بحران یمن، از سکوت آمریکا تا دخالت عربستان

بحرانی که این روزها نواحی شمالی یمن را فرا گرفته است، برای بسیاری از اذهان و افکار عمومی منطقه ی خاورمیانه تازگی دارد ولی برای کسانی که با تاریخ و تحولات منطقه سروکار دارند، امر تازه و جدیدی محسوب نمی شود. کشور یمن سال هاست که در یک وضعیت شبه جنگ داخلی به سر می برد و این ششمین باری است که ارتش یمن با شیعیان زیدی مذهب استان صعده وارد جنگ شده است. علی عبدالله صالح، رئیس جمهور یمن که تصدی وزارت جنگ و فرماندهی نیروهای مسلح یمن را نیز در اختیار دارد، دلایل آغاز عملیات مسلحانه را در منطقه ی صعده، سرکوب و مهار جدایی طلبان اعلام کرده است.
 
ولی واقعیت این است که زیدی مذهب های شمال یمن علی رغم این که نسبت به سیاست های تبعیض آمیز دولت صنعا معترض هستند ولی به هیچ وجه مدعی جدایی طلبی و استقلال از دولت مرکزی نیستند. زیدی مذهب ها سی درصد جامعه ی یمن را تشکیل می دهند و از همین رو مهم ترین و بزرگ ترین نیروی اپوزیسیون دولت یمن به شمار می روند. بسیاری بر این باورند که تثبیت هر چه بیشتر قدرت دولت مرکزی علی عبدالله صالح که سه دهه است بر اریکه ی ریاست جمهوری یمن تکیه زده است، مهم ترین دلیل آغاز این عملیات مسلحانه علیه شیعیان یمن می باشد. علی عبدالله صالح دوازده سال رئیس جمهور یمن شمالی بود و از سال 1990 میلادی که اتحاد دو یمن شکل گرفت، 19 سال است که رئیس جمهور یمن متحده می باشد. چند سال قبل بود که صالح با ایالات متحده ی آمریکا و دولت عربستان سعودی قراردادهایی را امضاء کرد و بعد از آن بود که صالح اعلام کرد به هر طریقی که شده ولو با توسل به قدرت نظامی، گروه الحوثی را در صعده سرکوب خواهد کرد. آمریکایی ها از زمان بروز بحران جدید، سکوت معنا داری را پیشه کرده اند و امپراتوری آل سعود هم رسما به نفع دولت یمن وارد عمل شده و هم اکنون نیروهایی را برای یاری ارتش یمن درسرکوب شیعیان به منطقه گسیل داشته است. 

با این حساب به نظر می رسد که صالح، سرکوب شیعیان یمن را که هم اکنون به یک تصفیه ی قومی تبدیل شده است با حمایت و چراغ سبز برخی قدرت های جهانی و منطقه ای آغاز کرده است. ولی سوال اساسی این است که اتخاذ این سیاست مشت آهنین در قبال شیعیان یمن چه پیامدهایی را برای دولت صنعا و منطقه به دنبال خواهد داشت. دولت یمن همچنین در این راستا دست نیروهای سلفی را نیز در تجاوز و تعدی به شیعیان باز گذاشته است که همین امر صبغه ی مذهبی بحران جاری را پر رنگ تر کرده است.
همان گونه که اشاره شد زیدی ها سی درصد جمعیت یمن را تشکیل می دهند و تا قبل از کودتای 1962 قدرت را در یمن در اختیار داشتند. یمن کشوری است که موزائیک جمعیتی و قومیتی آن به گونه ای است که هیچ قومیتی حالت اکثریت را ندارد. پیامدهای داخلی این بحران برای دولت صالح و در کل کشور یمن، تداوم تنش و رادیکالیزده شدن هر چه بیشتر زیدی ها خواهد بود. در ظرف چند روز گذشته عبدالملک الحوثی رهبر زیدی ها به رئیس جمهور یمن پیشنهاد مذاکره و گفتگو و آتش بس را داد که دولت صالح توجهی به آن نکرد و به این طریق الحوثی متوجه شد که ظاهرا هیچ راهی جز ادامه جنگ با دولت مرکزی ندارد. جنگی که می تواند سال ها به طول انجامد و در نهایت هم بدون هیچ گونه نتیجه ی ملموسی برای دولت یمن به پای میزهای مذاکره ختم شود. 

در بعد منطقه ای حساسیت های شیعیان خاورمیانه را علیه دولت یمن، صد در صد در پی خواهد داشت. شیعیان منطقه ی خاورمیانه، علی رغم این که کار چندانی از دست آن ها برنمی آید، تحولات صعده را با نگرانی دنبال می کنند. یمنی ها اخیرا سفیر جمهوری اسلامی ایران را در صنعا به وزارت خارجه احضار کرده اند و نسبت به عملکرد برخی رسانه های ایرانی در انعکاس تحولات استان صعده اعتراض کرده اند. رابطه با دولت عراق از این مراحل گذشته و به مرحله ی بدتری رسیده و به یک معضل در روابط دو کشور تبدیل شده است.
در کل ممکن است علی عبدالله صالح بتواند با مشت آهنین خود بزرگترین اپوزیسیون خود را در کوتاه مدت تضعیف و محدود نماید اما در بلند مدت، تداوم این رویه نسبت به شیعیان به گسترش هرچه بیشتر شکاف های قومیتی و مسائل نژادی در کشور ضعیف و توسعه نیافته ی یمن منجر می شود که آن را به یکی از بی ثبات ترین کشورهای خاورمیانه و جهان تبدیل خواهد کرد. 

                                                                                   نویسنده:سیدمحمد رضا موسوی
1- عبدالملک الحوثی از پنج سال قبل زمانی که بدرالدین حسین الحوثی رهبر شیعیان زیدی مذهب به قتل رسید، رهبری شیعیان صعده را برعهده دارد.