امام هشتم شیعیان حضرت علی بن موسی الرضا (ع) همانند دیگر امامان معصوم علیهم السلام دارنده تمام کمالات و فضایل اخلاق انسانی بود او آنچنان در قله شکوهمند کمال و فضیلت قرار داشت که نه تنها پیروان بلکه دشمنان کینه توز و سرسخت نیز به مدح و ستایش ایشان پرداخته اند.
درباره اوصاف اخلاقی آن حضرت ابراهیم بن عباس می‌گوید: هرگز ندیدم که امام رضا (ع) به کسی یک کلمه جفا کند و ندیدم که سخن شخصی را قطع کند و ندیدم که نیازمندی را از درگاه خویش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکیه نمی داد و هرگز او را ندیدم که با صدای بلند خنده کند، بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود. وقتی که خلوت می کرد و کنار سفره می نشست، همه خدمتکاران و غلامان را کنار سفره می نشاند.
* برترین اندیشمند
امام رضا (ع) در مورد دانش بی کران حضرتش و برتری بر اندیشمندان و متفکرین علوم مختلف می فرماید: زمانی من در مسجدالنبی می نشستم و در آن موقع دانشمندان زیادی در مدینه بودند، هرگاه یکی از آن ها در پاسخ پرسشی عاجز می گشت و دیگران هم نمی توانستند از عهده جواب برآیند، همگی به من اشاره می کردند و مسایل مشکل را مطرح می کردند و من پاسخ همه آن ها را می دادم.
مرحوم شیخ صدوق می گوید: مامون در هر جا که احتمال می داد دانشمندی باشد و توانایی مناظره و مباحثه با امام رضا (ع) را داشته باشد به مجلس خویش دعوت می کرد و او را با امام هشتم (ع) وارد بحث می کرد.
مامون در این زمینه تلاش های فراوانی به عمل آورد تا اندیشمندان و نظریه پردازان فرقه ها و گروه های مختلف اسلامی و غیراسلامی در مباحثه علمی بر آن حضرت پیروز شوند، اما امام رضا (ع) در تمام آن جلسات و مناظره های سنگین و پیچیده بر تمام دانشمندان عصر خویش غلبه می کرد.
آن حضرت با کسی به بحث و مناظره نمی پرداخت مگر این که در پایان، طرف مقابل به فضیلت و برتری و دانش سرشار امام هشتم (ع) اعتراف می کرد و در برابر استدلال های قوی و محکم او سر تعظیم فرود می آورد.
* دریای کرم
یسع بن حمزه می گوید: در مجلس امام رضا (ع) مشغول گفت و گو بودیم که مردی وارد شد و گفت: سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا! من مردی از دوستان شما هستم. اکنون از زیارت خانه خدا بازگشته ام و چیزی که بتوانم با آن خود را به خانه برسانم ندارم. مرا به دیارم بفرست، من دارای نعمت و دولت هستم و مستحق صدقه نیستم. آنچه به من ببخشی از سوی شما صدقه خواهم داد. امام (ع) از او خواست بنشیند بعد از پایان جلسه حضرت به خانه رفت و لحظاتی بعد در را بست ؟ سپس دستش را از بالای در بیرون آورد و پرسید آن مرد خراسانی کجاست ؟ مرد پاسخ داد: این جا هستم. امام (ع) فرمود: این دویست دینار را بگیر و با آن هزینه سفرت را تامین کن. یکی از یاران حضرت پرسید: فدایت شوم به او مهربانی کردی و چهره پنهان ساختی ؟! حضرت فرمود: چون نیازش را برآوردم، نخواستم خواری خواهش را در چهره اش ببینم. آیا این حدیث پیامبر (ص ) را نشنیده ای که فرمود: کار نیکی که پنهان انجام شود، برابر هفتاد حج است.
* مدافع حریم اسلام
مساله دفاع فرهنگی و علمی از کیان اسلام و جلوگیری منطقی از بدعت ها و گمراهی ها از ضروریات اسلام است و موجب پاداش های عظیم و محبوبیت های بسیار بزرگ در پیش گاه خداوند خواهد شد به طوری که پیامبر (ص) در مورد نگهبانی از حریم دین و حکومت اسلامی فرموده است: یک شب نگهبانی از حریم حکومت اسلامی برتر از هزار شب عبادت که روزش را انسان روزه بگیرد، است.
