نقل قولهایی که از جناب استاد دکتور وهبه زحیلی و استاد دکتور جمال عطیه درزمینۀ فقه مقارن انجام شد، هم برای دانشجویان علوم دینی در حوزه و دانشگاه روشنگر است و هم برای برخی از علمای ما، علمای شیعه و سنی در افغانستان و هم برای دولتمردان و وکلای محترم مجلس شورای ملی.
هدف این سلسله مقالات هم این است که ما امروز نیازمند این هستیم که به هم دیگر نزدیکتر شویم.
من اعتراف می کنم که قبل از این هم می دانستم که تفاوت فقه ما با فقه برادران ما چندان زیاد نیست، اما زمانی که لازم شد با دقت بیشتر این مسأله را دنبال کنم، مثلا به کتاب خلاف شیخ طوسی ره از بزرگان شیعه مراجعه کردم، دیدم مثلا نوشته: حکم این مسأله این است، حنفیه و شافعیه هم نظرشان همین است، اوزاعی با کمی تفاوت فتوا داده، دلیل ما این است، می دیدم این دلایل اگرچه برای نظریه شیعه است و احادیث مروی از طریق اهل بیت (ع) ، اما عملا استدلال برای درست بودن نظر امام ابوحنیفه و امام شافعی در این مسأله هم هست، این را می دانستم، اما از شما پنهان نباشد، نمی دانستم که این تفاوت این قدر کم است و فقط به هفده مورد می رسد.
اما نظر افرادی مثل استاد دکتوروهبه زحیلی و استاد دکتور جمال عطیه قابل توجه است، ایشان وقتی می گوید این تفاوتها به هفده مورد می رسد، متوجه می شویم که این اختلافها بسیاراندک است. او نویسنده یکی از کتابهای فقهی بزرگ معاصر است که در چاپهای اخیر به ده جلد رسیده، و بیش از ده بار چاپ شده و در دانشگاههای کشورهای عربی تدریس می شود و به عنوان یک کتاب مرجع جای خود را باز کرده است. هدف از این نوشته این است که بگوییم: به قول استاد زحیلی ما نه در عقیده اختلاف داریم و نه در فروعات فقهی، این مقدار تفاوتها را بین خود مذاهب اربعه با همدیگر هم می بینیم. تفاوت عمده در مسألۀ ولایت و امامت است. اما این تفاوت نباید سبب شود که امروزه ما نتوانیم در صف واحدی در برابر دشمنان اسلام قرار بگیریم.
نویسنده این مقالات، به فتوای مراجع تقلید، و مجتهدین شیعه، بارها پشت سر برادران سنی خود نماز را به جماعت خوانده است، و برادران اهل سنت هم از مفتی الازهر، محمد سید طنطاوی گرفته، تا برخی از برادران فعال در عرصه های سیاسی و اجتماعی، پشت سر امام جماعت شیعه نماز خوانده و می خوانند.
در سفری که به دعوت هم وطنان خودم به امریکا داشتم، علی رغم وجود شبکه های نفاق افکن، بنده در صف جماعت برادران سنی نماز را به جماعت خوانده ام، با همین لباس روحانی، و چون میهمان بودم شیعه و سنی هم مرا می شناختند، و عمل من روح تازه ای در بین هم وطنان مهاجر و مقیم در امریکا ایجاد کرده بود، و تعداد زیادی از برادران سنی پشت سر خود من به جماعت نماز خوانده اند. این مسأله را برای این یاد آوری کردم که بگویم به آنچه می گویم و می نویسم معتقدهستم. اختلافات مصنوعی و توهینهای دوشبکه چنان عرصه را بر مسلمان آنجا تنگ کرده بود که حضور مرا در آن جا به عنوان نعمت و رحمت تلقی می کردند.
تعداد دعوتهای برادران سنی کمتر از برادران شیعه نبود. اگر شما با مسلمانان هم وطن ما در واشنگتن، ویرجینیا و به خصوص شهرهای مختلف ایالت کالیفرنیا تماس داشته باشید، صدق عرایض بنده را تصدیق خواهند کرد، هنوز کلیپ های از آن سخنرانیها در تلویزیونهای شیعه و سنی نشان داده می شود. و غالب هموطنان ما در آن نواحی، در جریان این سفر و برکات آن هستند. در یک سیمینار که حدود بیست سخنران از شخصیتهای هر دو مذهب عمدۀ موجود در افغانستان، سخن می گفتند، در حدود نیم ساعت به من وقت داده شد، سخنرانی مؤثری انجام شد، اما تعداد فراوانی از برادران سنی مذهب از کمی وقت من بسیار ناراحت شده و جلسه مستقلی گرفتند و به میهمانان غذاهم دادند، تا فقط من سخنرانی کنم.
