حضور کمرنگ ناشران افغانستانی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ ابراز نگرانی در مورد وضعیت تألیف، چاپ و نشر کتاب در کشور

خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ تهران: سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، به عنوان یکی از بزرگترین رویدادهای فرهنگی در این کشور که از 20 ثور/ اردیبهشت در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) تهران آغاز به کار کرده بود، امروز شنبه، 30 ثور به کار خود پایان می دهد. در کنار 4 انتشارات حوزه افغانستان، موسسه تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران نیز  کتاب هایی در حوزه سیاست خارجی در مورد افغانستان داشت.
محمد کاظم کاظمی، فعال فرهنگی و نویسنده و شاعر نام آشنای افغانستانی که به نمایشگاه کتاب تهران سر زده، در مورد حال و هوایی این نمایشگاه گفت: نمایشگاه بین المللی کتاب تهران همیشه یک فرصت خوبی بوده، که علاوه بر این که ما از کتاب های ناشران ایرانی را استفاده می کنیم، بعضی از آثار ناشران افغانستان هم در اینجا عرضه می شود، و ما متاعی از کالای کتاب افغانستان در حوزه های شعر و ادبیات و دانش و فرهنگ به جامعه ایرانی عرضه می کنیم.
وی افزود: با توجه به این که امکان عرضه خیلی از کتاب های ما عملا در کتاب فروشی های ایران وجود ندارد، این امکان در نمایشگاه کتاب تهران فراهم است و در سال های گذشته ناشران معتبری از ایران و افغانستان در این حوزه حضور داشتند.
کاظمی خاطرنشان کرد که امسال ناشران از داخل افغانستان نتوانستند به خاطر برخی موانع اداری و سخت گیری هایی که گویا از طرف حکومت امارت اسلامی وجود داشته، یا به هر دلیلی دیگر، در نمایشگاه کتاب تهران حضور یابند، و این جای تأسف دارد و ای کاش ناشران ما از داخل افغانستان می توانستند در این نمایشگاه شرکت کنند.
ولی به گفته وی، باز همین میزان هم مغتنم و غنیمت است و با انتشاراتی که حضور دارند، جای افغانستان خیلی هم خالی نماینده است.
این فعال نام آشنای حوزه نویسندگی، شعر و فرهنگ در مورد وضعیت تألیف، چاپ و نشر کتاب در کشور گفت: متأسفانه وضعیت تألیف و چاپ کتاب اصلا خوب نیست، به دلیل این که خیلی از روشن فکران، اهل قلم و نویسنده، دانشگاهی و اهل مطالعه ما به خاطر تحولات و مشکلات کشور مهاجر شدند و به کشورهای دیگر رفتند، بناء کشور یک مقدار از نیروی نخبه و کتاب خوان و تحصیل کرده خالی شده، و می توانیم بگوییم که یک ضایعه و حتی فاجعه برای عرصه کتاب در افغانستان به وجود آمده که امیدواریم این وضعیت پایدار نمایند و بتواند دوباره رونق پیدا کند.
 
دکتر مجتبی نوروزی، مدیر انتشارات کلکین، انتشارات تخصصی حوزه افغانستان از جمهوری اسلامی ایران در مورد این انتشارات به خبرنگار آوا گفت: فعالیت نشر کلکین از سال گذشته به این سو گسترده‌تر شده و افزایش یافته است. نگاه این است که این نشر در کنار سایر نشرهای فعال در حوزه افغانستان، به ناشر تخصصی این حوزه تبدیل شود و به توسعه فهم و شناخت مردم ایران و همچنین مهاجرین افغانستانی از مسائل داخل افغانستان کمک کند.
وی افزود که امسال کتاب هایی را در سه حوزه ادبیات و آثار نویسندگان و شعرای افغانستانی، حوزه کتاب های تألیفی و همچنین حوزه ترجمه در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه کرده است.
مدیر نشر کلکین در مورد فضای امسال نمایشگاه کتاب تهران و حضور کمرنگ ناشران افغانستان گفت: یک بخشی از این مشکل به خود ناشرین برمی گردد. فضای نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، فضایی است که خود ناشر باید با خانه کتاب، به عنوان برگزارکننده نمایشگاه در ارتباط باشد، و از چند ماه قبل در سایت خانه کتاب ثبت نام کند، به همین دلیل گره زدن این مساله به مسیر دولتی همیشه مشکل‌ساز بوده است. یک بخش دیگر هم ناهماهنگی هایی است که امسال در داخل افغانستان اتفاق افتاده و به جز یک نشر، ناشران دیگر نتوانستند به نمایشگاه کتاب تهران برسند.
ولی به گفته وی، سه نشر در داخل ایران با موضوع افغانستان کار می کنند، نشرهای آمو، عرفان و کلکین، که توانستند اتفاق خوبی را در این نمایشگاه رقم بزنند.
دکتر نوروزی در مورد یک تغییر مهم نمایشگاه کتاب امسال تهران در مورد افغانستان گفت: یک اتفاق مثبتی که امسال افتاد، حضور این سه ناشر حوزه افغانستان در بخش عمومی است، یعنی از بخش بین الملل خارج شدند و این باعث شد خیلی از مخاطبان ایرانی که یک شناختی از فضای کتاب افغانستان ندارند، در گذر از این غرفه ها، با این فضا آشنا شوند.