حضرت امام رضا (ع) در این راستا می فرماید: عده ای از غالیان، اخباری را در مورد تشبیه به خدا و مساله جبر در شان ما به دروغ جعل کردند و با این بیهوده گویی ها عظمت خدا را کوچک کردند. هر کس آن ها را دوست بدارد با ما دشمنی کرده و هر کس آنها را دشمن بدارد با ما دوستی کرده است ؟ هر کس با آن ها رابطه برقرار سازد از ما بریده است و هر کس از آن ها ببرد با ما پیوند برقرار کرده است، هرکس نسبت به آن ها بی اعتنایی کند، به ما نیکی کرده و هرکس به آنها نیکی کند، به ما بی اعتنایی و جفا کرده است: هر کس آن ها را گرامی بدارد به ما اهانت کرده و هر کس که به آن ها اهانت کند، به ما احترام کرده است، هر کس به آنها بدی کند به ما خوبی کرده و هر کس به آن ها خوبی کند، به ما بدی کرده است، هر کس آن ها را تصدیق کند، ما را تکذیب کرده و هرکس که آنها را تکذیب کند، ما را تصدیق کرده است. هر کسی که شیعه ماست، هرگز آن ها را یار خود نگیرد و با آن ها همکاری نکند.
*کرامات رضوی
معجزات و کرامات حضرت رضا (ع) بسیار زیاد است، به طوری که شیخ حر عاملی می نویسد: معجزات امام رضا (ع) از حد تواتر تجاوز کرده است. بنابراین چه بسیار انسان هایی هستند که با تشرف به بارگاه ملکوتی آن امام همام (ع) از دریای بی کران کرامتش بهره و نصیبی برده اند.
شیخ صدوق می گوید: وقتی رکن الدوله، یکی از وزرای حکومت آل بویه را از رفتن به زیارت امام علی بن موسی الرضا(ع) با خبر ساختم، به من گفت: مرقد آن امام (ع) را بارها زیارت کرده ام و حاجت های زیادی از ایشان گرفته ام. هنگامی که به آن جا رفتی برای من دعا کن و به جای من زیارت نما که در آن مکان دعا اجابت می شود.
* انیس قرآن
در سیره هشتمین ستاره فروزان آسمان امامت و ولایت انس با قرآن به وضوح دیده می شود. آن بزرگوار هر سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت و در آیات آن تدبر می کرد.
امام رضا(ع) شب ها هنگام خوابیدن، در بستر خویش زیاد قرآن می خواند و چون به آیه ای می رسید که در آن یادی از بهشت یا جهنم شده است، می گریست و از خداوند بهشت می طلبید و از دوزخ به خداوند پناه می برد.
همچنین درباره اوصاف قرآن سخنان گهرباری از ایشان به یادگار مانده است که هر خواننده را به فکر و اندیشه در این کتاب وا می دارد. آن حضرت قرآن کریم را کتاب هدایت گر، سرچشمه حیات و مایه عزت دانسته، بنابراین می فرماید: قرآن ریسمان محکم الهی و دستگیره محکم و راهی نمونه و بی بدیل است که به بهشت منتهی می شود و انسان را از آتش نجات می دهد. در طول زمان کهنه نمی شود و ارزش و اعتبار خود را از دست نمی دهد، زیرا برای یک عصر قرار داده نشده است، بلکه راهنما، برهان و حجت برای هر انسان است. باطل و نادرستی در آن راه نمی یابد، نه از پیش رو و نه از گذشته ها. این کتاب فرستاده خدای حکیم و ستوده است.
* پاسدار نماز
همه پیامبران و امامان و اولیای خدا حرمت نماز را به بهترین وجه حفظ می کردند و آن را با کیفیت بسیار عالی اقامه می کردند. پس از معرفت به خدا و اصول اعتقادات، بر همه چیز آن را مقدم می داشتند.
از منظر حضرت رضا (ع) هیچ عملی برتر و با ارزش تر از نماز نیست و آن را در اول وقت اقامه می کرد به همین جهت آن حضرت (ع) به ابراهیم بن موسی فرمود: نماز را همیشه در اول وقت شروع کن و آن را بدون علت از اول وقت به تاخیر مینداز...
