امنیت با کوچاندن مهاجر قابل تأمین نیست/ هزینه‌های سنگین ایران در موضوع مهاجرین/ با مدیریت درست می‌توان از مهاجرین بهره‌برداری اقتصادی کرد

خبرگزاری صدای افغان(آوا)- تهران:‌ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعیسی حسینی مزاری، رئیس مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان در مصاحبه با انصاف‌ نیوز گفته است که جمهوری اسلامی ایران با وجود هزینه‌های سنگین برای مهاجرین افغانستانی نتوانسته از ظرفیت آنها بهره‌ی کافی را ببرد.
مدیر مسئول خبرگزاری صدای افغان (آوا) و رئیس کل مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان در این مصاحبه گفته است: نظام جمهوری اسلامی ایران از ابتدا چه در موضوع پذیرش مهاجرین و چه بحث مجاهدین هزینه‌های خیلی سنگینی کرد. برای نمونه وزیر امور خارجه روسیه به امام خمینی (ره) گفت که اگر از حمایت از مجاهدین دست بردارید ما به صدام موشک اسکاد نمی‌دهیم که ایران را با آن بزند، شاید آن را به شما بدهیم؛ ولی امام این پیشنهاد را نمی‌پذیرد.

متن کامل بخش نخست گفتگوی انصاف نیوز با حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی مزاری که در دفتر این رسانه انجام شده است را می‌توانید در ادامه بخوانید:
 
انصاف نیوز: به نظر می‌آید که هیچ کشوری درها را به این شکل به روی مهاجرین غیرقانونی یا حتی قانونی باز نمی‌گذارد. چرا نگرانی‌ها و انتقادها نسبت به این موضوع را افغان‌ستیزی و افغان‌هراسی می‌خوانید؟
حسینی مزاری: بسم الله الرحمن الرحیم. به موضوع مهاجرین در ایران به عنوان یک فرصت نگاه نشده است. از ابتدا که چند دهه قبل طیف وسیعی از مهاجرین وارد ایران شدند تا حالا که سال‌ها از حضور آنها گذشته، هنوز هم موضوع مهاجرین به‌عنوان فرصت تلقی نمی‌شود. همواره از وجود مهاجرین و نحوه‌ی زندگی آنها و مشکلات و معضلات‌شان بهره‌برداری سیاسی صورت گرفته‌ است. بیشتر هم دشمنان به دنبال این قضیه بودند تا از آن گاهی علیه ایران و گاهی علیه مردم افغانستان استفاده کنند.دشمنان به دنبال ایران‌هراسی و افغانستان‌هراسی در افغانستان و ایران هستند
به خصوص بعد از روی کار آمدن امارت اسلامی سعی می‌شود از این فضا سوءاستفاده شود. هدف، مهاجر نیست که با این حرف‌ها مهاجر تضعیف یا تقویت شود. از نگاه آنها مهاجر به عنوان طعمه در راستای تضعیف نظام جمهوری اسلامی از یک طرف، تضعیف ساختار امارت اسلامی از طرف دیگر، و از سوم سو تضعیف روابط ایران و افغانستان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. این سه جهت مورد توجه دشمنان ما بوده که سعی دارند از فضا سوءاستفاده کنند تا ایران هراسی و افغانستان هراسی را در دو کشور ایجاد کنند.
انصاف نیوز: در این ماجرا فقط دست دشمن را می‌بینید؟
حسینی مزاری: ضعف اول در سطح خود مردم افغانستان وجود دارد که ما، علما، شخصیت‌ها و متنفذین در افغانستان نتوانستند از این فضا حسن استفاده را داشته باشند تا هدف از مهاجرت و اهمیت آن را تبیین کنند و درباره‌ی اهمیت جمهوری اسلامی ایران و زحماتی که نظام نسبت به مهاجرین متقبل شد در حالی که در این پذیرایی از مهاجرین به کلی تنها بود، روشنگری داشته باشند. کشورهای دنیا متاثر ار نگاه استکباری آمریکا و غرب، به ایران کمک نکردند.
