هزار دانش‌آموز در ایران وارد مدارس شدند که حدود یک میلیون معلم نیز به این دانش‌آموزان آموزش می‌دهند و این، حادثه بزرگی به لحاظ آموزشی است.
وی افزود که در کنار دانش‌آموزان ایرانی، قریب به 480 هزار دانش‌آموز کشورهای همسایه را نیز در قالب مهاجرین و پناهنگان در نظام آموزشی جمهوری اسلامی دارند که هم‌گام با دانش‌آموزان ایرانی سال جدید تحصیلی را آغاز کردند. بیشترین تعداد کودکان خارجی در مدارس ایران، کودکان افغانستانی هستند که تعداد آن‌ها در روز  اول میزان(مهر) در سیستم وزارت آموزش و پرورش، دقیقا 460 هزار و 60 نفر بوده که احتمال دارد در روزهای آینده بر تعداد آن‌ها افزوده شود.
قائم مقام وزیر آموزش و پرورش ایران در امور بین‌الملل در ادامه خاطرنشان کرد: "بر اساس رویه‌ای که نظام جمهوری اسلامی دارد و دستوری که رهبر انقلاب اسلامی(امام خامنه‌ای ـ حفظه‌الله) در سال 94 دادند، هیچ تفاوتی بین کودکان ایرانی و غیرایرانی وجود ندارد؛ همه کودکانی که در سن لازم‌التعلیمی اند، می‌بایست به مدرسه بروند و هیچ محدودیتی از این لحاظ وجود ندارد".
به گفته وی، از مجموعا 110 هزار مدرسه در سرتاسر ایران، دانش‌آموزان مهاجر و پناهنده از کشورهای مختلف در 28 هزار مدرسه مشغول آموزش و پرورش اند که بیشترشان از افغانستان اند.
 
1500 میلیارد تومان؛ هزینه سالانه آموزش کودکان خارجی در ایران
دکتر کریمی در مورد شرایط ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و فشار تحریم‌ها و هزینه‌های آموزشی کودکان مهاجر گفت: "البته آمار امسال به لحاظ مالی را هنوز استخراج نکردیم، ولی بر اساس آمار سال تحصیلی گذشته، دولت بالغ بر سه میلیون تومان برای هر دانش‌آموز هزینه می‌کند، که با توجه به این‌که نزدیک به 500 هزار دانش‌آموزان اتباع مختلف از جمله 460 هزار نفر از اتباع افغانستانی داریم، به طور متوسط 1500 میلیارد تومان(در حدود 150 میلیون دالر) برای آن‌ها هزینه می‌شود".
به گفته وی، در برابر این هزینه دولت ایران برای دانش‌آموزان خارجی، کمک‌های بین‌المللی بسیار بسیار محدود و در حد یک درصد است که در قالب کمک‌های کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و برخی از انجوهای دیگر بین‌المللی است.
البته رئیس مرکز بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش ایران تصریح کرد که آن‌ها منتظر کمک‌های بین‌المللی در حوزه آموزش کودکان مهاجر و پناهنده نمانده‌اند؛ "چون اعتمادمان بر این است که فرقی نمی‌کند، ما برادر و همسایه هستیم و همان‌طور که ایرانی‌ها حق دارند از تحصیل برخوردار باشند، اتباع دیگر کشورها که به هر دلیلی مجبور و پناهنده شدند و در ایران حضور دارند، شرایط تحصیل را برای آن‌ها فراهم کردیم تا آن‌ها هم از نعمت سواد برخوردار شوند".
وی خاطرنشان کرد که تلاش کردند حتی این دانش‌آموزان بتوانند از دوره پیش‌دبستانی هم بهرمند شوند؛ لذا با کمکی که برخی از انجوهای بین‌المللی از جمله رلیف اینترنشنال انجام داد، توانستند دوره 45 روزه پیش‌دبستانی را در 5 ولایت ایران برای دانش‌آموزان افغانستانی که می‌خواستند اول میزان وارد مدرسه شوند، برگزار کنند که با آمادگی بیشتری وارد مدرسه شوند.
 