امام هشتم به هیچ قیمتی فضیلت نماز اول وقت را از دست نمی داد. حتی در مهم ترین جلسات سیاسی و علمی امام به نماز اول وقت اهمیت می داد. نقل می شود که به دستور مامون، علمای برجسته از فرقه های گوناگون در مجالس مناظره حاضر می شدند و امام رضا (ع) با آن ها بحث و مناظره می کرد. در یکی از این مجالس عمران صائبی که از دانشمندان بزرگ بود، حاضر شد و درباره توحید با امام رضا (ع) وارد گفت و گو شد. در آن جلسه امام سوال های او را با حوصله، متانت و استدلال های قطعی پاسخ داد و او را به سوی توحید متمایل کرد. هنگامی که بحث و مناظره به اوج خود رسیده بود، حضرت رضا (ع) احساس کرد که وقت اذان ظهر و هنگام نماز است، بنابراین به مامون فرمود: وقت نماز فرا رسیده است...
* حکیم خردورز
امام رضا (ع) در روزگاری که امامت الهی در حد پادشاهی و ولایت عهدی تنزل یافته بود، از عقل و خرد خویش بیشترین بهره را برد و با تشکیل مناظرات و احتجاجات عقلانی، خردورزان را جذب خویش کرد و عده ای از آن ها را به راه اصلی و حجت ظاهری و امامت هدایت کرد.
آن حضرت در تمام عرصه های زندگی بویژه عرصه سیاسی رفتاری کاملا حکیمانه و خردورزانه داشت. پذیرش ولایت عهدی در دوران امامتش یک موضع کاملا عاقلانه بود که توانست تمام شیطنت ها و نقشه های مامون را خنثی کند.
نتیجه این خردورزی و تدبیر آن شد که اولا افرادی که حتی امام را نمی شناختند و یا بغض آن حضرت را در دل داشتند با این تدبیر حکیمانه جزو عاشقان و شیفتگان امام رضا (ع) شدند ثانیا نه تنها مامون نتوانست معارضان و مخالفان شیعی را به خود خوش بین سازد، بلکه امام (ع) مایه امید و تقویت روحیه آنان شد و ثالثا نه تنها مامون نتوانست امام (ع) را متهم به حرص بر دنیا و عشق به مقام و منصب کند، بلکه حشمت ظاهری بر عزت معنوی او افزود.
امام رضا سرانجام در آخر ماه صفر سال 203 ه.ق در سن 55 سالگی توسط مامون مسموم شد و در سناباد نوقان که امروزه یکی از محلات مشهد مقدس محسوب می شود به شهادت رسید و در محل مرقد فعلی به خاک سپرده شد.
منبع: ایرنا
درباره اوصاف اخلاقی آن حضرت ابراهیم بن عباس می‌گوید: هرگز ندیدم که امام رضا (ع) به کسی یک کلمه جفا کند و ندیدم که سخن شخصی را قطع کند و ندیدم که نیازمندی را از درگاه خویش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکیه نمی داد و هرگز او را ندیدم که با صدای بلند خنده کند، بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود. وقتی که خلوت می کرد و کنار سفره می نشست، همه خدمتکاران و غلامان را کنار سفره می نشاند.
* برترین اندیشمند
امام رضا (ع) در مورد دانش بی کران حضرتش و برتری بر اندیشمندان و متفکرین علوم مختلف می فرماید: زمانی من در مسجدالنبی می نشستم و در آن موقع دانشمندان زیادی در مدینه بودند، هرگاه یکی از آن ها در پاسخ پرسشی عاجز می گشت و دیگران هم نمی توانستند از عهده جواب برآیند، همگی به من اشاره می کردند و مسایل مشکل را مطرح می کردند و من پاسخ همه آن ها را می دادم.
مرحوم شیخ صدوق می گوید: مامون در هر جا که احتمال می داد دانشمندی باشد و توانایی مناظره و مباحثه با امام رضا (ع) را داشته باشد به مجلس خویش دعوت می کرد و او را با امام هشتم (ع) وارد بحث می کرد.
مامون در این زمینه تلاش های فراوانی به عمل آورد تا اندیشمندان و نظریه پردازان فرقه ها و گروه های مختلف اسلامی و غیراسلامی در مباحثه علمی بر آن حضرت پیروز شوند، اما امام رضا (ع) در تمام آن جلسات و مناظره های سنگین و پیچیده بر تمام دانشمندان عصر خویش غلبه می کرد.
آن حضرت با کسی به بحث و مناظره نمی پرداخت مگر این که در پایان، طرف مقابل به فضیلت و برتری و دانش سرشار امام هشتم (ع) اعتراف می کرد و در برابر استدلال های قوی و محکم او سر تعظیم فرود می آورد.