این در حالی است که در حاشیه برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، از کتاب جدیدی در حوزه افغانستان به نام «دولت ـ ملت‌سازی در افغانستان 2001 ـ 2010» نوشته دکتر مجتبی نوروزی، افغانستان شناس ایرانی و مدیر نشر کلکین رونمایی شد.
دکتر نوروزی در حاشیه مراسم جشن امضاء این کتاب نیز به خبرنگار آوا گفت: این کتاب در پی پاسخ گویی به این سوال اصلی است که علت اصلی تداوم بحران ها در افغانستان چیست؟ یک پاسخی که خیلی از اندیشمندان دادند، عدم تکمیل فرآیند دولت ـ ملت‌سازی است.
وی افزود: وقتی آمریکایی‌ها در سال 2001 وارد افغانستان شدند، با این شعار بود که می خواهند دولت ـ ملت سازی کنند، ولی از همان ابتدا مشخص بود که مسیر اشتباهی را می روند. این کتاب تحلیل چگونگی عملکرد امریکایی ها در این موضوع و اشتباهاتی است که داشتند، و در نهایت منجر به شکست و خروج شان در 2021 شد. یعنی ریشه های مشکلاتی که در دهه دوم حضور امریکا خود را در افغانستان نشان داد، در همان 10 سال اول است که خیلی به آن کمتر پرداخته شده است.
 از سوی دیگر، ابراهیم شریعتی افغانستانی، مدیر موسسه انتشاراتی عرفان که امسال برخلاف سال های گذشته در بخش عمومی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران حضور دارد، به خبرنگار آوا گفت: این که سال های قبل در بخش بین الملل حضور داشتیم، به دلیل بود که آنجا یک بخش به نام بازار جهانی کتاب با حضور همه ناشران افغانستانی وجود داشت، ولی امسال که زمینه حضور ناشران از داخل افغانستان فراهم نشد، سه ناشری که در ایران حضور دارند، آمو، عرفان و کلکین در بخش عمومی نمایشگاه کتاب تهران حضور دارند و تنها انتشارات احراری که مجوز انتشاراتی  از داخل ایران ندارد، در بخش بین المللی حضور دارد.
وی گفت که امسال بیش از 40 عنوان کتاب جدید ـ که همه اش چاپ 1401 ـ 1402 و همچنین بازچاپ برخی کتاب ها از سال 1340ـ از نویسندان معروف از صلاح الدین سلجوقی تا فیض محمد کتاب(سراج التواریخ)، اکرم عثمان، تاریخ احمدشاهی و... در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران داشته است.
 اما به گفته شریعتی، بیشتر بازدید اینجا دوستان ایرانی است و کمتر هموطنان افغانستانی برای خرید کتاب مراجعه می کنند.
وی در مورد وضعیت وخیم صنعت چاپ و نشر کتاب در افغانستان ابراز نگرانی کرد و آن را «ویران» توصیف نمود.
 احراری، مدیر انتشارات احراری هرات هم که در بخش بین الملل نمایشگاه کتاب تهران حضور دارد، هرچند از داخل افغانستان شرکت کرده، اما به دلیل مسائل اقتصادی، کتاب های ارائه شده در این نمایشگاه را انبار ایران خود تأمین کرده است.
وی ضمن ابراز رضایت از شرکت در نمایشگاه کتاب تهران و استقبال از غرفه انتشارات احراری گفت: با وجودی که جای ما تغییر کرده و ناشران دیگر از کابل نیامدند، بازهم آن مشتریان و فرهنگیانی که واقعا دلسوز هستند و به کتاب های افغانستان علاقمند اند، آمدند و از کتاب ها استقبال کردند.
این فعال حوزه نشر کتاب افغانستان ابراز امیدواری کرد که در نمایشگاه سال آینده جای بهتر و خوب تری به آنها داده شود.
وی با اشاره به تمام مشکلات به خصوص مشکلات اقتصادی فعالان نشر کتاب در افغانستان گفت: گرچه امسال به آن صورت که باید قوی حرکت می کردیم و کتاب های جدیدتری می آوردیم، موفق نبودیم. کاغذ گران بود و مشکلات اقتصادی و نتوانستیم کتاب های بیشتری چاپ کنیم. امیدواریم که این مشکل در سال های آینده جبران شود.
احراری در مورد دلایل نرسیدن ناشران داخل افغانستان به نمایشگاه کتاب تهران نیز خارنشان کرد: کتاب فروشان یک وکیل جدید ندارند و وکیل گذشته نمی تواند کارها را به درستی انجام بدهد. از سوی دیگر، کارهای شرکت در نمایشگاه باید از دو ماه قبل انجام شود و مجوز گرفته شود، اما برخی وقتی 5 یا 10 مانده به برگزاری نمایشگاه دست به کار می شوند که هماهنگی آن غیر ممکن است، زیرا تبادله نامه ها بین دو کشور و همچنین معرفی کتاب ها به وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان و بررسی  آنها زمان‌گیر است. همچنین وضعیت اقتصادی ناشرین داخلی طی این سال ها خراب است و خیلی پول گرفتن ویزا، هزینه های حمل و نقل کتاب و اقامت در ایران را نداشتند.