در آن جلسه پروفسور روان فرهادی، و تعداد زیادی از برادران شیعه و سنی و شخصیتهای برجسته حضور داشتند، پروفسور روان فرهادی حدود بیست دقیقه در تجلیل از موضعگیریها و سخنان بنده و اثرات وحدت آفرین آن سخن گفت. بنده در آن جا بیش از 90 دقیقه سخنرانی کردم و با خواندن روایات و فتاوای علمای بزرگ شیعه وسنی مشخص کردم که این سخنان حرفهای من نیست، اگر رحمت و اثر خوبی داشته، متکی بر سخنان بزرگانی مانند سید جمال الدین افغانی، شیخ شلتوت، آیت الله العظمی بروجردی ، امام خمینی، ( رحمت الله علیهم اجمعین) و... و از معاصران متأخر کسانی مانند اکثر مراجع شیعه و فقهای سنی مانند وهبه زحیلی، جمال عطیه و محمد سید طنطاوی و... (حفظهم الله)و دیگران است.
بسیاری از هموطنان فریاد شوق سر داده بودند، برخی گریه می کردند، و شکر خدا از این که این زمینه های وحدت آفرین وجود داشته و دارد ادا می کردند ، و تعجب می کردند که پس چرا برخی حکم تکفیر را امضا می کنند و برخی اهانت می کنند؟ امیدوارم که این اشارات به گذارش سفر، حمل بر خودپسندی و خود بزرگ بینی نشود، چون من خوب می دانم که آن اثرات مال حرفهای من نبود، زیرا آن سخنان مال من نبود، سخنان پیشوایان دینی بزرگ و مخلص بود، همان طور که احترام مردم به علما هم احترام به اشخاص نیست، احترام به دین و معارف دین است، و علما برای بیان مسایل و معارف دین مورد احترام مردم هستند.
این را هم می دانم که برخی به کفر شیعه فتوامی دهند، و برخی به نام شیعه، در شبکه های نفاق افکنانه، با احساسات دینی برادران ما بازی کرده و به آنان اهانت می کنند، اما آنان مورد تأیید علمای بزرگ معاصر ما نیستند، همانها به مراجع و مجتهدین شیعه هم بدترین اهانت ها را می کنند، من نمی دانم کسی که به نام شیعه به مقدسات برادران سنی اهانت غیر قابل بخشش می کند و بحث علمی را با اهانت و رذالت یکی می داند، از سویی به مقدسات خود شیعه هم توهین می کند و فتوای صریح مجتهدان شیعه را نادیده گرفته و به آنان بی احترامی می کند، نماینده کدام مذهب است؟ ... کسی که مقدسات شیعه و سنی را محترم نمی شمارد، از کدام اسلام پشتیبانی می کند؟
به هر حال، منابع کمکهای این افراد نشان می دهد که هدف شان مشغول کردن برخی از جوانان و مردم عوام به مسایل انحرافی و اختلاف ایجاد کردن و تفاوتها را عمده کردن است، برای این که از توجه به مسائل عمده جهان اسلام و تجاوزات دشمنان غافل شویم... من اطلاعات موثق دارم که برخی از سازمان های جاسوسی بیگانه مهمترین پشتیبان مالی و سیاسی دوشبکه متقابلی که به اسلام توهین می کردند و می کنند، هستند... این حرکت ها، عوامانه است، و حرکتهای جنجال آفرین برای آدمهای کوچک به قصد به دست آوردن شهرت است، و...
اما از سوی دیگر، فقهای بزرگ شیعه و فقهای بزرگ سنی، دست اندرکار حرکتی عمیق و اثر آفرین هستند، که افق آینده را روشن تر نشان خواهد داد. زیرا آینده مال مسلمانان آگاه، به دور از تعصبات، و خسته از تنگ نظریهای موجود خواهد بود. هدف من در این نوشتار فقط نشان دادن نمونه ها است، اما نمونه های بزرگ ارزشمند و اثر گزار.