* دریای کرم
یسع بن حمزه می گوید: در مجلس امام رضا (ع) مشغول گفت و گو بودیم که مردی وارد شد و گفت: سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا! من مردی از دوستان شما هستم. اکنون از زیارت خانه خدا بازگشته ام و چیزی که بتوانم با آن خود را به خانه برسانم ندارم. مرا به دیارم بفرست، من دارای نعمت و دولت هستم و مستحق صدقه نیستم. آنچه به من ببخشی از سوی شما صدقه خواهم داد. امام (ع) از او خواست بنشیند بعد از پایان جلسه حضرت به خانه رفت و لحظاتی بعد در را بست ؟ سپس دستش را از بالای در بیرون آورد و پرسید آن مرد خراسانی کجاست ؟ مرد پاسخ داد: این جا هستم. امام (ع) فرمود: این دویست دینار را بگیر و با آن هزینه سفرت را تامین کن. یکی از یاران حضرت پرسید: فدایت شوم به او مهربانی کردی و چهره پنهان ساختی ؟! حضرت فرمود: چون نیازش را برآوردم، نخواستم خواری خواهش را در چهره اش ببینم. آیا این حدیث پیامبر (ص ) را نشنیده ای که فرمود: کار نیکی که پنهان انجام شود، برابر هفتاد حج است.
* مدافع حریم اسلام
مساله دفاع فرهنگی و علمی از کیان اسلام و جلوگیری منطقی از بدعت ها و گمراهی ها از ضروریات اسلام است و موجب پاداش های عظیم و محبوبیت های بسیار بزرگ در پیش گاه خداوند خواهد شد به طوری که پیامبر (ص) در مورد نگهبانی از حریم دین و حکومت اسلامی فرموده است: یک شب نگهبانی از حریم حکومت اسلامی برتر از هزار شب عبادت که روزش را انسان روزه بگیرد، است.
حضرت امام رضا (ع) در این راستا می فرماید: عده ای از غالیان، اخباری را در مورد تشبیه به خدا و مساله جبر در شان ما به دروغ جعل کردند و با این بیهوده گویی ها عظمت خدا را کوچک کردند. هر کس آن ها را دوست بدارد با ما دشمنی کرده و هر کس آنها را دشمن بدارد با ما دوستی کرده است ؟ هر کس با آن ها رابطه برقرار سازد از ما بریده است و هر کس از آن ها ببرد با ما پیوند برقرار کرده است، هرکس نسبت به آن ها بی اعتنایی کند، به ما نیکی کرده و هرکس به آنها نیکی کند، به ما بی اعتنایی و جفا کرده است: هر کس آن ها را گرامی بدارد به ما اهانت کرده و هر کس که به آن ها اهانت کند، به ما احترام کرده است، هر کس به آنها بدی کند به ما خوبی کرده و هر کس به آن ها خوبی کند، به ما بدی کرده است، هر کس آن ها را تصدیق کند، ما را تکذیب کرده و هرکس که آنها را تکذیب کند، ما را تصدیق کرده است. هر کسی که شیعه ماست، هرگز آن ها را یار خود نگیرد و با آن ها همکاری نکند.
*کرامات رضوی
معجزات و کرامات حضرت رضا (ع) بسیار زیاد است، به طوری که شیخ حر عاملی می نویسد: معجزات امام رضا (ع) از حد تواتر تجاوز کرده است. بنابراین چه بسیار انسان هایی هستند که با تشرف به بارگاه ملکوتی آن امام همام (ع) از دریای بی کران کرامتش بهره و نصیبی برده اند.
شیخ صدوق می گوید: وقتی رکن الدوله، یکی از وزرای حکومت آل بویه را از رفتن به زیارت امام علی بن موسی الرضا(ع) با خبر ساختم، به من گفت: مرقد آن امام (ع) را بارها زیارت کرده ام و حاجت های زیادی از ایشان گرفته ام. هنگامی که به آن جا رفتی برای من دعا کن و به جای من زیارت نما که در آن مکان دعا اجابت می شود.
* انیس قرآن
در سیره هشتمین ستاره فروزان آسمان امامت و ولایت انس با قرآن به وضوح دیده می شود. آن بزرگوار هر سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت و در آیات آن تدبر می کرد.
