نقش چالش برانگیز افغانستان در سازمان سارک

در دنیایی که به سختی می توان میان سیاست و سایر عرصه های حیات جمعی به ویژه اقتصاد، تفکیکی قایل شد، عضویت افغانستان در سازمان های همکاری های جنوب آسیا(سارک) در سال 2007 میلادی، به لحاظ سیاسی و اقتصادی، دستاوردی مهم و قابل توجه محسوب می شد؛ سازمانی که در آن کشورهایی نظیر چین، جاپان، کوریای جنوبی، ایران و اتحادیه اروپا عضو ناظر هستند و پاکستان، هند،‌ بنگلادیش، سریلانکا، بوتان، مالدیو و نپال اعضای این سازمان مهم آسیایی اند.
رییس جمهوری افغانستان، در حالی به منظور شرکت و سخنرانی در هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو سارک به مالدیو سفر کرده است که افغانستان هم اکنون در بدترین شرایط ممکن به لحاظ بحران های سیاسی، اقتصادی و امنیتی قرار دارد.
این کشور از یکسو با پاکستان؛ همسایه قدرتمند و اتمی خویش در چالش است و از سوی دیگر با دیگر عضو مهم سارک یعنی هند؛‌ دشمن سنتی و دیرینه پاکستان، روابط تنگاتنگ سیاسی،‌ اقتصادی و نظامی دارد.
این در حالی است که به باور آگاهان، این پاکستان است که می تواند بر بهبود یا بدتر شدن وضعیت داخلی افغانستان در همه عرصه های سیاست، اقتصاد و امنیت، تاثیر معتنابهی داشته باشد تا هند.
تشدید تنش ها میان افغانستان و پاکستان، تاثیر مستقیم بر تشدید ناامنی ها، افزایش نرخ های اقلام اولیه اقتصادی و گسترش روزافزون دامنه ناامنی ها در سراسر افغانستان داشته است.
از سوی دیگر، هند و پاکستان اگر از جهتی دشمنان دیرینه همدیگر محسوب می شوند، از جانب دیگر دارای نقش هایی نسبتا محوری و تعیین کننده در سازمان همکاری های جنوب آسیا(سارک) هستند و این امر، موقعیت افغانستان در این سازمان مهم منطقه ای را با چالش های جدی همراه می کند.
هند به لحاظ ارائه کمک های اقتصادی به دولت افغانستان، در جایگاه یکی از کشورهای مهم کمک کننده قرار دارد؛‌ اما از سوی دیگر، مرزهای مشترک افغانستان با پاکستان و وابستگی همه جانبه این کشور به مواد و اقلام وارداتی از پاکستان، این همسایه جنوبی افغانستان را در موقعیتی برتر از هند قرار می دهد.
هند به دلیل نداشتن راه مستقیم ترانزیت با افغانستان در زمینه تامین نیازهای اولیه و حیاتی اقتصاد افغانستان، ناتوان است؛ اما پاکستان اگرچه خود به صورت مستقیم نقش قابل توجهی در بازسازی و احیای زیرساخت های اقتصادی افغانستان طی چند ساله پسین نداشته است؛ اما موقعیت جغرافیایی آن کشور و مرزهای طولانی مشترک آن با افغانستان، همواره به نقش حیاتی پاکستان در عرصه اقتصاد و معیشت افغانستان، اهمیتی استراتژیک غیرقابل کتمانی بخشیده است.
براین اساس، چالش هند و پاکستان که مطمئنا بر جو حاکم بر هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو سارک، اثر خواهد گذاشت، بسیاری از فرصت هایی که افغانستان انتظار دارد برای اقتصاد و نظام اقتصادی ورشکسته خویش به دست آورد را به تهدید تبدیل خواهد کرد.
از جانب دیگر، ظرفیت های داخلی افغانستان نیز برای توجیه و بهروه وری هدفمند از فرصت های ایجاد شده در زمینه رشد و توسعه اقتصادی این کشور، بسیار ضعیف و آسیب پذیر است.
اپیدمی فساد در بالاترین سطوح سیاست و مدیریت اقتصادی و وجود یک چرخه اقتصادی فاسد، نبود یک استراتژی بلندمدت و تعریف شده برای توسعه اقتصادی افغانستان، ناپایداری دستگاه های پالیسی ساز و دست به دست شدن مداوم پست های مدیریت اقتصادی، نادیده انگاری تخصص و مهارت فنی در گماشتن افراد و مدیران اقتصادی، ابهام در کمک های جامعه جهانی و انتقال و بازگرداندن پول های وارده به افغانستان از مجاری فراقانونی خارجی و ناپاسخگو در برابر دولت افغانستان و ناامنی های روزافزون که موجب فرار سرمایه و نیروی انسانی و هراس سرمایه گذاران خارجی می شود، همگی از چالش های عمده فراراه رشد و توسعه اقتصادی افغانستان به حساب می آید.
بنابراین، اگرچه عضویت افغانستان در سازمان سارک در سال 2007 میلادی، دستاورد مهمی به حساب می آمد؛‌ اما عملا از این دستاورد نیز آنگونه که انتظار می رفت، بهره ای بهینه برده نشده است.