راز تحرکات نظامی ترکیه در شمال عراق!

درست در موقعی که جنگ با تروریزم تکفیری داعش در سوریه و عراق به مرحله حساس و سرنوشت سازی می رسد و تروریزم به شمول داعش و گروه های دیگر موجود در سوریه و عراق در موضع ضعفِ منجر به انهدام قرار می گیرند، دولت ترکیه با اصرار و ابرام عجیب می خواهد تا در عملیات آزادسازی شهر موصل شرکت کند و این شور و اشتیاق شرکت در این عملیات بزرگ و سرنوشت ساز به حدی است که بدون هماهنگی با دولت عراق و نیز بدون مشوره با متحدان غربی و منطقه ای خویش، نیروهای نظامی ترکیه را وارد خاک عراق می کند؛ تا به قول سران انقره در آزاد سازی موصل شرکت کنند.
جالب است که این اقدام ترکیه بر رغم مخالفت دولت بغداد و نیز عدم هماهنگی های لازم با جبهه غربی ائتلاف ضد داعش به رهبری امریکا می خواهد انجام بشود. در نیمه سال گذشته، ورود نیروهای نظامی ترکیه به منطقه بعشیقه در نزدیکی موصل واقع در شمال عراق به خبر داغ رسانه‌های جهان‌ تبدیل شد و باعث واکنش گسترده مقامات عراقی شد.
حیدرالعبادی نخست‌وزیر عراق در همین خصوص از ترکیه خواست فوراً خاک این کشور را ترک کند و تأکید کرد: «این نیروها بدون اجازه دولت عراق وارد این کشور شده‌اند و حاکمیت کشورش را نقض کرده‌اند.»
ترکیه مدعی شد که هدف از استقرار نیروهای نظامی در شمال عراق مشارکت نظامی در قالب ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به رهبری آمریکاست که واشنگتن ادعای انقره مبنی بر عضویت در این ائتلاف را رد کرد و مقامات امریکایی در این خصوص اعلام کردند که از اعزام نیروهای ترکیه به شمال عراق مطلع بوده‌اند، اما این اقدام ترکیه جزء فعالیت‌های ائتلاف تحت امر امریکا نیست.
این واکنش‌ها و اعتراضات ادامه داشت تا سرانجام دولت ترکیه پذیرفت تا بخشی از نیروهایش را از خاک عراق خارج کند.
با خروج این نیروها از خاک عراق و درگیر شدن دولت بغداد به جنگ با تروریست‌های داعش و تحولات سوریه، موضوع حضور نیروهای نظامی ترکیه کمرنگ شد تا اینکه اختلاف میان انقره و بغداد پس از آن بالا گرفت که اخیراً پارلمان ترکیه مجوز حضور نیروهای این کشور را در عراق و سوریه تمدید کرد و مقامات ترکیه اعلام کردند مبنی بر لزوم حضور و مشارکت نیروهای ترکیه در عملیات آزادسازی موصل، بیش از ۲۰۰ نیروی نظامی ترکیه وارد شمال عراق شدند.
اکنون پرسش‌ اساسی که در سطح رسانه‌ها و محافل سیاسی مطرح شده است اینکه اهداف و منظور ترکیه از چنین تحرکات نظامی در خاک عراق چیست. آیا آن‌گونه که مقام‌های ترکیه گفته‌اند هدف آن‌ها کمک به آزادسازی موصل و مقابله با داعش است یا آنکه پیشینه چشم‌داشت‌های ترکیه به مناطقی چون موصل و کرکوک زمینه‌ساز دخالت‌ها و نقش‌آفرینی انقره در ارتباط با مداخلات نظامی در شمال عراق است.
"اولین مسئله چشم‌داشت ترکیه به نقش‌آفرینی در آینده ساختار و بافت سیاسی و اجتماعی در منطقه موصل است. این شهر که ترکمن‌ها نیز در آن سکونت دارند با ترکیه دارای مرزها و تاریخ مشترک است و به همین دلیل برای ترکیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترکیه بر اساس توافقنامه لوزان تا پایان دهه هشتاد میلادی بخشی از بودجه سالانه خود را از درآمدهای نفتی موصل تأمین می‌کرد. همچنین ترکیه در سال ۱۹۲۶ میلادی بر اساس معاهده انقره که در آن زمان عراق تحت سیطره انگلیس قرار داشت، کفالت شهروندان خود را در شهر موصل عهده‌دار بود. ترکیه در آن زمان حق داشت حتی بر مساحت ۹۰ کیلومترمربع در موصل و حتی تا شهر کرکوک و مناطق ترکمن نشین سیطره یابد و حق داشت در صورت تعرض به امنیت مناطقی که شهروندانش در آن سکونت دارند، با این تعرض و تهدید مقابله کند."
این معاهده یا توافقنامه اکنون نیز به ترکیه حق مداخله در موصل را می‌دهد و ترکیه بر اساس آن می‌تواند در صورت نفوذ عناصر پ.ک.ک به اطراف شهر موصل برای انجام عملیات تروریستی، با آن‌ها مقابله کند و بر اساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد، ارتش ترکیه می‌تواند همان‌طور که در عملیات سپر فرات در سوریه مداخله کرده بود، در موصل نیز مداخله کند. حتی در پی اشغال عراق از سوی امریکا طرحی برای الحاق موصل و استان کرکوک به اقلیم کردستان تهیه‌ شده بود، اما ترکیه بر اساس توافقنامه انقره مداخله و از اجرای این طرح جلوگیری کرده بود.
دومین مسئله نگرانی‌های استراتژیکی ترکیه نسبت به وضعیت کُردها و آینده فعل و انفعالات در مسئله و مطالبه کُردی در عراق و همچنین در سوریه دارد و این مسئله سبب شده است که ترکیه به سمت دخالت‌های مستقیم نظامی گام بردارد؛ این مسئله به خصوص در جریان حملات ماه‌های گذشته ترکیه در شمال سوریه هم نمایان شد. این احتمال که گروه‌های وابسته به پ.ک.ک یا کُردهای نزدیک به آن در سوریه و شمال عراق نقشی مشترک در مقابله با داعش داشته باشند، ترکیه را نگران کرده است. به خصوص که ایالات‌متحده امریکا از کُردهای سوریه حمایت می‌کند و این یکی از نقاط تقابلی ترکیه با امریکاست.
و سرانجام سومین و واپسین مسئله این است که ترکیه از نقش برجسته گروه‌های شیعی در جریان آزادسازی موصل نگران است، عملکرد شیعیان در روند آزادسازی فلوجه و نقشی که احتمالاً در ساختارهای امنیتی آینده عراق ایفا خواهند کرد تا حد زیادی نگرانی مقامات انقره را در پی داشته است که ادعای رهبری جهان سنی را دارند و خواب احیای دوباره امپراتوری عثمانی را می بینند.