حد اقل سه دائرۀ المعارففقهی سنی وجود دارد، دائرۀ المعارففقه جمال عبد الناصر در مصر ( که نظریات مذاهب اسلامی را از شیعه وسنی مستقل نوشته، و هنوز کامل نشده، و دائرۀ المعارف فقه کویتی که آن هم کم و بیش به فقه شیعه نظر داشته است، و دائرۀ المعارففقهی استاد دکتور وهبه زحیلی. و اما در فقه شیعه این کار خیلی سابقه دارد، ولی درزمان حاضر، علاوه برکتب فقهی مقارَن، به صورت تک نگاری، قواعد عمومی فقه مقارن، و آیات الاحکام تطبیقی، خوشبختانه دو دائرۀ المعارف فقهمقارن بسیار جدید در حوزه های علمیه شیعه در حال تدوین است: یکی توسط مؤسسۀ دائرۀ المعارففقه اسلامی، به امر حضرت آیت الله"العظمی امام" خامنه ای، و با اشراف آیت الله سید محمود هاشمی، رئیس سابق قوۀقضائیه جمهوری اسلامی ایران،( ایشان صرف نظر از مقامات دولتی، فقیه و اصولی بسیار بزرگ و از مراجع تقلید شیعه است، توضیح المسائل، شرح کتابهایی از عروۀ الوثقی، و منهاج الصالحین که کتابهای فقهی مراجع است از سوی ایشان چاپ شده است) در حال نگارش است و برخی از مجلدات آن به زبان عربی در جلدهای قطور چاپ شده است، و دیگر دائرۀ المعارف فقه مقارن، به دو زبان عربی و فارسی، کار جمعی و با اشراف آیت الله"العظمی" مکارم شیرازی حفظهم الله، هم از نامهای آشنا برای جهان اسلام است، و کتاب علمی و تفسیری است به چندین زبان از جمله زبان بین الملل اسلامی، زبان عربی، چاپ شده است. گزارش کوتاهی هم از نظریات این بزرگان می تواند وظیفه مسلمانان را در برابر همدیگر مشخص کند، و سبب تحکیم وحدت وبرادری شود، که نتیجۀ آن امنیت، آسایش، و رفاه امت اسلام و مردم مسلمان ما خواهد شد.
نویسنده: آیت الله سید حیدر علوی نژاد
هدف این سلسله مقالات هم این است که ما امروز نیازمند این هستیم که به هم دیگر نزدیکتر شویم.
من اعتراف می کنم که قبل از این هم می دانستم که تفاوت فقه ما با فقه برادران ما چندان زیاد نیست، اما زمانی که لازم شد با دقت بیشتر این مسأله را دنبال کنم، مثلا به کتاب خلاف شیخ طوسی ره از بزرگان شیعه مراجعه کردم، دیدم مثلا نوشته: حکم این مسأله این است، حنفیه و شافعیه هم نظرشان همین است، اوزاعی با کمی تفاوت فتوا داده، دلیل ما این است، می دیدم این دلایل اگرچه برای نظریه شیعه است و احادیث مروی از طریق اهل بیت (ع) ، اما عملا استدلال برای درست بودن نظر امام ابوحنیفه و امام شافعی در این مسأله هم هست، این را می دانستم، اما از شما پنهان نباشد، نمی دانستم که این تفاوت این قدر کم است و فقط به هفده مورد می رسد.
اما نظر افرادی مثل استاد دکتوروهبه زحیلی و استاد دکتور جمال عطیه قابل توجه است، ایشان وقتی می گوید این تفاوتها به هفده مورد می رسد، متوجه می شویم که این اختلافها بسیاراندک است. او نویسنده یکی از کتابهای فقهی بزرگ معاصر است که در چاپهای اخیر به ده جلد رسیده، و بیش از ده بار چاپ شده و در دانشگاههای کشورهای عربی تدریس می شود و به عنوان یک کتاب مرجع جای خود را باز کرده است. هدف از این نوشته این است که بگوییم: به قول استاد زحیلی ما نه در عقیده اختلاف داریم و نه در فروعات فقهی، این مقدار تفاوتها را بین خود مذاهب اربعه با همدیگر هم می بینیم. تفاوت عمده در مسألۀ ولایت و امامت است. اما این تفاوت نباید سبب شود که امروزه ما نتوانیم در صف واحدی در برابر دشمنان اسلام قرار بگیریم.
