افغانستان کشوری است که از بسیاری از جهات با دیگر کشورهای دنیا متفاوت است. حکومتی متفاوت، دولتمردانی متفاوت و از همه مهم تر، حکومت داری و دولت داری متفاوت و ممتازی که تا کنون هیچ چشمی در جهان به خود ندیده و هیچ گوشی هم نشنیده است!.
یکی از چیزهایی که در افغانستان و در طول چند سال اخیر و صد البته به طفیل قدوم امریکا و غرب، پا به عرصه ظهور گذاشته و تقریباً زندگی بومی مردم افغانستان را دستخوش تغییر و دگرگونی تاسفبار کرده است، واژه های ای بنام "دموکراسی و آزادی" است.
این واژه بر خلاف ظاهر ساده و عوام پسند آن، محتوا و معانی خاص و متفاوتی را با خود به همراه می تواند داشته باشد. لازم است بدانیم که اختراع کنندگان امریکایی و اروپایی واژگانی چون دموکراسی و آزادی، برای هر یک از آن دو، دو معنی و مفهوم جداگانه و علی حده را در نظر گرفته اند.
معنی اول از دموکراسی و آزادی، همان است که در جوامع امریکایی و غربی به چشم می خورد. در این معنی، دموکراسی به ملاک و معیار بودن اکثریت آرا و نظریه های مردم تعبیر شده و آزادی نیز ناظر به آزادی های شخصی افراد در جوامع آنان است البته مشروط به آنکه آزادی دیگران را محدود و محصور نسازد.
حالا اینکه چه مقدار از این گزینه ها با موازین و مبانی پذیرفته شده ما مسلمانان سازگاری داشته و یا نداشته باشد، در جای خودش بایستی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. اما آنچه که مورد نظر این نوشتار است تحلیل و ارزیابی این موضوع است که دموکراسی و آزادی موجود در کشورهای اسلامی و به خصوص افغانستان، آیا همان دموکراسی و آزادی ای است که در حال حاضر و پیش از این در جوامع امریکایی و غربی وجود داشته و دارد؟.
چرا که اگر هر دو دموکراسی و آزادی حاکم در امریکا و اروپا و نیز کشورهای اسلامی، عین هم باشند بدون هیچ گونه تفاوت و تغییری، دیگر ما دو نوع برداشت از این دو واژه نخواهیم داشت و ظاهراً مشکل خاصی نیز در این زمینه وجود نخواهد داشت.
اما مشکل از همینجا برجسته می شود و آشکار که بطور قطع و حتم تفاوتها وجود دارند و آن پدیده هایی که در امریکا و غرب بنام دموکراسی و آزادی و امثال آنها وجود دارند، غیر از آن گزینه هایی هستند زیر این عناوین و القاب که در سر زمینهای استعماری و به خصوص اسلامی وجود دارند.
آنچه از این گزینه ها در غرب وجود دارد، بر گرفته شده از بینش انسان گرایی یا انسان خدایی است که اگر سود و فایده ای بر آن مترتب باشد، در هر حال بر می گردد به انسانها و شهروندانی که در آن کشورها زندگی می کنند.
اما در کشورهای مقلد و به خصوص در افغانستانی که تقریباً همواره مستعمره و متکی به غیر بوده، اوضاع شکل دیگری را به خود می گیرد.
اینجا در کشور ما یک تفاوت عمده وجود دارد و آن اینکه نه مقامات امریکایی و غربی که در واقع تیکه داران دموکراسی و آزادی اند، خواهان برقراری نظام دموکراتیک و آزادی در آنند و نه هم دولتمردان ما انگیزه پیاده کردن یک چنین گزینه های محتمل الفایده برای ملت را- البته بر فرض سودمندی- در سر دارند!.
بنا بر این، مردم افغانستان در برزخی از دموکراسی و آزادی غربی و آزادی و دموکراسی "من در آوردی" و دست ساخته دولتمردان و مقامات حکومتی شان، گیر مانده اند و حکومتگران زیر این دو نام، هر گونه که مصلحت و سود شان ایجاب و اقتضاء کند، با مردم بر خورد می کنند!.
