بندر حساس و راهبردی چابهار برای هر یک از کشورهای افغانستان، ایران و هند، اهمیت و مزایای خاص خودش را دارد.
کشور جمهوری اسلامی ایران از آنجا که این بندر تجارتی را در خود جای داده و مسیرهای ترانسپورتی و ترانزیتی هند و افغانستان از آنجا عبور می کند، جایگاه خاص و ویژه ای را بخود اختصاص داده است.
جمهوری اسلامی ایران؛ ازجمله کشورهایی است که به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای ترانزیتی خوبی بهره مند بوده و با گسترش شبکه حمل و نقل و ارتباط مطمئن و کارآمد می تواند از این مزایا در راستای افزایش درآمدهای ارزی و ارتقای موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده کند.
برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان وآسیای میانه ازطریق محور ترانزیتی شرق ایران "چابهار - میلک"؛ نزدیکی جغرافیائی بندرچابهار به افغانستان، انجام سرمایه گذاریهای گسترده دربخشهای مختلف حمل ونقل بویژه بخش دریائی، ایجاد تسهیلات و زیرساختهای حمل ونقل در مسیر محور شرق این کشور وحمایتهای گسترده دولتی، بندر چابهار را به عنوان قطب ترانزیت افغانستان تبدیل کرده ودرصورت مرتفع شدن موانع، علاوه برتوسعه محور شرق شاهد رونق ترانزیت درمسیر مذکور خواهیم بود. بندر چابهار به عنوان مهمترین بندر در مسیر ترانزیتی محورشرق ایران مطرح است.
بندر چابهار به همان میزان که به کشور ایران سود رسانی دارد و برای این کشور از اهمیت راه بردی برخوردار می باشد، به همان اندازه و شاید هم بیشتر از آن برای دو کشور هند و افغانستان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و سود آوری قابل توجهی برای این دو کشور دارد.
از دید بسیاری از آگاهان اقتصادی افغان، افغانستان یک کشور محدود به خشکی است که برای رشد اقتصادی خود باید تلاش کند تا به آبهای منطقه دسترسی سریع و آسانی پیدا کند؛ و در این مهم نه تنها چابهار، بلکه هر بندری که بتواند زمینه رشد اقتصادی ما را فراهم کند برای افغانستان اهمیت دارد.
کارشناسان می گویند:" بندر چابهار از چند نگاه برای رشد اقتصادی افغانستان اهمیت دارد، اول اینکه این بندر در مناسبات تجاری ما با پاکستان مؤثر است و وابستگی مطلق ما را از مسیر پاکستان کم می‌سازد و جایگزینی می‌شود برای رسیدن به آب‌ها و بازارهای جهانی.
دوم اینکه از نظر فاصله و مسافت، این بندر در مقایسه با بندر کراچی به افغانستان نزدیکتر است.
سوم تسهیلاتی است که ایران به سرمایه‌گذاران و تجار افغانستانی می‌دهد؛ مسئله زمین و امکانات و ایجاد کارخانه‌هایی که می‌تواند برای صادرات ما بسیار مهم باشد. ما می‌توانیم صادرات خود را به آنجا منتقل کنیم و از آن بهتر نگهداری کنیم، کالایی که اکنون به پاکستان می‌رود به نام پاکستان صادر می‌شود نه به نام افغانستان، درحالی که چون بندر چابهار منطقه آزاد تجاری است، قوانین ویژه خود را دارد که هر کشوری می‌تواند در آنجا با فرآوری کالاهای تولیدی، نام و عنوان خود را بر آن محصول بزند.
از جانب دیگر هم از آنجایی که بندر چابهار در دریای عمان موقعیت دارد و از دهنه خلیج فارس خارج است و تحولاتی که در خلیج فارس ممکن است مشکلاتی برای کشورهای عرب در حاشیه خلیج فارس به وجود بیاورد هیچ گاه نمی‌تواند این بندر را متأثر بسازد.
به دلیل مشکلاتی که ما با پاکستان داریم این کشور از بحث ترانزیت به عنوان اهرم فشار علیه ما استفاده می‌کند اما این مشکلات را با ایران کمتر داریم، مسیر آنها همیشه بر روی ترانزیت و تجارت افغانستان بازتر بوده و ما مشکلی که با پاکستان داریم با ایران نداریم به استثنای برخی موارد که در ۴ سال پیش رخ داد ولی در کل وضعیت ما بهتر از مناسبات ترانزیتی و تجاری از طریق پاکستان است."
برای کشور هند نیز این بندر از دو منظر اقتصادی و سیاسی حایز اهمیت ویژه است و چه بسا اهمیت سیاسی آن برای سران دهلی نو بیشتر و مهمتر از اهمیت اقتصادی آن باشد و به نظر می رسد به همین دلیل پائین بودن منفعت اقتصادی آن، هندی ها در طول ۱۲ سال، با سهل انگاری و مسامحه به سرمایه گذاری در این بندر تجارتی می نگریستند؛ تا آنکه رقبای قدر و منطقه ای هند یعنی چین و پاکستان وارد میدان عمل شدند و طرح توسعه بندر "گوادر" را با جدیت هر چه تمامتر پی گرفتند.