نویسنده این مقالات، به فتوای مراجع تقلید، و مجتهدین شیعه، بارها پشت سر برادران سنی خود نماز را به جماعت خوانده است، و برادران اهل سنت هم از مفتی الازهر، محمد سید طنطاوی گرفته، تا برخی از برادران فعال در عرصه های سیاسی و اجتماعی، پشت سر امام جماعت شیعه نماز خوانده و می خوانند.
در سفری که به دعوت هم وطنان خودم به امریکا داشتم، علی رغم وجود شبکه های نفاق افکن، بنده در صف جماعت برادران سنی نماز را به جماعت خوانده ام، با همین لباس روحانی، و چون میهمان بودم شیعه و سنی هم مرا می شناختند، و عمل من روح تازه ای در بین هم وطنان مهاجر و مقیم در امریکا ایجاد کرده بود، و تعداد زیادی از برادران سنی پشت سر خود من به جماعت نماز خوانده اند. این مسأله را برای این یاد آوری کردم که بگویم به آنچه می گویم و می نویسم معتقدهستم. اختلافات مصنوعی و توهینهای دوشبکه چنان عرصه را بر مسلمان آنجا تنگ کرده بود که حضور مرا در آن جا به عنوان نعمت و رحمت تلقی می کردند.
تعداد دعوتهای برادران سنی کمتر از برادران شیعه نبود. اگر شما با مسلمانان هم وطن ما در واشنگتن، ویرجینیا و به خصوص شهرهای مختلف ایالت کالیفرنیا تماس داشته باشید، صدق عرایض بنده را تصدیق خواهند کرد، هنوز کلیپ های از آن سخنرانیها در تلویزیونهای شیعه و سنی نشان داده می شود. و غالب هموطنان ما در آن نواحی، در جریان این سفر و برکات آن هستند. در یک سیمینار که حدود بیست سخنران از شخصیتهای هر دو مذهب عمدۀ موجود در افغانستان، سخن می گفتند، در حدود نیم ساعت به من وقت داده شد، سخنرانی مؤثری انجام شد، اما تعداد فراوانی از برادران سنی مذهب از کمی وقت من بسیار ناراحت شده و جلسه مستقلی گرفتند و به میهمانان غذاهم دادند، تا فقط من سخنرانی کنم.
در آن جلسه پروفسور روان فرهادی، و تعداد زیادی از برادران شیعه و سنی و شخصیتهای برجسته حضور داشتند، پروفسور روان فرهادی حدود بیست دقیقه در تجلیل از موضعگیریها و سخنان بنده و اثرات وحدت آفرین آن سخن گفت. بنده در آن جا بیش از 90 دقیقه سخنرانی کردم و با خواندن روایات و فتاوای علمای بزرگ شیعه وسنی مشخص کردم که این سخنان حرفهای من نیست، اگر رحمت و اثر خوبی داشته، متکی بر سخنان بزرگانی مانند سید جمال الدین افغانی، شیخ شلتوت، آیت الله العظمی بروجردی ، امام خمینی، ( رحمت الله علیهم اجمعین) و... و از معاصران متأخر کسانی مانند اکثر مراجع شیعه و فقهای سنی مانند وهبه زحیلی، جمال عطیه و محمد سید طنطاوی و... (حفظهم الله)و دیگران است.
بسیاری از هموطنان فریاد شوق سر داده بودند، برخی گریه می کردند، و شکر خدا از این که این زمینه های وحدت آفرین وجود داشته و دارد ادا می کردند ، و تعجب می کردند که پس چرا برخی حکم تکفیر را امضا می کنند و برخی اهانت می کنند؟ امیدوارم که این اشارات به گذارش سفر، حمل بر خودپسندی و خود بزرگ بینی نشود، چون من خوب می دانم که آن اثرات مال حرفهای من نبود، زیرا آن سخنان مال من نبود، سخنان پیشوایان دینی بزرگ و مخلص بود، همان طور که احترام مردم به علما هم احترام به اشخاص نیست، احترام به دین و معارف دین است، و علما برای بیان مسایل و معارف دین مورد احترام مردم هستند.
