گفتیم که فتح باب اجتهاد در نظر فقهای بزرگ معاصر اهل سنت مطلب پذیرفته شده ای است. شاید این مطلب نیاز به استدلال نداشته باشد، اما خوب است در این زمینه نظریکی از فقها و مفسران معاصر اهل سنت را، که در جهان اسلام شناخته شده است، نقل کنیم.
نظر فقیه و مفسر معاصر، وهبه زحیلی
وهبه زحیلی در سال 1932 م در دمشق پایتخت سوریه متولد شده و دکترای حقوق دارد و متخصص فقه و اصول است، و سه تفسیر جداگانه تألیف کرده. دارای اجازه تدریس از دانشکده های «شریعت» و«زبان عربی» در دانشگاه الازهر می باشد. او بیش از 47 اثر به چاپ رسانده است، برخی از این آثار را نام می برم تا معلوم شود سخن او چقدر در باره فقه و اصول اهل سنت معتبر وقابل استناد است.
1. آثار الحرب فی الفقه الاسلامی (پیامدهای جنگ در فقه اسلامی)
2. العلاقات الدولیۀ فی الاسلام (روابط بین المللی در اسلام)
3. نظریۀ الضرورۀ الشریعۀ (نظریه ضرورت در شریعت اسلامی)
4. نظریۀ الضمان
5. موسوعۀ الفقه الاسلامی و ادلته . نه جلد.( دائرۀ المعارف فقه اسلامی و ادلۀ آن) که یکی از ماندگارترین کتابهای فقهی معاصر اسلامی است.
6. التفسیر المنیر 16 جلد.
7. التفسیر الوسیط . 3 جلد.( تفسیر متوسط)
8. التفسیر الوجیز. یک جلد(تفسیر کوتاه)
9. اصول الفقه الاسلامی. 2جلد. 10. و...
این نشان می دهد که او در زمینه فقه اسلامی هم آگاه است و هم صاحب نظر. و دائرۀ المعارف فقه اسلامی او یکی از کتب مرجع معاصر در فقه اهل سنت است.
او در زمینه انفتاح باب اجتهاد یا باز شدن باب اجتهاد و فتوی می گوید:
« درهای اجتهاد برای کسی که شایستگی آن را داشته باشد باز است، اجتهاد یا فرض عین است (واجب عینی) در صورتی که مجتهد معین(ویک فرد) باشد و فرض کفایه (واجب کفایی) است ، در صورتی که مجتهدان متعددی وجود داشته باشد. هیچ عصری از وجود مجتهدان خالی نیست.
بسته بودن باب اجتهاد در اواخر قرن چهارم هجری برای مسایل مربوط به همان زمان بوده است، همان ظرف زمانی معین. در آن زمان این ترس وجود داشت که عده ای از کسانی که شایستگی اجتهاد ندارند، وارد عرصه اجتهاد و صدور فتوی شوند. قرائنی وجود داشت که عده ای قصد داشتند از داخل اسلام را تخریب کنند، و ذخایر فقهیی را که امامان فقه به میراث گذاشته بودند، ضایع کنند.
اما (بطور مطلق) هیچ دلیلی برای سد باب اجتهاد و بستن باب آن وجود ندارد. اما بر عکس آن، یعنی برای باز بودن باب اجتهاد دلیل وجود دارد. بنابر دلایل جواز اجتهاد، مشروعیت آن ثابت است، تا این شریعت همان گونه که خواست خدای متعال است، تا روز قیامت پایدار بماند، همان گونه که امام شافعی فرموده " ما من حادثۀ الا و للإسلام قول فیها بالحل او بالحرمۀ". یعنی: هیچ حادثۀ تازه ای اتفاق نمی افتد مگر این که اسلام در باره حلال بودن یا حرام بودن آن نظریه ای دارد. این نظریه حلال یا حرام بودن از نظر اسلام را جز مجتهدان مورد اعتماد نمی فهمند...»
این مطلب که اسلام برای همیشه است، و برای هر مسأله ای حکمی دارد، نمی تواند مورد انکار مسلمانی قرار گیرد، و برای همین هم هست که در هر عصری باید کسانی باشند که متخصص شناخت اسلام باشند و مردم همان گونه که در مسایل پزشکی به پزشکان و اطبا مراجعه می کنند، در امور دینی و احکام شرعی به متخصصان مسایل شرعی مراجعه کنند، این همان معنای مجتهد است.