نمود بارز سوء استفاده از نام دموکراسی و آزادی به وسیله مقامات در افغانستان را در برگزاری دو سه انتخابات ریاست جمهوری می توان به وضوح مشاهده کرد. در هیچ کشوری نمی توان سراغ گرفت که تعداد نامزدان ریاست جمهوری به اندازه ای باشند که سبب تقسیم آرای ملت و مردم در میان نامزدان شده و در نتیجه، انتخابات به دور دوم و سوم کشیده شود.
در بیشتری از کشورهای به اصطلاح دموکراتیک و آزاد، تعداد نامزدان پست ریاست جمهوری، هیچگاهی از دو الی سه نفر تجاوز نمی کند و این- کمی تعداد نامزدان- تدبیری است که حکومت و دولت هر کشوری و با هدف جلوگیری از رفتن انتخابات به دور دوم و سوم و نیز پرهیز از مخارخ و هزینه های گزاف، روی دست می گیرد.
اما در کشوری مانند افغانستان که نفوس چندانی هم ندارد و با وجود ناامنی های مفرط در اکثر ولایات آن، تعداد نامزدان ریاست جمهوری به هشت تن می رسد و هیچ نهاد پاسخگویی هم وجود ندارد که نسبت به این ناهنجاری انتخاباتی، تصمیم در خوری اتخاذ نماید!.
برای همین است که بسیاری از آگاهان بر این باور اند که ازدیاد نامزدان ریاست جمهوری، در واقع از اول حساب شده و پلان شده بوده تا آرا تقسیم شده و هیچ نامزدی در زمان مقرر، به ارگ ریاست جمهوری راه پیدا نکند؛ تا حلقه هایی در داخل حکومت با استفاده از فرصتهای خود ایجاد کرده، به معماری انتخابات در جهت دلخواه شان مصروف باشند.
با توجه به همین گزینه ها و احتمالات مایوس کننده است که بسیاری از آگاهان و مردم امید چندانی به برگزاری انتخابات در دور دوم نیز ندارند و همواره از مهندسی شدن غیر مسئولانه انتخابات و بی اعتنایی به آرای ملت، نگران و بیمناکند.
یکی از چیزهایی که در افغانستان و در طول چند سال اخیر و صد البته به طفیل قدوم امریکا و غرب، پا به عرصه ظهور گذاشته و تقریباً زندگی بومی مردم افغانستان را دستخوش تغییر و دگرگونی تاسفبار کرده است، واژه های ای بنام "دموکراسی و آزادی" است.
این واژه بر خلاف ظاهر ساده و عوام پسند آن، محتوا و معانی خاص و متفاوتی را با خود به همراه می تواند داشته باشد. لازم است بدانیم که اختراع کنندگان امریکایی و اروپایی واژگانی چون دموکراسی و آزادی، برای هر یک از آن دو، دو معنی و مفهوم جداگانه و علی حده را در نظر گرفته اند.
معنی اول از دموکراسی و آزادی، همان است که در جوامع امریکایی و غربی به چشم می خورد. در این معنی، دموکراسی به ملاک و معیار بودن اکثریت آرا و نظریه های مردم تعبیر شده و آزادی نیز ناظر به آزادی های شخصی افراد در جوامع آنان است البته مشروط به آنکه آزادی دیگران را محدود و محصور نسازد.
حالا اینکه چه مقدار از این گزینه ها با موازین و مبانی پذیرفته شده ما مسلمانان سازگاری داشته و یا نداشته باشد، در جای خودش بایستی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. اما آنچه که مورد نظر این نوشتار است تحلیل و ارزیابی این موضوع است که دموکراسی و آزادی موجود در کشورهای اسلامی و به خصوص افغانستان، آیا همان دموکراسی و آزادی ای است که در حال حاضر و پیش از این در جوامع امریکایی و غربی وجود داشته و دارد؟.