امام رضا(ع) شب ها هنگام خوابیدن، در بستر خویش زیاد قرآن می خواند و چون به آیه ای می رسید که در آن یادی از بهشت یا جهنم شده است، می گریست و از خداوند بهشت می طلبید و از دوزخ به خداوند پناه می برد.
همچنین درباره اوصاف قرآن سخنان گهرباری از ایشان به یادگار مانده است که هر خواننده را به فکر و اندیشه در این کتاب وا می دارد. آن حضرت قرآن کریم را کتاب هدایت گر، سرچشمه حیات و مایه عزت دانسته، بنابراین می فرماید: قرآن ریسمان محکم الهی و دستگیره محکم و راهی نمونه و بی بدیل است که به بهشت منتهی می شود و انسان را از آتش نجات می دهد. در طول زمان کهنه نمی شود و ارزش و اعتبار خود را از دست نمی دهد، زیرا برای یک عصر قرار داده نشده است، بلکه راهنما، برهان و حجت برای هر انسان است. باطل و نادرستی در آن راه نمی یابد، نه از پیش رو و نه از گذشته ها. این کتاب فرستاده خدای حکیم و ستوده است.
* پاسدار نماز
همه پیامبران و امامان و اولیای خدا حرمت نماز را به بهترین وجه حفظ می کردند و آن را با کیفیت بسیار عالی اقامه می کردند. پس از معرفت به خدا و اصول اعتقادات، بر همه چیز آن را مقدم می داشتند.
از منظر حضرت رضا (ع) هیچ عملی برتر و با ارزش تر از نماز نیست و آن را در اول وقت اقامه می کرد به همین جهت آن حضرت (ع) به ابراهیم بن موسی فرمود: نماز را همیشه در اول وقت شروع کن و آن را بدون علت از اول وقت به تاخیر مینداز...
امام هشتم به هیچ قیمتی فضیلت نماز اول وقت را از دست نمی داد. حتی در مهم ترین جلسات سیاسی و علمی امام به نماز اول وقت اهمیت می داد. نقل می شود که به دستور مامون، علمای برجسته از فرقه های گوناگون در مجالس مناظره حاضر می شدند و امام رضا (ع) با آن ها بحث و مناظره می کرد. در یکی از این مجالس عمران صائبی که از دانشمندان بزرگ بود، حاضر شد و درباره توحید با امام رضا (ع) وارد گفت و گو شد. در آن جلسه امام سوال های او را با حوصله، متانت و استدلال های قطعی پاسخ داد و او را به سوی توحید متمایل کرد. هنگامی که بحث و مناظره به اوج خود رسیده بود، حضرت رضا (ع) احساس کرد که وقت اذان ظهر و هنگام نماز است، بنابراین به مامون فرمود: وقت نماز فرا رسیده است...
* حکیم خردورز
امام رضا (ع) در روزگاری که امامت الهی در حد پادشاهی و ولایت عهدی تنزل یافته بود، از عقل و خرد خویش بیشترین بهره را برد و با تشکیل مناظرات و احتجاجات عقلانی، خردورزان را جذب خویش کرد و عده ای از آن ها را به راه اصلی و حجت ظاهری و امامت هدایت کرد.
آن حضرت در تمام عرصه های زندگی بویژه عرصه سیاسی رفتاری کاملا حکیمانه و خردورزانه داشت. پذیرش ولایت عهدی در دوران امامتش یک موضع کاملا عاقلانه بود که توانست تمام شیطنت ها و نقشه های مامون را خنثی کند.
نتیجه این خردورزی و تدبیر آن شد که اولا افرادی که حتی امام را نمی شناختند و یا بغض آن حضرت را در دل داشتند با این تدبیر حکیمانه جزو عاشقان و شیفتگان امام رضا (ع) شدند ثانیا نه تنها مامون نتوانست معارضان و مخالفان شیعی را به خود خوش بین سازد، بلکه امام (ع) مایه امید و تقویت روحیه آنان شد و ثالثا نه تنها مامون نتوانست امام (ع) را متهم به حرص بر دنیا و عشق به مقام و منصب کند، بلکه حشمت ظاهری بر عزت معنوی او افزود.
امام رضا سرانجام در آخر ماه صفر سال 203 ه.ق در سن 55 سالگی توسط مامون مسموم شد و در سناباد نوقان که امروزه یکی از محلات مشهد مقدس محسوب می شود به شهادت رسید و در محل مرقد فعلی به خاک سپرده شد.
منبع: ایرنا
منبع : خبرگزاری آوا- مشهد مقدس
