زن در نگره اسلامی، همسان و همپای مرد، در تمامی عرصه های فردی و اجتماعی دارای نقش و سهم بارز و محوری است.
زنان مسلمان در طول تاریخ پر فراز و فرود اسلامی ثابت کرده اند همانگونه که در تلطیف عاطفی و تربیت معنوی کانون خانواده، نقش منحصر به فردی دارند در عرصه فعالیت های سیاسی و اجتماعی نیز همواره به عنوان یک طرف مهم و اثرگذار، مطرح بوده و حضور داشته اند.
نمونه ها و الگوهای فراوانی از زنان مسلمان از صدر اسلام تاکنون وجود داشته اند که با مشارکت فعال و اثرگذار در تحولات و رویدادهای مهم تاریخی، گاه حتا موجب شده اند مسیر تاریخ را تغییر دهند.
اسلام و دیانت و مدنیت اسلامی از همان ابتدا اصل را بر قایل شدن ارزش انسانی به زنان و مبارزه با هرگونه تفکیک و تبعیض جنسیتی میان مردان و زنان قرار داد و با وجوب و لزوم رعایت حجاب برای زن مسلمان، حضور موثر زنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی در جامعه اسلامی را تایید کرد.
بنابراین، فلسفه و دلیل لزوم رعایت حجاب برای زنان، حفط عفت و کرامت انسانی آنان در کنار مشارکت مفید و اثرگذار شان در عرصه عمومی است.
گذشته از آن در قرآن؛ منشور زندگی فردی و جمعی همه زنان و مردان مسلمان نیز جایگاه بلند و برازنده ای برای زنان در نظر گرفته شده و در آیات متعددی به بهانه های گوناگون از زنان به عنوان جامعه سازان و بیدارگران جوامع اسلامی تمجید و ستایش شده است.
در آیه ۳۵ سوره احزاب آمده است: إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرینَ اللَّهَ کَثیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظیما.
ترجمه: به درستى كه مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردان مؤمن و زنان مؤمن، مردان عابد و زنان عابد، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و زنان صابر، مردان خاشع و زنان خاشع، مردان و زنانى كه صدقه مى دهند، مردان و زنانى كه روزه مى گيرند، مردان و زنانى كه شهوت و فرج خود را حفظ مى كنند، مردان و زنانى كه خدا را بسيار ذكر مى گويند و ياد مى كنند، خداوند براي شان آمرزش و اجرى عظيم آماده كرده است. (احزاب/۳۵)
مشهور مفسران معتقدند که این آیه در پاسخ به توقع اسماء بنت عمیس از تمجید زنان در قرآن، نازل شده است: ابوعلی فضل بن حسن طبرسی در تفسیر مجمع البیان نقل کرده است که مقاتل بن حیان گفت:"وقتی اسماء بنت عمیس به همراه شوهرش جعفر ابن ابیطالب از حبشه بازگشت، نزد زنان رسول خدا رفت و پرسید: آیا در باره ما زنان آیه‌ای از قرآن نازل شده است؟ گفتند: نه! اسماء نزد رسول خدا(ص) رفت و با آهنگ انتقادآمیز گفت: ای رسول خدا! زنان باخته و ضرر کرده‌اند. پیامبر(ص) فرمود: چرا؟ عرض کرد: زیرا مانند مردان تمجید نشده‌اند". اینجا بود که خداوند این آیه را نازل کرد. (فضل طبرسی،۵۶۰/۸)
جز این، در موارد بسیار دیگر نیز زنان و مردان هردو به دلیل بهره مساوی شان از گوهر و خمیرمایه انسانی، در کنار هم قرار گرفته و نسبت به حقوق و تکالیفی که در اسلام به پیروان و متدینان مسلمان تعلق گرفته، محق و مکلف انگاشته شده اند.
در اینجا بازهم به نمونه ای از منشور حیات جمعی و فردی انسان مسلمان اشاره می‌کنیم. خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید: وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر.
ترجمه: مردان و زنان مؤمن برخى سرپرست يكديگرند امر به معروف و نهى از منكر مى کنند.(توبه/۷۱)
امر به معروف و نهی از منکر، یک وجیبه فردی و اجتماعی است که هم برای تربیت فرد مهم و ضروری است و هم برای سازندگی و اصلاح و تربیت اجتماعی؛ بر این اساس در آیه بالا به روشنی بر رسالت و مسئولیت برابر زنان و مردان مسلمان در اصلاح امور فردی و اجتماعی جامعه اسلامی از رهگذر دست یازیدن به امر به معروف و بازداشتن از منکرات و زشتی ها تاکید شده است و در این میان، تفکیک و تمایزی میان زن و مرد نهاده نشده است.
