هر چند دولت بشار اسد با قدرت در برابر مخالفانش ظاهر شده است و هم اکنون نیز تقریبا از دست برتر در مواجهه با شورشیان برخوردار است و نمی توان نظام حاکم فعلی را شکست خورده تلقی کرد ولی با وجود این بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که شورشیان در صورت سرنگونی اسد همچنان با بحران های متعدد مواجه خواهند بود. در واقع از پیش رو برداشتن بشار اسد مرحله مقدماتی بحرانی محسوب می شود که هنوز آغاز نشده است. به عبارتی دقیق تر اگر بشار اسد هم اکنون اعلام کند که ازقدرت کناره گیری می کند و قدرت را به مخالفان واگذار می کند، سکانس واقعی و حقیقی بحران در سوریه آغاز شده است.
بحران واقعی و حقیقی، تشکیل دولتی است که بتواند خلاء اسد و نظام سیاسی اش را پر کند. مخالفان بشار اسد هر چند حامیان بین المللی زیادی دارند و از هم اکنون حمایت های بسیاری از قدرت های جهانی و منطقه ای را به دست آورده اند ولی تاکنون هیچگاه نتوانسته اند به شکل منسجم و هماهنگ عمل کنند. در واقع گروه های معارض سوری از هم اکنون وارد چالش با یکدیگر شده اند، گروه هایی با خط مشی های مختلف اسلامگرا، چپ گرا، سکولار، سلفی و ... که البته از خاستگاه های قومی متعددی نیز برخوردارند و فقط در یک چیز اشتراک نظر دارند و آن هم نابودی بشار اسد است. معمولا نشست هایی که با میزبانی کشورهای مخالف سوریه برگزار می شوند صحنه هایی هستند برای مطرح شدن اختلافات این گروه ها. برخی از این گروه ها خود را برتر و مهم تر از دیگر گروه ها می دانند و برخی دیگر خود را تنها نماینده واقعی ملت سوریه بر می شمرند و دیگر گروه ها را فاقد پایگاه اجتماعی می دانند. هم اکنون که احتمال شکل گیری یک ائتلاف نظامی بین المللی علیه سوریه هر از گاهی مطرح می شود برخی از این گروه ها با این پروسه موافقند و برخی دیگر مخالف. کشورهای مخالف بشار اسد و مخصوصا ترکیه تاکنون تلاش های فراوانی را به خرج داده اند تا از اختلافات درونی این گروه ها بکاهند ولی تاکنون به دستاورد مطلوبی نرسیده اند.
به هر حال در صورت سرنگونی اسد خلاء دولت قدرتمند در سوریه قطعا شکل خواهد گرفت، وضعیتی مشابه دولت فعلی لیبی و شاید به مراتب هم بدتر از آن. در واقع دولتی که باید از یک سو بر انبوه اختلافات غلبه کند و از سوی دیگر ویرانی های ناشی از جنگ را برطرف کند. دولتی که هیچ ابزاری برای ترمیم جامعه آینده سوریه ندارد. نه مانند لیبی از نفت فراوان و شیرین برخوردار است که با اتکاء به آن بتواند بودجه مورد نیاز دولت را فراهم کند و نه مانند تونس و مصر به راحتی و بدون ویرانی از گردنه انقلاب گذر کرده است. گروه هایی که در سوریه شورش کرده اند در صورت پیروزی به سادگی خلع سلاح نخواهند شد، درست مانند لیبی که علی رغم گذشت مدت زیادی از سرنگونی قذافی کماکان با معضل خلع سلاح انقلابیون مواجه است. البته معضل سوریه به مراتب بدتر خواهد بود چرا که شورشیان سوری از ملیت های گوناگون تشکیل شده اند و خیل کثیری از آنان سوری نیستند.
سوای از این مسائل آن چه که چشم انداز سقوط بشار اسد را وحشتناک می کند، احتمال بروز تصفیه های قومی – مذهبی خونینی است که از هم اکنون نشانه های آن پدیدار شده است و به کابوسی وحشتناک برای ملت سوریه مبدل شده است. موضوع دخالت کشورهای همسایه و مخصوصا قدرت هایی که در سرنگونی اسد نقش داشته اند هم مسئله ای است که سوریه بعد از اسد ناچار به مواجهه با آن است.
در واقع رژیم هایی که به اشکال خشونت بار قدرت را قبضه می کنند کمتر به ارزشهای دموکراتیک بهاء می دهند چرا که به محض رسیدن به قدرت، بقایا و هواداران رژیم سابق را از سایرین تصفیه می کنند و حقی برای آن ها در نظر نمی گیرند.
مشکلات و چالش هایی که در سطور فوق مطرح شدند فقط بخشی از چالش های فراروی دولت احتمالی و فرضی مخالفان اسد را شکل می دهند که در صورت سقوط نظام سیاسی فعلی قطعا با آن مواجه خواهند شد. در واقع اینکه بخش های زیادی از مردم سوریه هم اکنون در برابر بحران جاری این کشور بی طرفی پیشه کرده اند ناشی از همین دغدغه هاست و تجربیات تاسف برانگیز جوامع انقلاب زده ای مانند لیبی و بسیاری از مسائل دیگر باعث شده است که مردم سوریه در اصلاحات بشار اسد مشارکت قابل ملاحظه ای داشته باشند و همچنان به عبور دولت اسد از این بحران امیدوار باشند.