همین‌طور در بحث انقلاب اسلامی و اینکه این انقلاب چه تاثیراتی بر منطقه و دنیا داشته و چطور برای مردم بینش و آگاهی ایجاد نمود و اسلام را احیا کرد و برای مسلمانان اقتدار به وجود آورد هم به درستی تبیین نشد. نزدیکی دو ملت ایران و افغانستان بسیار حائز اهمیت است. اهمیت ایران برای افغانستان و اینکه در چنین فضایی چه کمک‌هایی می‌تواند کند و از طرف دیگر ظرفیت‌ها و اهمیت مهاجرین برای افکار عمومی ایرانی هم به درستی مطرح نشد تا مردم ایران هم اهمیت افغانستان را بدانند.
البته در شرایط فعلی متوجه هستم که متاسفانه خیلی از لایه‌های مختلف ایرانی‌ها از افغانستان و اهمیت آن و اینکه این مردم چه مقدار در کنار ایران بودند و دارای چه ظرفیت‌هایی در سیاست، فرهنگ، اجتماع و اقتصاد هستند، اطلاعات دقیقی ندارند. بنابراین ضعف اول از خود ما است که شخصیت‌های ما باید حرکت تبیینی درست و کافی داشته باشند. از طرفی هم دوستان ایرانی ما در بحث مهاجرین کار اصولی و سازمان یافته و دقیق انجام ندادند.
نظام از ابتدا در موضوع مهاجرین هزینه‌های خیلی سنگینی کرد
نظام از ابتدا چه در موضوع پذیرش مهاجرین و چه بحث مجاهدین هزینه‌های خیلی سنگینی کرد. برای نمونه وزیر امور خارجه روسیه به امام خمینی (ره) گفت که «اگر از حمایت از مجاهدین دست بردارید ما به صدام موشک اسکاد نمی‌دهیم که ایران را با آن بزند، شاید آن را به شما بدهیم»؛ ولی امام این پیشنهاد را نمی‌پذیرد.
گذشته از کمک‌های اقتصادی، این هزینه‌ی سنگینی‌ست که ایران داده ‌است. جمهوری اسلامی ایران از ابتدای جهاد کمک‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کرده که هزینه‌ی بسیار سنگینی است؛ اما این هزینه‌ها در همه‌ی عرصه‌ها مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. ایران از ظرفیت مهاجرین، حداقل به عنوان نیروهای هم‌سو نتوانسته استفاده کند.
در حال حاضر نیز در بین مهاجرین کسانی را که با ایران هماهنگ باشند کمتر پیدا می‌کنید. در اروپا که رفتم هم نگاه ضد ایرانی وجود داشته‌ است. با وجود خدمات زیاد جمهوری اسلامی ایران اما چون سازمان‌یافته و اصولی برخورد نشده و کار فرهنگی در سطح مهاجرین صورت نگرفته، نگاه را نتوانستند جهت دهند. گاه و بیگاهی مسئولین دولت‌های مختلف، خودشان باعث افغانستان‌هراسی می‌شوند و یا رسانه‌هایی که از این فضای آزاد سوءاستفاده می‌کنند.
ایران نتوانست از ظرفیت مهاجرین حسن استفاده کند
ایران در طول بیش از ۴۰ سال گذشته ایران نتوانست از ظرفیت مهاجرین حسن استفاده کند و به عنوان نیروهای طرفدار نظام چه در ایران، چه در افغانستان و چه در اروپا از آنها بهر‌ه‌برداری مناسبی نشد. اینجاست که باید گفت دولت‌های مختلف ایران ضعف‌هایی داشته‌اند. در این اواخر سازمان ملی مهاجرت تاسیس شده و امیدواریم که این سازمان بتواند بحث مهاجرین را به درستی سازماندهی کند.
فضای فعلی که به شدت علیه مهاجر است را چه کسی ایجاد کرد؟! دستگاه دولت اشتباهاتی مرتکب شده که این فضا ایجاد شد. مثلا در خراسان رضوی مصوبه‌ای از طریق شورای تامین استان هست که مهاجر حق ندارد در بافت سه کیلومتری حرم مطهر کسب و کار داشته باشد. این طرح با کدام محاسبه و استراتژی تصویب شده‌است؟! از یک طرف می‌گویید افغانستانی‌ها رتبه‌ی اول سرمایه‌گذاری را در ایران دارند و از طرف دیگر این وضعیت را به وجود می‌آورید!