زنان مسلمان در طول تاریخ پر فراز و فرود اسلامی ثابت کرده اند همانگونه که در تلطیف عاطفی و تربیت معنوی کانون خانواده، نقش منحصر به فردی دارند در عرصه فعالیت های سیاسی و اجتماعی نیز همواره به عنوان یک طرف مهم و اثرگذار، مطرح بوده و حضور داشته اند.
نمونه ها و الگوهای فراوانی از زنان مسلمان از صدر اسلام تاکنون وجود داشته اند که با مشارکت فعال و اثرگذار در تحولات و رویدادهای مهم تاریخی، گاه حتا موجب شده اند مسیر تاریخ را تغییر دهند.
اسلام و دیانت و مدنیت اسلامی از همان ابتدا اصل را بر قایل شدن ارزش انسانی به زنان و مبارزه با هرگونه تفکیک و تبعیض جنسیتی میان مردان و زنان قرار داد و با وجوب و لزوم رعایت حجاب برای زن مسلمان، حضور موثر زنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی در جامعه اسلامی را تایید کرد.
بنابراین، فلسفه و دلیل لزوم رعایت حجاب برای زنان، حفط عفت و کرامت انسانی آنان در کنار مشارکت مفید و اثرگذار شان در عرصه عمومی است.
گذشته از آن در قرآن؛ منشور زندگی فردی و جمعی همه زنان و مردان مسلمان نیز جایگاه بلند و برازنده ای برای زنان در نظر گرفته شده و در آیات متعددی به بهانه های گوناگون از زنان به عنوان جامعه سازان و بیدارگران جوامع اسلامی تمجید و ستایش شده است.
در آیه ۳۵ سوره احزاب آمده است: إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرینَ اللَّهَ کَثیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظیما.
ترجمه: به درستى كه مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردان مؤمن و زنان مؤمن، مردان عابد و زنان عابد، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و زنان صابر، مردان خاشع و زنان خاشع، مردان و زنانى كه صدقه مى دهند، مردان و زنانى كه روزه مى گيرند، مردان و زنانى كه شهوت و فرج خود را حفظ مى كنند، مردان و زنانى كه خدا را بسيار ذكر مى گويند و ياد مى كنند، خداوند براي شان آمرزش و اجرى عظيم آماده كرده است. (احزاب/۳۵)
مشهور مفسران معتقدند که این آیه در پاسخ به توقع اسماء بنت عمیس از تمجید زنان در قرآن، نازل شده است: ابوعلی فضل بن حسن طبرسی در تفسیر مجمع البیان نقل کرده است که مقاتل بن حیان گفت:"وقتی اسماء بنت عمیس به همراه شوهرش جعفر ابن ابیطالب از حبشه بازگشت، نزد زنان رسول خدا رفت و پرسید: آیا در باره ما زنان آیه‌ای از قرآن نازل شده است؟ گفتند: نه! اسماء نزد رسول خدا(ص) رفت و با آهنگ انتقادآمیز گفت: ای رسول خدا! زنان باخته و ضرر کرده‌اند. پیامبر(ص) فرمود: چرا؟ عرض کرد: زیرا مانند مردان تمجید نشده‌اند". اینجا بود که خداوند این آیه را نازل کرد. (فضل طبرسی،۵۶۰/۸)
جز این، در موارد بسیار دیگر نیز زنان و مردان هردو به دلیل بهره مساوی شان از گوهر و خمیرمایه انسانی، در کنار هم قرار گرفته و نسبت به حقوق و تکالیفی که در اسلام به پیروان و متدینان مسلمان تعلق گرفته، محق و مکلف انگاشته شده اند.
در اینجا بازهم به نمونه ای از منشور حیات جمعی و فردی انسان مسلمان اشاره می‌کنیم. خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید: وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر.
ترجمه: مردان و زنان مؤمن برخى سرپرست يكديگرند امر به معروف و نهى از منكر مى کنند.(توبه/۷۱)
امر به معروف و نهی از منکر، یک وجیبه فردی و اجتماعی است که هم برای تربیت فرد مهم و ضروری است و هم برای سازندگی و اصلاح و تربیت اجتماعی؛ بر این اساس در آیه بالا به روشنی بر رسالت و مسئولیت برابر زنان و مردان مسلمان در اصلاح امور فردی و اجتماعی جامعه اسلامی از رهگذر دست یازیدن به امر به معروف و بازداشتن از منکرات و زشتی ها تاکید شده است و در این میان، تفکیک و تمایزی میان زن و مرد نهاده نشده است.