نویسنده: سید محمد رضا موسوی
بحران واقعی و حقیقی، تشکیل دولتی است که بتواند خلاء اسد و نظام سیاسی اش را پر کند. مخالفان بشار اسد هر چند حامیان بین المللی زیادی دارند و از هم اکنون حمایت های بسیاری از قدرت های جهانی و منطقه ای را به دست آورده اند ولی تاکنون هیچگاه نتوانسته اند به شکل منسجم و هماهنگ عمل کنند. در واقع گروه های معارض سوری از هم اکنون وارد چالش با یکدیگر شده اند، گروه هایی با خط مشی های مختلف اسلامگرا، چپ گرا، سکولار، سلفی و ... که البته از خاستگاه های قومی متعددی نیز برخوردارند و فقط در یک چیز اشتراک نظر دارند و آن هم نابودی بشار اسد است. معمولا نشست هایی که با میزبانی کشورهای مخالف سوریه برگزار می شوند صحنه هایی هستند برای مطرح شدن اختلافات این گروه ها. برخی از این گروه ها خود را برتر و مهم تر از دیگر گروه ها می دانند و برخی دیگر خود را تنها نماینده واقعی ملت سوریه بر می شمرند و دیگر گروه ها را فاقد پایگاه اجتماعی می دانند. هم اکنون که احتمال شکل گیری یک ائتلاف نظامی بین المللی علیه سوریه هر از گاهی مطرح می شود برخی از این گروه ها با این پروسه موافقند و برخی دیگر مخالف. کشورهای مخالف بشار اسد و مخصوصا ترکیه تاکنون تلاش های فراوانی را به خرج داده اند تا از اختلافات درونی این گروه ها بکاهند ولی تاکنون به دستاورد مطلوبی نرسیده اند.
به هر حال در صورت سرنگونی اسد خلاء دولت قدرتمند در سوریه قطعا شکل خواهد گرفت، وضعیتی مشابه دولت فعلی لیبی و شاید به مراتب هم بدتر از آن. در واقع دولتی که باید از یک سو بر انبوه اختلافات غلبه کند و از سوی دیگر ویرانی های ناشی از جنگ را برطرف کند. دولتی که هیچ ابزاری برای ترمیم جامعه آینده سوریه ندارد. نه مانند لیبی از نفت فراوان و شیرین برخوردار است که با اتکاء به آن بتواند بودجه مورد نیاز دولت را فراهم کند و نه مانند تونس و مصر به راحتی و بدون ویرانی از گردنه انقلاب گذر کرده است. گروه هایی که در سوریه شورش کرده اند در صورت پیروزی به سادگی خلع سلاح نخواهند شد، درست مانند لیبی که علی رغم گذشت مدت زیادی از سرنگونی قذافی کماکان با معضل خلع سلاح انقلابیون مواجه است. البته معضل سوریه به مراتب بدتر خواهد بود چرا که شورشیان سوری از ملیت های گوناگون تشکیل شده اند و خیل کثیری از آنان سوری نیستند.
سوای از این مسائل آن چه که چشم انداز سقوط بشار اسد را وحشتناک می کند، احتمال بروز تصفیه های قومی – مذهبی خونینی است که از هم اکنون نشانه های آن پدیدار شده است و به کابوسی وحشتناک برای ملت سوریه مبدل شده است. موضوع دخالت کشورهای همسایه و مخصوصا قدرت هایی که در سرنگونی اسد نقش داشته اند هم مسئله ای است که سوریه بعد از اسد ناچار به مواجهه با آن است.
در واقع رژیم هایی که به اشکال خشونت بار قدرت را قبضه می کنند کمتر به ارزشهای دموکراتیک بهاء می دهند چرا که به محض رسیدن به قدرت، بقایا و هواداران رژیم سابق را از سایرین تصفیه می کنند و حقی برای آن ها در نظر نمی گیرند.
مشکلات و چالش هایی که در سطور فوق مطرح شدند فقط بخشی از چالش های فراروی دولت احتمالی و فرضی مخالفان اسد را شکل می دهند که در صورت سقوط نظام سیاسی فعلی قطعا با آن مواجه خواهند شد. در واقع اینکه بخش های زیادی از مردم سوریه هم اکنون در برابر بحران جاری این کشور بی طرفی پیشه کرده اند ناشی از همین دغدغه هاست و تجربیات تاسف برانگیز جوامع انقلاب زده ای مانند لیبی و بسیاری از مسائل دیگر باعث شده است که مردم سوریه در اصلاحات بشار اسد مشارکت قابل ملاحظه ای داشته باشند و همچنان به عبور دولت اسد از این بحران امیدوار باشند.
نویسنده: سید محمد رضا موسوی
منبع : خبرگزاری آوا- کابل