انصاف نیوز: به نظر می‌رسد که این نوع تصمیم‌ها نمودی از واقعیت باشد نه افغان‌ستیزی؛ اینها نتیجه‌ی واقعیت‌های تلخی مثل وقایع شیراز یا حرم رضوی نبوده‌ است؟
امنیت با کوچاندن قابل تامین نیست
حسینی مزاری: من نمی‌گویم که در سطح مهاجرین جرم و جنایت نیست. شاید نسبت به گذشته رشد هم داشته‌ است، اما این دولت است که باید مدیریت کند. امنیت با کوچاندن مهاجر قابل تامین نیست. آن کسی که در شاهچراغ جنایت می‌کند، همان مهاجری که اطراف حرم شاهچراغ زندگی می‌کند که نیست. او از جاهای دور آموزش دیده، سازمان پیدا کرده، آمده در تهران زندگی کرده بعد رفته آنجا جنایت کرده و اگر می‌توانست فرار کند به خارج از کشور رفته بود. کسی که در حرم رضوی جنایت کرده هم همینطور، او در سه کیلومتری حرم اصلا حضور نداشته، اصلا مغازه‌ای آنجا نداشته است.
ما نمی‌گوییم امنیت جمهوی اسلامی ایران اهمیت ندارد اما…
این شیوه‌ی مدیریت اشتباه است. ما نمی‌گوییم که امنیت جمهوی اسلامی ایران اهمیت ندارد، دولت حق دارد و صد درصد هم باید در جهت تامین امنیت کار کند؛ ولی راه تامین امنیت این نیست که از یک طرف بگوییم مهاجر قانونی است و از طرف دیگر در حالی که ۴۰ سال در اطراف حرم بوده و یک حرکت منفی ندارد از اینجا منتقل‌شان کنید.
کسانی که در ایران ماندند بیشتر به خاطر سلامت اعتقادی و اخلاقی اینجا مانده‌اند. آنهایی که به‌ دنبال اخلاق و دین نبودند، با پولی که داشتند به دبی و ترکیه و قزاقستان و… رفتند؛ ولی اینهایی که ماندند بیشتر به این خاطر است که در ایران سلامت اخلاقی و دینی هست و به راحتی می‌توانند به مباحث مذهبی خود برسند.
دشمن افغان‌ستیزی را در بین ایرانیان و ایران‌ستیزی را در بین افغانستانی‌ها به وجود می‌آورد
وقتی شما اینها را بیرون می‌کنید؛ اولا به شدت به ناراحتی‌شان از ایران می‌افزایید و دشمن تراشی می‌کنید؛ دوما صدمه جدی به اقتصاد مهاجر می‌زنید و سوما صدمه‌ی جدی به اقتصاد ایران وارد می‌شود. این مدیریت، مدیریت نادرستی است که باعث می‌شود بالاخره فضایی را به وجود بیاورد که مخالفین و دشمنان هر دو ملت از این فضا سوءاستفاده کنند.
آنها از یک طرف بابت مباحثی که در موضوع مهاجرین است نظام را تحت فشار قرار می‌دهند و از طرف دیگر خود مهاجر و مردم افغانستان و امارت اسلامی را تضعیف و تخریب می‌کنند. اینها همه دست به دست هم می‌دهد که فضا و شرایطی پیش بیاید تا دشمن از این فضا و شرایط سوءاستفاده کند و بحث افغان‌ستیزی را در بین ایرانیان به و ایران‌ستیزی را در بین افغانستانی‌ها به وجود بیاورد تا تقابل و زمینه‌های تشدید برخوردهای طرفین را فراهم کند. آنها از هر فرصتی چه در داخل افغانستان و چه در ایران و چه خارج از این دو کشور استفاده می‌کنند تا مشکلاتی برای ما به وجود بیاورند.
انصاف نیوز: از نگاه مردم ایران به مهاجرین افغان صحبت کردید. به نظر می‌رسد که ایرانی‌ها با شیعیان هزاره همراهی بیشتری دارند، با توجه به اینکه آنها در تقابل با طالبان هستند. به نظرتان نگاه مردم ایران به دو گروه شیعیان افغانستان چطور است؟
مردم ایران از مهاجرین حمایت و پشتیبانی می‌کنند
حسینی مزاری: در طول بیش از ۴۰ سال حقیقتا مردم ایران برخورد خیلی خوبی با مهاجرین و مردم افغانستان داشتند. چه بسا دولت‌ها فشارهایی را علیه مهاجرین می‌آوردند، ولی مردم از مهاجرین حمایت و پشتیبانی می‌کردند. در شرایط فعلی هم همینطور است و تغییر جدی نکرده است. بعضی دسته‌جات و گروه‌های سوءاستفاد‌ه‌گر سعی دارند از این موضوع علیه تمامیت ایران و نظام بهره‌برداری کنند.
