برای بسیاری از تحلیل گران و صاحب نظران مسائل عربستان سعودی دلائل بقاء آل سعود در راس قدرت این کشور همواره به عنوان یک سوال جدی مطرح بوده است. آل سعود در طی دو سه قرن اخیر همواره یکی از ارکان قدرت در عربستان به شمار می رفته اند لکن اوج قدرت آل سعود زمانی بود که این خاندان موفق شدند بزرگ ترین قبیله رقیب خود یعنی آل شریف را از مکه بیرون برانند و بعد از تصرف مکه بود که سرتاسر عربستان را تحت سیطره این خاندان درآمد.
آل سعود در زمان ملک عبدالعزیز بود که رسما کشور عربستان را به عنوان یک واحد سیاسی مستقل تاسیس کرده و نام خود را نیز بر آن اضافه کردند. از همان زمان تاکنون خاندان آل سعود بدون کمترین مشکلی بر عربستان حکومت کردند. به راستی دلایل قدرت گیری و بقای آل سعود در عربستان چه بوده است؟
ابتدا ذکر این نکته کاملا ضروری به نظر می رسد که پرداختن به این بحث مجال ویژه ای را می طلبد ولی در همین نوشتار اندک به ارائه کلیاتی در این باره بسنده می کنیم. در کل قدرت گیری و بقای نظام آل سعود را در عربستان ناشی از چهار دلیل مهم و اساسی می دانند که عبارت اند از:
1- ارتباط تنگاتنگ سران آل سعود با جریان وهابیت.
2- موفقیت آل سعود در جلب و جذب حمایت های قدرت های کلان بین المللی مخصوصا انگلستان و آمریکا
3- حمایت بالای آل سعود از نهادهای سنتی مانند بازار، روحانیت سلفی و ...
4- کشف نفت در عربستان سعودی
از میان دلایل ارائه شده در سطور فوق دلایل اول و چهارم را می توان پر اهمیت تر از دیگر دلایل دانست و در واقع در سایه حمایت های وهابیون از آل سعود بود که این خاندان بر سراسر حجاز و نواحی اطراف آن مسلط شد و بعدها به خاطر کشف و استخراج گسترده نفت بود که آل سعود در شمار ثروتمندترین افراد روی کره زمین قرار گرفتند.
در فرهنگ های علوم سیاسی واژه ای تحت عنوان دولت رانتیر وجود دارد که اشاره به دولت هایی دارد که درآمدها و هزینه های خود را بدون اتکاء به شهروندان و اتباع خود به دست می آورد. در واقع دولت رانتیر هیچ نیازی به اتباع خود ندارد و هر گاه اتباع یا شهروندان بخواهند از دادن مالیات خودداری کنند عملا هیچ تاثیری بر رویه و فعالیت دولت نخواهند گذاشت، چرا که دولت هزینه های خود را از منابع طبیعی، معادن و دیگر مواهب خدادادی تهیه می کنند.
بارزترین مثال دولت رانتیر را در دنیای امروز کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس و مخصوصا عربستان سعودی تشکیل می دهند. عربستان سعودی به طور متوسط روزانه ده میلیون بشکه نفت به بازارهای جهانی تزریق می کند و از این رهگذر روزانه بیش تر از یک میلیارد دلار درآمد دارد و این درآمد در طول سال از مبلغ پنجصد میلیارد دالر تجاوز می کند.
در سایه این درآمد های کلان نفتی است که عربستان سعودی سوای از تسلط همه جانبه بر وضعیت داخلی در تمامی دنیای اسلام حضور دارد. از جنوب شرق آسیا گرفته تا شمال آفریقا گروه هایی وجود دارند که با دلارهای عربستان به حیات خود ادامه می دهند و در راستای اهداف و منویات آل سعود در کشورهایشان حرکت می کنند.
این درآمدهای کلان نفتی به آل سعود این توان را نیز داده است که تقریبا تمامی نهادها و اماکن مذهبی عربستان، مخصوصا حرمین شریفین را در تحت کنترل خود درآورند و حتی نهاد روحانیت را نیز به حلقه طرفداران خود وارد کنند.
علل و عواملی که در سطور فوق بدان ها اشاره شد مهم ترین علل و عوامل بقای آل سعود و از سوی دیگر مهم ترین موانع شکل گیری انقلاب را در عربستان تشکیل می دهند لکن با توجه به شرایط به وجود آمده در منطقه خاورمیانه و مطرح شدن عوامل جدید گمان نمی رود این مولفه های چهارگانه کارآیی گذشته خود را حفظ کرده باشند و در آینده نزدیک قطعا شاهد ترک خوردن پوسته های قدرت در عربستان خواهیم بود.