هیچ محدودیتی برای ثبت‌نام کودکان افغانستانی غیرمجاز جود ندارد
دکتر کریمی در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار آوا، در مورد چگونگی ثبت‌نام امسال کودکان مهاجر غیرمجاز در مدارس ایران، بر اساس فرمان رهبر انقلاب اسلامی و برخی شکایات از عدم همکاری لازم دفاتر کفالت و خدمات اتباع خارجی گفت: "ما هیچ محدویتی در وزارت آموزش و پرورش برای این موضوع قائل نشدیم".
اما وی ادامه داد، این‌که افراد بخواهند وارد مدرسه شوند، نیاز است در یک روال خیلی ساده به دفاتر کفالت وزارت کشور مراجعه کنند، به یک مرکز بهداشتی معرفی می‌شوند و آزمایش‌های بهداشتی روی این کودکان صورت می‌گیرد، و در نهایت برگه‌ای برای آن‌ها صادر می‌شود که بر مبنای آن، به آموزش و پرورش مراجعه کرده و ثبت‌‌نام می‌شوند.
رئیس مرکز بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش ایران با نادرست خواندن برخی نگرانی‌های مهاجرین غیرمجاز برای ثبت‌نام کودکان‌شان مبنی بر شناسایی یا بازگرداندن آن‌ها به افغانستان گفت: " در طول سال‌های گذشته، سالانه 20 هزار نفر به تعداد دانش‌آموزان غیرمجازی که در مدارس ثبت‌نام کرده‌اند، افزوده شده است. ما سال گذشته 123 هزار دانش‌آموز غیرمجاز که مدارک قانونی نداشتند را در مدارس ثبت نام کردیم و امسال هم تعداد 460 هزار نفر، گویای این است که افزایش قابل توجهی داشته است".
بر این اساس، وی تأکید کرد که بعید می‌داند محدودیت خاصی وجود داشته؛ چون اگر محدودیتی وجود می‌داشت، طبیعتا باید تعداد ثبت‌نام‌های دانش‌آموزان افغانستانی کم می‌شد، ولی علی‌رغم شرایطی که وجود داشته و این‌گونه بیان شد که تعدادی از مهاجرین به افغانستان برگشتند، هم‌چنان تعداد دانش‌آموزان همچنان نسبت به سال تحصیلی گذشته افزایش را نشان می‌دهد".
دکتر کریمی در مورد این‌که آیا فرصت مجدد برای ثبت‌نام کودکان افغانستانی در مدارس ایران وجود دارد، گفت: "بله، هستند افرادی که هنوز ثبت‌نام نشده باشند، تعدادی از دانش‌آموزان ایرانی نیز به هر دلیلی تاکنون ثبت‌نام نشده‌اند، فرصت هست که به مدارس مراجعه کنند".
البته به گفته وی، شاید ظرفیت یک مدرسه‌ای تکمیل شده و کلاس‌هایش پر شده باشد، اما می‌توانند به مدرسه دیگری که کمی از محل سکونت‌شان دورتر می‌شود، مراجعه کنند، ولی هیچ بچه‌ای نیست که دسترسی به مدرسه نداشته، یا امکان ثبت نامش در مدرسه وجود نداشته باشد.
 
نظارت و برنامه‌ریزی دانش‌آموزان خارجی؛ تلاش برای جلوگیری از برخوردهای نامناسب
قائم مقام وزیر آموزش و پرورش ایران در امور بین‌الملل در ادامه در مورد برخی برخوردهای سلیقه‌ای با دانش‌آموزان مهاجر در مدارس ایران و برنامه‌های آن‌ها برای رسیدگی به شکایات آن‌ها گفت: "ما جلسات مرتبی داریم که مخصوص نظارت و برنامه‌ریزی دانش‌آموزان خارجی در ایران است. ما در هر استان نمایندگانی داریم که در درون اداره کل آموزش و پروش استان، مسئول آموزش اتباع خارجی هستند؛ لذا از نزدیک پروسه ثبت‌نام و نحوه آموزش این‌ها را بررسی می‌کنند، و اگر مسأله و مشکلی باشد، در درون خود استان حل می‌شود".
با این وجود، وی افزود، مواردی هم به وزارت آموزش و پرورش در تهران منعکس شده که آن را با استان مربوط هماهنگ و برطرف کرده‌اند.
دکتر کریمی خاطرنشان کرد که حتی دوره‌هایی را برای مدیران و معلمان، تحت عنوان دوره‌های آموزش بین فرهنگی برگزار می‌کنند که اگر جاهایی برخوردهای نامناسبی صورت بگیرد، که البته خیلی محدود بوده، برطرف گردد.
وی تأکید کرد: "ما بحث آموزش‌های بین فرهنگی را در سطح مدیران مدارس، معلمان و حتی اولیای دانش‌آموزان در دستور کار قرار دادیم و در جاهایی که بیش از نیمی از دانش‌آموزان از اتباع افغانستانی هستند، این دوره‌ها به صورت ویژه‌تر برگزار می‌کنیم که مبادا تبعیض آموزشی در مدرسه و محیط بیرون از مدرسه صورت بگیرد و به بچه‌ها از لحاظ روحی و روانی آسیبی وارد نشود".
رئیس مرکز بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش ایران تصریح نمود که اعتقاد آن‌ها بر این است که بچه‌ها معصوم‌ترین قشر جامعه‌اند و بزرگترها وظیف دارند تسهیلات و امکانات لازم را برای آن‌ها فراهم کنند و این، فارغ از بحث اختلافات درونی، یا اختلاف سیاسی و نظامی بین کشورهاست؛ لذا هر کودکی حق دارد از حداقل‌های زندگی به ویژه حق آموزش بهرمند شود تا بتواند در بزرگسالی آینده خود را رقم بزند.
 