این را هم می دانم که برخی به کفر شیعه فتوامی دهند، و برخی به نام شیعه، در شبکه های نفاق افکنانه، با احساسات دینی برادران ما بازی کرده و به آنان اهانت می کنند، اما آنان مورد تأیید علمای بزرگ معاصر ما نیستند، همانها به مراجع و مجتهدین شیعه هم بدترین اهانت ها را می کنند، من نمی دانم کسی که به نام شیعه به مقدسات برادران سنی اهانت غیر قابل بخشش می کند و بحث علمی را با اهانت و رذالت یکی می داند، از سویی به مقدسات خود شیعه هم توهین می کند و فتوای صریح مجتهدان شیعه را نادیده گرفته و به آنان بی احترامی می کند، نماینده کدام مذهب است؟ ... کسی که مقدسات شیعه و سنی را محترم نمی شمارد، از کدام اسلام پشتیبانی می کند؟
به هر حال، منابع کمکهای این افراد نشان می دهد که هدف شان مشغول کردن برخی از جوانان و مردم عوام به مسایل انحرافی و اختلاف ایجاد کردن و تفاوتها را عمده کردن است، برای این که از توجه به مسائل عمده جهان اسلام و تجاوزات دشمنان غافل شویم... من اطلاعات موثق دارم که برخی از سازمان های جاسوسی بیگانه مهمترین پشتیبان مالی و سیاسی دوشبکه متقابلی که به اسلام توهین می کردند و می کنند، هستند... این حرکت ها، عوامانه است، و حرکتهای جنجال آفرین برای آدمهای کوچک به قصد به دست آوردن شهرت است، و...
اما از سوی دیگر، فقهای بزرگ شیعه و فقهای بزرگ سنی، دست اندرکار حرکتی عمیق و اثر آفرین هستند، که افق آینده را روشن تر نشان خواهد داد. زیرا آینده مال مسلمانان آگاه، به دور از تعصبات، و خسته از تنگ نظریهای موجود خواهد بود. هدف من در این نوشتار فقط نشان دادن نمونه ها است، اما نمونه های بزرگ ارزشمند و اثر گزار.
حد اقل سه دائرۀ المعارففقهی سنی وجود دارد، دائرۀ المعارففقه جمال عبد الناصر در مصر ( که نظریات مذاهب اسلامی را از شیعه وسنی مستقل نوشته، و هنوز کامل نشده، و دائرۀ المعارف فقه کویتی که آن هم کم و بیش به فقه شیعه نظر داشته است، و دائرۀ المعارففقهی استاد دکتور وهبه زحیلی. و اما در فقه شیعه این کار خیلی سابقه دارد، ولی درزمان حاضر، علاوه برکتب فقهی مقارَن، به صورت تک نگاری، قواعد عمومی فقه مقارن، و آیات الاحکام تطبیقی، خوشبختانه دو دائرۀ المعارف فقهمقارن بسیار جدید در حوزه های علمیه شیعه در حال تدوین است: یکی توسط مؤسسۀ دائرۀ المعارففقه اسلامی، به امر حضرت آیت الله"العظمی امام" خامنه ای، و با اشراف آیت الله سید محمود هاشمی، رئیس سابق قوۀقضائیه جمهوری اسلامی ایران،( ایشان صرف نظر از مقامات دولتی، فقیه و اصولی بسیار بزرگ و از مراجع تقلید شیعه است، توضیح المسائل، شرح کتابهایی از عروۀ الوثقی، و منهاج الصالحین که کتابهای فقهی مراجع است از سوی ایشان چاپ شده است) در حال نگارش است و برخی از مجلدات آن به زبان عربی در جلدهای قطور چاپ شده است، و دیگر دائرۀ المعارف فقه مقارن، به دو زبان عربی و فارسی، کار جمعی و با اشراف آیت الله"العظمی" مکارم شیرازی حفظهم الله، هم از نامهای آشنا برای جهان اسلام است، و کتاب علمی و تفسیری است به چندین زبان از جمله زبان بین الملل اسلامی، زبان عربی، چاپ شده است. گزارش کوتاهی هم از نظریات این بزرگان می تواند وظیفه مسلمانان را در برابر همدیگر مشخص کند، و سبب تحکیم وحدت وبرادری شود، که نتیجۀ آن امنیت، آسایش، و رفاه امت اسلام و مردم مسلمان ما خواهد شد.
نویسنده: آیت الله سید حیدر علوی نژاد
منبع : خبرگزاری آوا- کابل