نویسنده: سید محمد رضا موسوی
آل سعود در زمان ملک عبدالعزیز بود که رسما کشور عربستان را به عنوان یک واحد سیاسی مستقل تاسیس کرده و نام خود را نیز بر آن اضافه کردند. از همان زمان تاکنون خاندان آل سعود بدون کمترین مشکلی بر عربستان حکومت کردند. به راستی دلایل قدرت گیری و بقای آل سعود در عربستان چه بوده است؟
ابتدا ذکر این نکته کاملا ضروری به نظر می رسد که پرداختن به این بحث مجال ویژه ای را می طلبد ولی در همین نوشتار اندک به ارائه کلیاتی در این باره بسنده می کنیم. در کل قدرت گیری و بقای نظام آل سعود را در عربستان ناشی از چهار دلیل مهم و اساسی می دانند که عبارت اند از:
1- ارتباط تنگاتنگ سران آل سعود با جریان وهابیت.
2- موفقیت آل سعود در جلب و جذب حمایت های قدرت های کلان بین المللی مخصوصا انگلستان و آمریکا
3- حمایت بالای آل سعود از نهادهای سنتی مانند بازار، روحانیت سلفی و ...
4- کشف نفت در عربستان سعودی
از میان دلایل ارائه شده در سطور فوق دلایل اول و چهارم را می توان پر اهمیت تر از دیگر دلایل دانست و در واقع در سایه حمایت های وهابیون از آل سعود بود که این خاندان بر سراسر حجاز و نواحی اطراف آن مسلط شد و بعدها به خاطر کشف و استخراج گسترده نفت بود که آل سعود در شمار ثروتمندترین افراد روی کره زمین قرار گرفتند.
در فرهنگ های علوم سیاسی واژه ای تحت عنوان دولت رانتیر وجود دارد که اشاره به دولت هایی دارد که درآمدها و هزینه های خود را بدون اتکاء به شهروندان و اتباع خود به دست می آورد. در واقع دولت رانتیر هیچ نیازی به اتباع خود ندارد و هر گاه اتباع یا شهروندان بخواهند از دادن مالیات خودداری کنند عملا هیچ تاثیری بر رویه و فعالیت دولت نخواهند گذاشت، چرا که دولت هزینه های خود را از منابع طبیعی، معادن و دیگر مواهب خدادادی تهیه می کنند.
بارزترین مثال دولت رانتیر را در دنیای امروز کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس و مخصوصا عربستان سعودی تشکیل می دهند. عربستان سعودی به طور متوسط روزانه ده میلیون بشکه نفت به بازارهای جهانی تزریق می کند و از این رهگذر روزانه بیش تر از یک میلیارد دلار درآمد دارد و این درآمد در طول سال از مبلغ پنجصد میلیارد دالر تجاوز می کند.
در سایه این درآمد های کلان نفتی است که عربستان سعودی سوای از تسلط همه جانبه بر وضعیت داخلی در تمامی دنیای اسلام حضور دارد. از جنوب شرق آسیا گرفته تا شمال آفریقا گروه هایی وجود دارند که با دلارهای عربستان به حیات خود ادامه می دهند و در راستای اهداف و منویات آل سعود در کشورهایشان حرکت می کنند.
این درآمدهای کلان نفتی به آل سعود این توان را نیز داده است که تقریبا تمامی نهادها و اماکن مذهبی عربستان، مخصوصا حرمین شریفین را در تحت کنترل خود درآورند و حتی نهاد روحانیت را نیز به حلقه طرفداران خود وارد کنند.
علل و عواملی که در سطور فوق بدان ها اشاره شد مهم ترین علل و عوامل بقای آل سعود و از سوی دیگر مهم ترین موانع شکل گیری انقلاب را در عربستان تشکیل می دهند لکن با توجه به شرایط به وجود آمده در منطقه خاورمیانه و مطرح شدن عوامل جدید گمان نمی رود این مولفه های چهارگانه کارآیی گذشته خود را حفظ کرده باشند و در آینده نزدیک قطعا شاهد ترک خوردن پوسته های قدرت در عربستان خواهیم بود.
نویسنده: سید محمد رضا موسوی
منبع : خبرگزاری آوا- کابل