مدارس خودگردان غیرقانونی اند/ به 48 مدرسه ویژه اتباع افغانستان مجوز دادیم
وی در مورد فعالیت مدارس خودگران افغانستانی در ایران نیز تأکید کرد: "از نظر دولت جمهوری اسلامی ایران، وقتی دانش آموزان افغانستانی را در 28 هزار مدرسه داریم، این بی‌انصافی است که برخی اتباع افغانستان که توانایی تدریس به صورت ناقص دارند، بیایند مدارس غیرمجاز تأسیس کنند".
دکتر کریمی با بیان این‌که اعلام کردند هر کسی توانایی دارد، بیاید برای ایجاد مدارس رسمی مجوز بگیرد، خاطرنشان کرد: "ما به 48 مدرسه ویژه اتباع افغانستانی در شهرهای مختلف مجوز دادیم و گفتیم هر کسی توانمندی دارد مدرسه ایجاد کند، بیاید از ما مجوز بگیرد؛ می‌تواند با نظام آموزشی افغانستان مدرسه‌اش را اداره کند و یا با نظام آموزشی ما، فرقی نمی‌کند".
وی خاطرنشان کرد که ایجاد مدارس غیرمجاز در سال‌های گذشته برای مقطع زمانی بوده که اتباع غیرمجاز نمی‌توانستند وارد مدارس ایرانی شوند، اما حالا که دولت این زمینه را فراهم کرده و همه می‌توانند وارد مدارس شوند، هیچ ضرورتی به ادامه کار مدارس خودگران به آن معنا وجود ندارد.
قائم مقام وزیر آموزش و پرورش ایران در امور بین‌الملل ادامه داد که مدارس خودگردان در زیرزمین‌ها و فضاهای نامناسب مشغول به فعالیت اند که بعضا این مدارس را در شکبه‌های خارجی نیز نشان می‌دهند، و این همه خدماتی که دولت جمهوری اسلامی ایران به 460 هزار دانش‌آموز افغانستانی ارائه می‌دهد، نادیده گرفته می‌شود؛ لذا تأکیدشان این است که از نظر دولت، مدارسی که از وزارت آموزش و پرورش ایران مجور ندارند، غیرقانونی محسوب می‌شوند.
وی تأکید کرد که مدارس خودگردان باید در اولین فرصت برای گرفتن مجوز مراجعه کنند و هیچ محدودیتی هم برای کسب مجوز وجود ندارد و اگر نمی‌توانند مجوز بگیرند، اجازه بدهند دانش‌آموزان به مدارس رسمی مراجعه کنند، در چارچوبی قانونمند به تحصیل‌شان ادامه دهند و دچار محدودیت هم نشوند.
دکتر کریمی در پاسخ به این سوال که مدارس ویژه افغانستانی که دارای مجوز باشند، می‌توانند از همه امکانات وزارت آموزش و پرورش ایران به شمول دریافت کتاب‌های درسی بهره‌مند شوند، گفت: "بله، همه در واقع زیر نظر ما هستند و ما هم به آن‌ها سر می‌زنیم، حتی ما گاها مدرسه اضافه که داشتیم، با قیمت‌های خیلی کم به آن‌ها اجاره دادیم".
وی بار دیگر تأکید کرد که این انصاف نیست، در این شرایطی که دولت این همه امکانات ایجاد می‌کند، یک عده بچه‌ها را در مکان‌های نامناسب آموزش بدهند، به خصوص با کتاب‌هایی که گاها کتاب‌های نظام آموزشی افغانستان هم نیست، کتاب‌هایی که حتی دولت افغانستان هم با آن‌ها مشکل دارد و عقاید خاصی را آموزش می‌دهد.
رئیس مرکز بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش ایران تصریح کرد که این مدارس غیرمجاز با تدریس این گونه‌ کتاب‌ها از یک‌سو برای خودشان مشکلات امنیتی درست کردند و از سوی دیگر، برای وزارت آموزش و پرورش نیز مشکل ایجاد نمودند.
 