قرار است چین و پاکستان طرح چند میلیارد دالری را برای اتصال بندر گوادر پاکستان به استان سین کیانگ چین به اجرا بگذارند.
در این طرح، بندر گوادر پاکستان و استان سین کیانگ چین از طریق بزرگراه چهار باندی که از کشمیر پاکستان عبور می کند به هم متصل می شوند.
دو کشور همچنین درخطوط انتقال راه آهن و احداث یک خط لوله گاز نیز مذاکراتی انجام داده اند. ولایت های غربی چین که از نظر اقتصادی عقب مانده است از این کریدور اقتصادی سود خواهند برد.
از دید کارشناسان، هند از همکاری چین و پاکستان در اجرای چندین طرح بزرگ اقتصادی در منطقه مورد مناقشه کشمیر تحت کنترل پاکستان، نگران است و تلاش دارد از چابهار به عنوان برگ برنده در مقابل رقیبان خود استفاده کند.
بندر چابهار در جنوب شرقی ایران و در دهانه دریای عمان یکی از بنادر استراتژیک است که امکان دسترسی هند به آسیای میانه را فراهم می کند.
حضور هند در بندر چابهار از طریق مرزهای شرقی ایران میسر می شود و دسترسی دریایی، زمینی به افغانستان و آسیای میانه را در اختیار این کشور قرار می دهد، بویژه اینکه کشورهای منطقه معتقدند ایجاد ثبات و امنیت در افغانستان از طریق توسعه اقتصادی این کشور محقق خواهد شد و این طرحها می تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی افغانستان نیز داشته باشد.
بندر چابهار که در ولایت سیستان و بلوچستان و مناطق ساحل جنوب شرقی ایران واقع شده برای هند اهمیت استراتژیک دارد زیرا این بندر خارج از محدوده خلیج فارس بوده و از سواحل غربی هند به آسانی قابل دسترسی است.
با همه تفاصیل، به نظر می رسد شروع کار در بندر تجارتی چابهار، علاوه بر سود رسانی به مثلث ایران، افغانستان و هند، چنانکه آگاهان اقتصادی می گویند، برای رشد و شکوفائی اقتصاد کشورهای منطقه به خصوص آن کشورهایی که در مسیر این شاهراه بازرگانی قرار گرفته اند و به نوعی از آن متاثر می شوند، فرصت مناسبی را قرار می دهد تا هر یک به سهم خویش در بهره برداری از این فرصتها و بسترها، بهره های لازم را ببرند.
کشور جمهوری اسلامی ایران از آنجا که این بندر تجارتی را در خود جای داده و مسیرهای ترانسپورتی و ترانزیتی هند و افغانستان از آنجا عبور می کند، جایگاه خاص و ویژه ای را بخود اختصاص داده است.
جمهوری اسلامی ایران؛ ازجمله کشورهایی است که به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای ترانزیتی خوبی بهره مند بوده و با گسترش شبکه حمل و نقل و ارتباط مطمئن و کارآمد می تواند از این مزایا در راستای افزایش درآمدهای ارزی و ارتقای موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده کند.
برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان وآسیای میانه ازطریق محور ترانزیتی شرق ایران "چابهار - میلک"؛ نزدیکی جغرافیائی بندرچابهار به افغانستان، انجام سرمایه گذاریهای گسترده دربخشهای مختلف حمل ونقل بویژه بخش دریائی، ایجاد تسهیلات و زیرساختهای حمل ونقل در مسیر محور شرق این کشور وحمایتهای گسترده دولتی، بندر چابهار را به عنوان قطب ترانزیت افغانستان تبدیل کرده ودرصورت مرتفع شدن موانع، علاوه برتوسعه محور شرق شاهد رونق ترانزیت درمسیر مذکور خواهیم بود. بندر چابهار به عنوان مهمترین بندر در مسیر ترانزیتی محورشرق ایران مطرح است.
بندر چابهار به همان میزان که به کشور ایران سود رسانی دارد و برای این کشور از اهمیت راه بردی برخوردار می باشد، به همان اندازه و شاید هم بیشتر از آن برای دو کشور هند و افغانستان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و سود آوری قابل توجهی برای این دو کشور دارد.
از دید بسیاری از آگاهان اقتصادی افغان، افغانستان یک کشور محدود به خشکی است که برای رشد اقتصادی خود باید تلاش کند تا به آبهای منطقه دسترسی سریع و آسانی پیدا کند؛ و در این مهم نه تنها چابهار، بلکه هر بندری که بتواند زمینه رشد اقتصادی ما را فراهم کند برای افغانستان اهمیت دارد.
کارشناسان می گویند:" بندر چابهار از چند نگاه برای رشد اقتصادی افغانستان اهمیت دارد، اول اینکه این بندر در مناسبات تجاری ما با پاکستان مؤثر است و وابستگی مطلق ما را از مسیر پاکستان کم می‌سازد و جایگزینی می‌شود برای رسیدن به آب‌ها و بازارهای جهانی.