این یکی از نقاطی است که می تواند نقطه عطفی در وحدت رویه اسلامی در برخورد با مسایل جدید و قدیم باشد.
نویسنده: سیدحیدر علوی نژاد
نظر فقیه و مفسر معاصر، وهبه زحیلی
وهبه زحیلی در سال 1932 م در دمشق پایتخت سوریه متولد شده و دکترای حقوق دارد و متخصص فقه و اصول است، و سه تفسیر جداگانه تألیف کرده. دارای اجازه تدریس از دانشکده های «شریعت» و«زبان عربی» در دانشگاه الازهر می باشد. او بیش از 47 اثر به چاپ رسانده است، برخی از این آثار را نام می برم تا معلوم شود سخن او چقدر در باره فقه و اصول اهل سنت معتبر وقابل استناد است.
1. آثار الحرب فی الفقه الاسلامی (پیامدهای جنگ در فقه اسلامی)
2. العلاقات الدولیۀ فی الاسلام (روابط بین المللی در اسلام)
3. نظریۀ الضرورۀ الشریعۀ (نظریه ضرورت در شریعت اسلامی)
4. نظریۀ الضمان
5. موسوعۀ الفقه الاسلامی و ادلته . نه جلد.( دائرۀ المعارف فقه اسلامی و ادلۀ آن) که یکی از ماندگارترین کتابهای فقهی معاصر اسلامی است.
6. التفسیر المنیر 16 جلد.
7. التفسیر الوسیط . 3 جلد.( تفسیر متوسط)
8. التفسیر الوجیز. یک جلد(تفسیر کوتاه)
9. اصول الفقه الاسلامی. 2جلد. 10. و...
این نشان می دهد که او در زمینه فقه اسلامی هم آگاه است و هم صاحب نظر. و دائرۀ المعارف فقه اسلامی او یکی از کتب مرجع معاصر در فقه اهل سنت است.
او در زمینه انفتاح باب اجتهاد یا باز شدن باب اجتهاد و فتوی می گوید:
« درهای اجتهاد برای کسی که شایستگی آن را داشته باشد باز است، اجتهاد یا فرض عین است (واجب عینی) در صورتی که مجتهد معین(ویک فرد) باشد و فرض کفایه (واجب کفایی) است ، در صورتی که مجتهدان متعددی وجود داشته باشد. هیچ عصری از وجود مجتهدان خالی نیست.
بسته بودن باب اجتهاد در اواخر قرن چهارم هجری برای مسایل مربوط به همان زمان بوده است، همان ظرف زمانی معین. در آن زمان این ترس وجود داشت که عده ای از کسانی که شایستگی اجتهاد ندارند، وارد عرصه اجتهاد و صدور فتوی شوند. قرائنی وجود داشت که عده ای قصد داشتند از داخل اسلام را تخریب کنند، و ذخایر فقهیی را که امامان فقه به میراث گذاشته بودند، ضایع کنند.
اما (بطور مطلق) هیچ دلیلی برای سد باب اجتهاد و بستن باب آن وجود ندارد. اما بر عکس آن، یعنی برای باز بودن باب اجتهاد دلیل وجود دارد. بنابر دلایل جواز اجتهاد، مشروعیت آن ثابت است، تا این شریعت همان گونه که خواست خدای متعال است، تا روز قیامت پایدار بماند، همان گونه که امام شافعی فرموده " ما من حادثۀ الا و للإسلام قول فیها بالحل او بالحرمۀ". یعنی: هیچ حادثۀ تازه ای اتفاق نمی افتد مگر این که اسلام در باره حلال بودن یا حرام بودن آن نظریه ای دارد. این نظریه حلال یا حرام بودن از نظر اسلام را جز مجتهدان مورد اعتماد نمی فهمند...»
این مطلب که اسلام برای همیشه است، و برای هر مسأله ای حکمی دارد، نمی تواند مورد انکار مسلمانی قرار گیرد، و برای همین هم هست که در هر عصری باید کسانی باشند که متخصص شناخت اسلام باشند و مردم همان گونه که در مسایل پزشکی به پزشکان و اطبا مراجعه می کنند، در امور دینی و احکام شرعی به متخصصان مسایل شرعی مراجعه کنند، این همان معنای مجتهد است.
این یکی از نقاطی است که می تواند نقطه عطفی در وحدت رویه اسلامی در برخورد با مسایل جدید و قدیم باشد.
نویسنده: سیدحیدر علوی نژاد
منبع : خبرگزاری آوا- کابل