با مشکلات در مدارس مهمان‌شهرها برخورد می‌کنیم
وی در مورد مدارس در مهمان‌شهرهای میزبان مهاجرین نیز و برخی شکایات از مدارس این مهمان‌شرها گفت: "فکر نمی‌کنم تعداد زیادی در این مدرسه باشند، آن‌هایی هم که هستند، مدارسش زیر نظر وزارت آموزش و پرورش است و اگر مورد خاصی باشد که مثلا پول خاصی گرفته شود، ما حتما برخورد می‌کنیم. ناظرین هم مرتب از این مدارس بازدید می‌کنند و نسبت به آن‌ها مشابه مدارس داخلی عمل می‌شود".
 
رتبه‌های برتر کنکور از میان دانش‌آموزان افغانستانی
دکتر رضایی در مورد توان‌مندی‌های دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران گفت: "رتبه‌های برتر کنکور ما گاها از اتباع افغانستانی بوده و می‌دانید که کنکور ایران خیلی سخت است. خیلی جاها شاگرد اول‌های مدارس از بچه‌های افغانستان اند، جایزه دریافت می‌کنند، و حتی در تلویزیون، برنامه‌هایی در مورد آن‌ها تهیه می‌شود. من خودم عضو هیأت علمی در دانشگاه خوارزمی هستم، 250 دانشجوی افغانستانی آنجا داریم که در رشته‌های مختلف مشغول به تحصیل هستند، برخی بورسیه و برخی از طریق کنکور وارد دانشگاه شدند".
وی تأکید کرد که یک وضعیت آموزشی مناسب برای مجموعه اتباع افغانستانی در نظر گرفته شده است.
قائم مقام وزیر آموزش و پرورش ایران در امور بین‌الملل با بیان این‌که تحصیل این دانش‌آموزان و دانش‌جویان مطلوب این کشور نیز است، گفت که وقتی شرایط در داخل افغانستان فراهم باشد، طبیعی است که همه دوست دارند به کشور خود برگردند، و این یک نوع نگاه پایدار ایران به کشور همسایه خود و یک سرمایه‌گذاری برای آینده افغانستان و ثبات در آن است تا این دانش‌آموختگان به کشور خود برگردند و بتوانند خدمت کنند.
 
امضای تفاهم‌نامه جدید میان وزرای آموزش و پرورش ایران و معارف افغانستان در آینده نزدیک
دکتر کریمی در مورد سطح همکاری‌ وزارت آموزش و پرورش ایران با وزارت معارف افغانستان و تفاهم‌نامه‌های دوجانبه گفت: همکاری‌های آموزشی ایران و افغانستان در طول دهه‌های گذشته ادامه داشته و دوره‌های مختلفی چه در ایران و چه در داخل افغانستان برگزار شده است. بنای ما بر این است که در قالب تفاهم‌های جدیدی که بین وزرای آموزش و پرورش و معارف دو کشور به زودی به امضا می‌رسد، حجم این تعاملات و ارتباطات افزایش پیدا کند.
وی خاطرنشان کرد که در قابل تفاهم‌نامه‌های گذشته و تفاهم‌نامه جدید، به دنبال تبادل بخشی از تجربیات وزارت آموزش و پرورش ایران در زمینه تألیف کتاب‌های درسی و برنامه‌ریزی‌های جدید آموزشی به وزارت معارف افغانستان اند.
ضمن این‌که به گفته قائم مقام وزیر آموزش و پرورش ایران در امور بین‌الملل، سالانه ده‌ها هزار نفر از کسانی که در نظام آموزشی این کشور تحصیل کرده‌اند، به داخل افغانستان برمی‌گردند، یا این‌که از داخل افغانستان به ایران می‌آیند و عملا تعاملات دو کشور در حوزه آموزشی اجتناب‌ناپذیر است؛ لذا برنامه‌ریزی کرده‌اند تا بتوانند تعدادی مدرسه با همکاری وزارت معارف افغانستان در داخل این کشور ایجاد کنند تا به نوعی بچه‌هایی که در ایران درس خواندند، بتوانند تحصیلات خود را در داخل افغانستان ادامه دهند و دچار چالش و مشکل نشوند.