دوم اینکه از نظر فاصله و مسافت، این بندر در مقایسه با بندر کراچی به افغانستان نزدیکتر است.
سوم تسهیلاتی است که ایران به سرمایه‌گذاران و تجار افغانستانی می‌دهد؛ مسئله زمین و امکانات و ایجاد کارخانه‌هایی که می‌تواند برای صادرات ما بسیار مهم باشد. ما می‌توانیم صادرات خود را به آنجا منتقل کنیم و از آن بهتر نگهداری کنیم، کالایی که اکنون به پاکستان می‌رود به نام پاکستان صادر می‌شود نه به نام افغانستان، درحالی که چون بندر چابهار منطقه آزاد تجاری است، قوانین ویژه خود را دارد که هر کشوری می‌تواند در آنجا با فرآوری کالاهای تولیدی، نام و عنوان خود را بر آن محصول بزند.
از جانب دیگر هم از آنجایی که بندر چابهار در دریای عمان موقعیت دارد و از دهنه خلیج فارس خارج است و تحولاتی که در خلیج فارس ممکن است مشکلاتی برای کشورهای عرب در حاشیه خلیج فارس به وجود بیاورد هیچ گاه نمی‌تواند این بندر را متأثر بسازد.
به دلیل مشکلاتی که ما با پاکستان داریم این کشور از بحث ترانزیت به عنوان اهرم فشار علیه ما استفاده می‌کند اما این مشکلات را با ایران کمتر داریم، مسیر آنها همیشه بر روی ترانزیت و تجارت افغانستان بازتر بوده و ما مشکلی که با پاکستان داریم با ایران نداریم به استثنای برخی موارد که در ۴ سال پیش رخ داد ولی در کل وضعیت ما بهتر از مناسبات ترانزیتی و تجاری از طریق پاکستان است."
برای کشور هند نیز این بندر از دو منظر اقتصادی و سیاسی حایز اهمیت ویژه است و چه بسا اهمیت سیاسی آن برای سران دهلی نو بیشتر و مهمتر از اهمیت اقتصادی آن باشد و به نظر می رسد به همین دلیل پائین بودن منفعت اقتصادی آن، هندی ها در طول ۱۲ سال، با سهل انگاری و مسامحه به سرمایه گذاری در این بندر تجارتی می نگریستند؛ تا آنکه رقبای قدر و منطقه ای هند یعنی چین و پاکستان وارد میدان عمل شدند و طرح توسعه بندر "گوادر" را با جدیت هر چه تمامتر پی گرفتند.
قرار است چین و پاکستان طرح چند میلیارد دالری را برای اتصال بندر گوادر پاکستان به استان سین کیانگ چین به اجرا بگذارند.
در این طرح، بندر گوادر پاکستان و استان سین کیانگ چین از طریق بزرگراه چهار باندی که از کشمیر پاکستان عبور می کند به هم متصل می شوند.
دو کشور همچنین درخطوط انتقال راه آهن و احداث یک خط لوله گاز نیز مذاکراتی انجام داده اند. ولایت های غربی چین که از نظر اقتصادی عقب مانده است از این کریدور اقتصادی سود خواهند برد.
از دید کارشناسان، هند از همکاری چین و پاکستان در اجرای چندین طرح بزرگ اقتصادی در منطقه مورد مناقشه کشمیر تحت کنترل پاکستان، نگران است و تلاش دارد از چابهار به عنوان برگ برنده در مقابل رقیبان خود استفاده کند.
بندر چابهار در جنوب شرقی ایران و در دهانه دریای عمان یکی از بنادر استراتژیک است که امکان دسترسی هند به آسیای میانه را فراهم می کند.
حضور هند در بندر چابهار از طریق مرزهای شرقی ایران میسر می شود و دسترسی دریایی، زمینی به افغانستان و آسیای میانه را در اختیار این کشور قرار می دهد، بویژه اینکه کشورهای منطقه معتقدند ایجاد ثبات و امنیت در افغانستان از طریق توسعه اقتصادی این کشور محقق خواهد شد و این طرحها می تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی افغانستان نیز داشته باشد.
بندر چابهار که در ولایت سیستان و بلوچستان و مناطق ساحل جنوب شرقی ایران واقع شده برای هند اهمیت استراتژیک دارد زیرا این بندر خارج از محدوده خلیج فارس بوده و از سواحل غربی هند به آسانی قابل دسترسی است.
با همه تفاصیل، به نظر می رسد شروع کار در بندر تجارتی چابهار، علاوه بر سود رسانی به مثلث ایران، افغانستان و هند، چنانکه آگاهان اقتصادی می گویند، برای رشد و شکوفائی اقتصاد کشورهای منطقه به خصوص آن کشورهایی که در مسیر این شاهراه بازرگانی قرار گرفته اند و به نوعی از آن متاثر می شوند، فرصت مناسبی را قرار می دهد تا هر یک به سهم خویش در بهره برداری از این فرصتها و بسترها، بهره های لازم را ببرند.
مولف : عبدالکریم محمدی
