مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) افغانستان
مجلس نمایندگان افغانستان (به پشتو: ولسی جرگه) مجلس نمایندگان مردم افغانستان در شورای ملی می‌باشد. مجلس نمایندگان افغانستان مجموعه‌ای از نمایندگان تمامی ولایت‌های افغانستان می‌باشد که به صورت مستقیم از طریق انتخابات برای یک دوره پنج ساله توسط مردم انتخاب می‌شوند. مجلس نمایندگان افغانستان داری ۲۵۰ کرسی می‌باشد که ۱۰ کرسی به کوچیها و ۶۸ کرسی به اندازه دو برابر تعداد ولایات افغانستان سهمیه زنان می‌باشد.
سابقه مجلس نمایندگان به دوره نادرخان و به سال ۱۳۱۰ می‌رسد. از آن زمان تا کودتای داوود خان، نمایندگان مجلس از طرف شاه تعیین می‌شد. پس از کودتای داوود خان تا سقوط طالبان در یک دوره کوتاه در زمان نجیب الله مجلس نمایندگان تشکیل شد. پس از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۴ پس از سال‌ها پانزدهمین دوره مجلس نمایندگان تشکیل شد و تا اکنون دور شانزدهم مجلس نمایندگان در حال فعالیت هست.
وظایف مجلس نمایندگان
در فصل پنجم قانون اساسی در خصوص وظایف مجلس نمایندگان موارد زیر آورده شده است:
تشکیل کمیسیون برای موضوعات مورد بحث
تعیین کمیته خاص برای بررسی و مطالعه اعمال حکومت.
تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
تصویب برنامه‌ای انکشافی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
تصویب بودجه دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه.
ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک از وزرا.
اتخاذ تصمیم راجع به برنامه‌های انکشافی و بودجه دولتی.
تأیید یا رد مقرریها مطابق به احکام این قانون اساسی.
انتخابات مجلس نمایندگان
طبق ماده هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان، اعضای مجلس نمایندگان توسط آراء مردم و در انتخابات برای یک دوره پنج ساله انتخاب می‌شود. در ماده هشتاد و پنجم قانون اساسی افغانستان هر شهروند افغانستان که سن بالای ۲۵ سال داشته باشد و از طرف دادگاه به ارتکاب جرائم ضد بشری و از نظر حقوقی محکوم نشده باشد می‌تواند نماینده مجلس نمایندگان شود.
پس از سقوط طالبان تا اکنون دو دوره مجلس نمایندگان برگزار شده‌است. دوره پانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۴ و دوره شانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۹ شروع به کار کرد که دولت نتوانست انتخابات دوره هفدهم مجلس نمایندگان افغانستان را در وقت معین برگزار کند و تا اکنون این دوره ادامه دارد.
سهمیه بندی کرسی‌ها
در ماده هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان آمده‌است که در قانون انتخابات باید تدابیری اتخاذ گردد که نظام انتخاباتی، نمایندگی عمومی و عادلانه را برای تمام مردم کشور در نظر بگیرد و به تناسب نفوس هر ولایت نماینده به مجلس راه یابد.[۲]
سهمیه هر ولایت در مجلس نمایندگان
سهمیه کرسی برای هندوها و سیکهـ‌ها
در پیش نویس قانون انتخابات افغانستان در ابتدا برای سیکهـ ها و هندوها یک کرسی در نظر گرفته شده بود اما در تعدیل قانون اساسی این سهمیه برداشته شد. حامد کرزی در ۱۲ سنبله ۱۳۹۲ طی یک فرمان، سهمیه یک کرسی را برای سیکهـ‌ها و هندوها در نظر گرفت اما مجلس نمایندگان در تاریخ ۲۵ قوس ۱۳۹۲ به آن رای منفی داد. پس از تشکیل دولت وحدت ملی، اشرف غنی فرمان اصلاحات بنیادی نظام انتخاباتی را داد که احتمال بازگشت سهمیه برای سیکهـ‌ها و هندوهای افغانستان وجود دارد.[۸]
رؤسا و هیئت اداری
طبق قانون اساسی افغانستان، نمایندگان مجلس یک فرد را از میان خود به عنوان رئیس برای یک دوره تقنینیه انتخاب می‌کنند. رئیس پارلمان بر اساس اصول وظایف داخلی ۲۲ وظیفه دارد که در ماده سیزدهم اصول وظایف داخلی مجلس به آن اشاره شده‌است.