از مردم ایران گلایه نداریم
چند کانال تلگرامی هستند مثل کانال کمپین اخراج مهاجرین یا یک کانال دیگر به نام «اخراج مهاجمین» که اتفاقا بعضی سخنرانی‌ها و صحبت‌های ما که درباره‌ی بحث مهاجرین داشتیم را نقد کردند و علیه ما موضع گرفته و گپ‌های آنچنانی زدند؛ ولیکن اکثریت جامعه ایرانی با وصف اینکه اهمیت مردم افغانستان و کشور افغانستان درست تبیین نشده و کار اساسی برای روشنگری صورت نگرفته است، به مهاجرین نگاه منفی ندارند. از مردم ایران به هیچ وجه گلایه نداریم.
اگر گلایه‌ای داریم از قوانینی است که نسبت به مهاجرین وضع می‌شود. از ابتدای حضور مهاجرین تا حالا ما یک قانون ثابت در رابطه با مهاجرین نداریم. برنامه ثابتی در رابطه با مهاجرین وجود ندارد. یک روز یک گپ، یک روز یک برنامه، یک روز یک قانون! مهاجرین در یک سردرگمی و بی برنامگی به سر می‌برند. شاید با تاسیس سازمان ملی مهاجرت بتوانند برنامه‌ی درست‌تر و خوب‌تری را روی دست بگیرند. گرچه ما هنوز از سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریتی این سازمان چیز دقیقی نمی‌دانیم.
انصاف نیوز: بخشی از آنچه می‌گویید بسیار کلی است. به شکل مصداقی بگویید که مسئولان ایرانی دقیقاً باید چه مواجهه‌ای با مهاجرین می‌داشتند؟
من طرفدار مهاجرت نیستم
حسینی مزاری: اولا دیدگاهم در رابطه با مهاجرین این است که به هیچ وجه من طرفدار مهاجرت نیستم. مردم ما نباید مهاجرت کنند. فضای مهاجرت اصلا مناسب نیست و باید مردم بمانند و افغانستان را بسازند. اگر امارت اسلامی نقص و ضعف دارد، حرف بزنند و مطالبشان را بیان کنند. به کسانی که غیرقانونی به ایران آمدند و فاقد مدرک هستند توصیه کردم حتما به افغانستان برگردند و از کسانی که مجاز هستند هم خواسته‌ام این بود که به افغانستان برگردند. هر چقدر هم بمانید فکر نکنید که مثل کشورهای اروپایی تابعیت پیدا می‌کنید و می‌توانید راحت باشید. ۴۵ سال است شما اجازه‌ی خرید یک موتور را ندارید.
به کسانی هم که علاقه ندارند به افغانستان برگردند گفته‌ام که از فضای ایران برای ساختن افغانستان استفاده کنید اما آنهایی که ماندند باید از یک ثبات برخوردار شوند. منِ مهاجر باید بدانم یک سال یا پنج سال بعد چه می‌شود تا بر اساس آن برنامه‌ریزی داشته باشم. اگر مهاجر قانونی است، کارش هم قانونی است. نمی‌شود مهاجر قانونی باشد اما رانندگی کردن و کارش غیر قانونی باشد؟! مجبورش می‌کنید دزدی کند. اگر مهاجر نمی‌خواهید آنها را اصلا نپذیرید. از یک طرف می‌گویید مردم افغانستان دوست ما هستند و از یک طرف مدیریت مهاجر ضعف‌های جدی دارد.
انصاف نیوز: بخشی از این وضعیت به حجم خیلی بالای مهاجرین که بعضی می‌گویند به حدود ده میلیون نفر می‌رسند برنمی‌گردد؟
حسینی مزاری: البته ده میلیون نفر نیست.
انصاف نیوز: وزیر کشور و سفیر ایران در افغانستان هم بالای شش میلیون می‌گویند حجم بالایی است.