چرا که اگر هر دو دموکراسی و آزادی حاکم در امریکا و اروپا و نیز کشورهای اسلامی، عین هم باشند بدون هیچ گونه تفاوت و تغییری، دیگر ما دو نوع برداشت از این دو واژه نخواهیم داشت و ظاهراً مشکل خاصی نیز در این زمینه وجود نخواهد داشت.
اما مشکل از همینجا برجسته می شود و آشکار که بطور قطع و حتم تفاوتها وجود دارند و آن پدیده هایی که در امریکا و غرب بنام دموکراسی و آزادی و امثال آنها وجود دارند، غیر از آن گزینه هایی هستند زیر این عناوین و القاب که در سر زمینهای استعماری و به خصوص اسلامی وجود دارند.
آنچه از این گزینه ها در غرب وجود دارد، بر گرفته شده از بینش انسان گرایی یا انسان خدایی است که اگر سود و فایده ای بر آن مترتب باشد، در هر حال بر می گردد به انسانها و شهروندانی که در آن کشورها زندگی می کنند.
اما در کشورهای مقلد و به خصوص در افغانستانی که تقریباً همواره مستعمره و متکی به غیر بوده، اوضاع شکل دیگری را به خود می گیرد.
اینجا در کشور ما یک تفاوت عمده وجود دارد و آن اینکه نه مقامات امریکایی و غربی که در واقع تیکه داران دموکراسی و آزادی اند، خواهان برقراری نظام دموکراتیک و آزادی در آنند و نه هم دولتمردان ما انگیزه پیاده کردن یک چنین گزینه های محتمل الفایده برای ملت را- البته بر فرض سودمندی- در سر دارند!.
بنا بر این، مردم افغانستان در برزخی از دموکراسی و آزادی غربی و آزادی و دموکراسی "من در آوردی" و دست ساخته دولتمردان و مقامات حکومتی شان، گیر مانده اند و حکومتگران زیر این دو نام، هر گونه که مصلحت و سود شان ایجاب و اقتضاء کند، با مردم بر خورد می کنند!.
نمود بارز سوء استفاده از نام دموکراسی و آزادی به وسیله مقامات در افغانستان را در برگزاری دو سه انتخابات ریاست جمهوری می توان به وضوح مشاهده کرد. در هیچ کشوری نمی توان سراغ گرفت که تعداد نامزدان ریاست جمهوری به اندازه ای باشند که سبب تقسیم آرای ملت و مردم در میان نامزدان شده و در نتیجه، انتخابات به دور دوم و سوم کشیده شود.
در بیشتری از کشورهای به اصطلاح دموکراتیک و آزاد، تعداد نامزدان پست ریاست جمهوری، هیچگاهی از دو الی سه نفر تجاوز نمی کند و این- کمی تعداد نامزدان- تدبیری است که حکومت و دولت هر کشوری و با هدف جلوگیری از رفتن انتخابات به دور دوم و سوم و نیز پرهیز از مخارخ و هزینه های گزاف، روی دست می گیرد.
اما در کشوری مانند افغانستان که نفوس چندانی هم ندارد و با وجود ناامنی های مفرط در اکثر ولایات آن، تعداد نامزدان ریاست جمهوری به هشت تن می رسد و هیچ نهاد پاسخگویی هم وجود ندارد که نسبت به این ناهنجاری انتخاباتی، تصمیم در خوری اتخاذ نماید!.
برای همین است که بسیاری از آگاهان بر این باور اند که ازدیاد نامزدان ریاست جمهوری، در واقع از اول حساب شده و پلان شده بوده تا آرا تقسیم شده و هیچ نامزدی در زمان مقرر، به ارگ ریاست جمهوری راه پیدا نکند؛ تا حلقه هایی در داخل حکومت با استفاده از فرصتهای خود ایجاد کرده، به معماری انتخابات در جهت دلخواه شان مصروف باشند.
با توجه به همین گزینه ها و احتمالات مایوس کننده است که بسیاری از آگاهان و مردم امید چندانی به برگزاری انتخابات در دور دوم نیز ندارند و همواره از مهندسی شدن غیر مسئولانه انتخابات و بی اعتنایی به آرای ملت، نگران و بیمناکند.
مولف : سیدفاضل محجوب