در اولین روز افتتاحیه مجلس نمایندگان به ریاست هیئت رئیسه موقت، انتخابات تعیین هیئت رئیسه دائم برگزار می‌شود. برای تعیین رئیس مجلس دوره در روز افتتاحیه افراد کاندید کتباً درخواست خود را برای کاندید شدن برای سمت رئیس مجلس نمایندگان به هیئت اداری موقت اعلام می‌کنند؛ و پس از اعلان نامزدی افراد هر شخص به مدت ۵ دقیقه سخنرانی می‌کند. پس از اتمام سخنرانی افراد، رای‌گیری برگزار شده و رئیس دائمی آن دوره مجلس نمایندگان تعیین می‌شود. پس از تعیین رئیس مجلس دائمی دو نفر به عنوان نایب اول و نایب دوم و دو نفر دیگر به عنوان منشی و نایب منشی برای مدت یک سال با انتخاب اعضای مجلس انتخاب می‌گردند. پس از سقوط طالبان، یونس قانونی از سال 1384 تا سال 1389 و عبدالرؤوف ابراهیمی از سال 1389 تاکنون رئیس مجلس نمایندگان بوده‌اند.
هئیت اداری سال هشتم تقنینی دورۀ شانزدهم ولسی جرگه
رئیس ولسی جرگه: عبدالرؤف ابراهیمی
نائب اول ولسی جرگه: همایون همایون
نائب دوم ولسی جرگه: امیرخان یار
منشی ولسی جرگه: الحاج میرداد خان نجرابی
نائب منشی ولسی جرگه: عرفان الله عرفان
نحوه انتخاب هیئت اداری مجلس نمایندگان
طبق قانون پس از اعلان نتایج نهایی انتخابات اولین جلسه مجلس نمایندگان برگزار می‌شود و دارالانشاء مجلس وظیفه دارد یک روز پس از اعلان نتایج انتخابات روز افتتاحیه مجلس را اعلام کند.
تعیین هیئت رئیسه موقت بر اساس سن
یک روز قبل از افتتاح مجلس، دارالانشاء مجلس بر اساس اطلاعات نمایندگان منتخب یکی از مسن‌ترین نماینده راه یافته به عنوان رئیس هیئت رئیسه موقت و دو شخص از جوانترین نمایندگان راه یافته که کاندید برای هیئت رئیسه دائمی مجلس نباشد به عنوان نایب و منشی برای تشکیل هیئت رئیسه سنی و موقت که وظیفه برگزاری جلسه تعیین هیئت رئیسه دائمی مجلس را بر عهده دارد انتخاب می‌شوند.
کمیسیون‌ها و گروه‌ها
افغانستان دارای ۱۸ کمیسیون می‌باشد که هر کدام متشکل از ۹ تا ۲۵ نماینده می‌باشد و هر نماینده می‌تواند درخواست عضویت در هر کمیسیون که در تخصصش هست شرکت کند.
کمیسیون‌های دائمی شامل کمیسیون‌های ۱۸گانه می‌باشد: که بعضی از آن‌ها عبارتند از: کمیسیون روابط بین‌المللی، کمیسیون روابط داخلی، کمیسیون امور دفاع و تمامیت ارضی، کمیسیون امور قضایی، اصلاحات اداری و مبارزه علیه فساد. علاوه بر آن طبق قانون اساسی و قوانین اصول وظایف داخلی مجلس، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعه حکومت را می‌تواند تشکیل دهد.
اعضای نمایندگان مجلس می‌توانند با توجه به اشتراک نظریات یا عضویت در احزاب سیاسی گروه‌های پارلمانی تشکیل دهد. هر گروه باید حداقل متشکل از ۱۵ عضو باشد.
مجلس نمایندگان افغانستان (به پشتو: ولسی جرگه) مجلس نمایندگان مردم افغانستان در شورای ملی می‌باشد. مجلس نمایندگان افغانستان مجموعه‌ای از نمایندگان تمامی ولایت‌های افغانستان می‌باشد که به صورت مستقیم از طریق انتخابات برای یک دوره پنج ساله توسط مردم انتخاب می‌شوند. مجلس نمایندگان افغانستان داری ۲۵۰ کرسی می‌باشد که ۱۰ کرسی به کوچیها و ۶۸ کرسی به اندازه دو برابر تعداد ولایات افغانستان سهمیه زنان می‌باشد.