با اخراج مهاجرین خیلی از بخش‌های اقتصادی شما ساقط می‌شود
حسینی مزاری: تاکید می‌کنم که مخالف رسوب و حضور مهاجر هستم. جمعیت مهاجر در کویت یا در امارات چند درصد است؟ به مراتب نفوس بومی‌ها در این دو کشور از مهاجرین کمتر است. اگر مدیریت درست باشد ایران می‌تواند از این تعداد مهاجر بهره‌برداری اقتصادی کند. این مهاجرین را نمی‌توانید اخراج کنید، خیلی از بخش‌های اقتصادی شما ساقط می‌شود. مهاجرین در بخش‌های زیادی کار می‌کنند. اینطور نیست که فقط وقتی کسی جنایت کرد بگویید افغانی مرتکب جنایت شده. بله، بخش‌های نظارتی و امنیتی باید به درستی مدیریت کنند و از این مسائل جلوگیری کنند و اعدام یا هر گونه مجازات را اجرا کنند.
صدها کیلومتر مرز مشترک را دیوار بکشید باز هم مهاجر از زیر دیوار تونل می‌زند
مهاجرت قابل حل نیست و مسئله‌ای است که در کل دنیا وجود دارد. دلیل مهاجرت یا امنیتی است که از یک منطقه ناامن به محیط امن می‌روند، مثل زمان جهاد و یا هم اقتصادی است که از یک منطقه با وضعیت اقتصادی خراب به یک منطقه با وضعیت اقتصادی خوب می‌روند. چند سال به طنز گفتم که آقایان ایرانی اگر می‌خواهید از شر مهاجرت خلاص شوید، این جغرافیای ایران را از کنار افغانستان به جای دیگری ببرید! راه چاره‌ی دیگری وجود ندارد، این جغرافیا را هر جا بگذارید باز هم مهاجرت وجود دارد. مثلا مسائل بین مکزیک و آمریکا یا خود شما که در کشورهای غربی مهاجر دارید. اگر صدها کیلومتر مرز مشترک را دیوار بکشید باز هم مهاجر از زیر دیوار تونل می‌زند.
انصاف نیوز: درباره‌ی ترکیب مهاجرین افغان هم حرف و حدیث‌هایی هست که می‌گویند بخشی از آنها با آن ترکیب اولیه که اغلب از هزاره‌ها و شیعیان بودند همخوانی ندارند و اکثریت آنها پشتون هستند. بعضی معتقدند این وضعیت می‌تواند برای ایران خطری امنیتی به وجود بیاورد.
اکثریت مهاجرین افغانستانی شیعه هستند
حسینی مزاری: از ابتدا پیروان مذاهب مختلف به ایران آمدند، هم شیعه و هم سنی. خواهران و برادران اهل سنت، هم پشتون هستند و بودند، هم تاجیک، هم ازبک و دیگر اقوام مختلف. ولی با این وجود چه در گذشته و چه در حال اکثریت مهاجرین شیعه هستند. جمعیت مهاجرین اهل سنت نسبت به شیعیان خیلی محدود است.
البته من نمی‌گویم مباحث امنیتی مطرح نیست. ممکن است از حضور مهاجران ما سواستفاده شود. در زمان‌های جمهوریت مرزها خیلی دقیق مراقبت نمی‌شد ‌و با پرداخت پول خیلی کمی از مرز رد می‌شدند و معلوم نبود که مهاجر باشد یا جاسوس امریکایی یا داعشی. با این وضعیت، جمهوری اسلامی را خدا و امام زمان (عج) نگاه می‌کند.
موضوعی که در این باره مطرح است اینکه آمار جرم و جنایت بیشتر شد، از جمله در فسادهای اخلاقی و جنایی، ولی نمی‌توانیم به کل مهاجرین نگاه منفی داشته باشیم. نباید یک تلقی منفی از مهاجر داشت تا نتوانیم از این ظرفیت بهره‌برداری خوبی کنیم. وجود مهاجر ابزار بسیار مناسبی برای نزدیکی دو کشور و تعاملات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایرانی‌هاست و اگر زرنگ و هوشیار باشند می‌توانند از این ظرفیت برای تعامل استفاده کنند.
انصاف نیوز: تا اینجا افغان‌ها زرنگ‌تر بودند و استفاده کردند.
حسینی مزاری: ای کاش استفاده می‌کردند.

بخش دوم گفتگوی حسینی مزاری با انصاف‌نیوز