سابقه مجلس نمایندگان به دوره نادرخان و به سال ۱۳۱۰ می‌رسد. از آن زمان تا کودتای داوود خان، نمایندگان مجلس از طرف شاه تعیین می‌شد. پس از کودتای داوود خان تا سقوط طالبان در یک دوره کوتاه در زمان نجیب الله مجلس نمایندگان تشکیل شد. پس از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۴ پس از سال‌ها پانزدهمین دوره مجلس نمایندگان تشکیل شد و تا اکنون دور شانزدهم مجلس نمایندگان در حال فعالیت هست.
وظایف مجلس نمایندگان
در فصل پنجم قانون اساسی در خصوص وظایف مجلس نمایندگان موارد زیر آورده شده است:
تشکیل کمیسیون برای موضوعات مورد بحث
تعیین کمیته خاص برای بررسی و مطالعه اعمال حکومت.
تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
تصویب برنامه‌ای انکشافی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
تصویب بودجه دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه.
ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک از وزرا.
اتخاذ تصمیم راجع به برنامه‌های انکشافی و بودجه دولتی.
تأیید یا رد مقرریها مطابق به احکام این قانون اساسی.
انتخابات مجلس نمایندگان
طبق ماده هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان، اعضای مجلس نمایندگان توسط آراء مردم و در انتخابات برای یک دوره پنج ساله انتخاب می‌شود. در ماده هشتاد و پنجم قانون اساسی افغانستان هر شهروند افغانستان که سن بالای ۲۵ سال داشته باشد و از طرف دادگاه به ارتکاب جرائم ضد بشری و از نظر حقوقی محکوم نشده باشد می‌تواند نماینده مجلس نمایندگان شود.
پس از سقوط طالبان تا اکنون دو دوره مجلس نمایندگان برگزار شده‌است. دوره پانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۴ و دوره شانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۹ شروع به کار کرد که دولت نتوانست انتخابات دوره هفدهم مجلس نمایندگان افغانستان را در وقت معین برگزار کند و تا اکنون این دوره ادامه دارد.
سهمیه بندی کرسی‌ها
در ماده هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان آمده‌است که در قانون انتخابات باید تدابیری اتخاذ گردد که نظام انتخاباتی، نمایندگی عمومی و عادلانه را برای تمام مردم کشور در نظر بگیرد و به تناسب نفوس هر ولایت نماینده به مجلس راه یابد.[۲]
سهمیه هر ولایت در مجلس نمایندگان
| شماره | ولایت | تعداد کرسی | شماره | ولایت | تعداد کرسی | شماره | ولایت | تعداد کرسی | شماره | ولایت | تعداد کرسی |
| ۱ | اروزگان | ۳ | ۱۰ | پنجشیر | ۲ | ۱۹ | غور | ۶ | ۲۸ | لوگر | ۴ |
| ۲ | بادغیس | ۴ | ۱۱ | تخار | ۹ | ۲۰ | فاریاب | ۹ | ۲۹ | ننگرهار | ۱۴ |
| ۳ | بامیان | ۴ | ۱۲ | جوزجان | ۵ | ۲۱ | فراه | ۵ | ۳۰ | نورستان | ۲ |
| ۴ | بدخشان | ۹ | ۱۳ | خوست | ۵ | ۲۲ | قندهار | ۱۱ | ۳۱ | نیمروز | ۲ |
| ۵ | بغلان | ۸ | ۱۴ | دایکندی | ۴ | ۲۳ | قندوز | ۹ | ۳۲ | هرات | ۱۷ |
| ۶ | بلخ | ۱۱ | ۱۵ | زابل | ۳ | ۲۴ | کابل | ۳۳ | ۳۳ | هلمند | ۸ |
| ۷ | پروان | ۶ | ۱۶ | سرپل | ۵ | ۲۵ | کاپیسا | ۴ | ۳۴ | وردک | ۵ |
| ۸ | پکتیا | ۵ | ۱۷ | سمنگان | ۴ | ۲۶ | کنر | ۴ | ۳۵ | کوچی | ۱۰ |
| ۹ | پکتیکا | ۴ | ۱۸ | غزنی | ۱۱ | ۲۷ | لغمان |
سهمیه کرسی برای هندوها و سیکهـ‌ها
در پیش نویس قانون انتخابات افغانستان در ابتدا برای سیکهـ ها و هندوها یک کرسی در نظر گرفته شده بود اما در تعدیل قانون اساسی این سهمیه برداشته شد. حامد کرزی در ۱۲ سنبله ۱۳۹۲ طی یک فرمان، سهمیه یک کرسی را برای سیکهـ‌ها و هندوها در نظر گرفت اما مجلس نمایندگان در تاریخ ۲۵ قوس ۱۳۹۲ به آن رای منفی داد. پس از تشکیل دولت وحدت ملی، اشرف غنی فرمان اصلاحات بنیادی نظام انتخاباتی را داد که احتمال بازگشت سهمیه برای سیکهـ‌ها و هندوهای افغانستان وجود دارد.[۸]
رؤسا و هیئت اداری
طبق قانون اساسی افغانستان، نمایندگان مجلس یک فرد را از میان خود به عنوان رئیس برای یک دوره تقنینیه انتخاب می‌کنند. رئیس پارلمان بر اساس اصول وظایف داخلی ۲۲ وظیفه دارد که در ماده سیزدهم اصول وظایف داخلی مجلس به آن اشاره شده‌است.
در اولین روز افتتاحیه مجلس نمایندگان به ریاست هیئت رئیسه موقت، انتخابات تعیین هیئت رئیسه دائم برگزار می‌شود. برای تعیین رئیس مجلس دوره در روز افتتاحیه افراد کاندید کتباً درخواست خود را برای کاندید شدن برای سمت رئیس مجلس نمایندگان به هیئت اداری موقت اعلام می‌کنند؛ و پس از اعلان نامزدی افراد هر شخص به مدت ۵ دقیقه سخنرانی می‌کند. پس از اتمام سخنرانی افراد، رای‌گیری برگزار شده و رئیس دائمی آن دوره مجلس نمایندگان تعیین می‌شود. پس از تعیین رئیس مجلس دائمی دو نفر به عنوان نایب اول و نایب دوم و دو نفر دیگر به عنوان منشی و نایب منشی برای مدت یک سال با انتخاب اعضای مجلس انتخاب می‌گردند. پس از سقوط طالبان، یونس قانونی از سال 1384 تا سال 1389 و عبدالرؤوف ابراهیمی از سال 1389 تاکنون رئیس مجلس نمایندگان بوده‌اند.
هئیت اداری سال هشتم تقنینی دورۀ شانزدهم ولسی جرگه
رئیس ولسی جرگه: عبدالرؤف ابراهیمی
نائب اول ولسی جرگه: همایون همایون
نائب دوم ولسی جرگه: امیرخان یار
منشی ولسی جرگه: الحاج میرداد خان نجرابی
نائب منشی ولسی جرگه: عرفان الله عرفان
نحوه انتخاب هیئت اداری مجلس نمایندگان
طبق قانون پس از اعلان نتایج نهایی انتخابات اولین جلسه مجلس نمایندگان برگزار می‌شود و دارالانشاء مجلس وظیفه دارد یک روز پس از اعلان نتایج انتخابات روز افتتاحیه مجلس را اعلام کند.
تعیین هیئت رئیسه موقت بر اساس سن
یک روز قبل از افتتاح مجلس، دارالانشاء مجلس بر اساس اطلاعات نمایندگان منتخب یکی از مسن‌ترین نماینده راه یافته به عنوان رئیس هیئت رئیسه موقت و دو شخص از جوانترین نمایندگان راه یافته که کاندید برای هیئت رئیسه دائمی مجلس نباشد به عنوان نایب و منشی برای تشکیل هیئت رئیسه سنی و موقت که وظیفه برگزاری جلسه تعیین هیئت رئیسه دائمی مجلس را بر عهده دارد انتخاب می‌شوند.
کمیسیون‌ها و گروه‌ها
افغانستان دارای ۱۸ کمیسیون می‌باشد که هر کدام متشکل از ۹ تا ۲۵ نماینده می‌باشد و هر نماینده می‌تواند درخواست عضویت در هر کمیسیون که در تخصصش هست شرکت کند.
کمیسیون‌های دائمی شامل کمیسیون‌های ۱۸گانه می‌باشد: که بعضی از آن‌ها عبارتند از: کمیسیون روابط بین‌المللی، کمیسیون روابط داخلی، کمیسیون امور دفاع و تمامیت ارضی، کمیسیون امور قضایی، اصلاحات اداری و مبارزه علیه فساد. علاوه بر آن طبق قانون اساسی و قوانین اصول وظایف داخلی مجلس، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعه حکومت را می‌تواند تشکیل دهد.
اعضای نمایندگان مجلس می‌توانند با توجه به اشتراک نظریات یا عضویت در احزاب سیاسی گروه‌های پارلمانی تشکیل دهد. هر گروه باید حداقل متشکل از ۱۵ عضو باشد.
