خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ تهران: انتشار عکسی از سه سال پیش سفارت افغانستان در تهران و مشکل متداوم ازدحام در این سفارت باعث شد تا مسئول خبرگزاری و خبرنگار آوا در تهران سری به سفارت زده، از نزدیک این مشکل، شکایات مراجعین و پاسخ‌های مسئولین را جویا شود.
آن‌چه در قسمت دوم این گزارش می‌خوانید، پاسخ‌های مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت، آمر هیأت ثبت احوال نفوس و هم‌چنین اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، به سوالات خبرنگاران آوا پیرامون مشکلات این سفارت، به خصوص مشکل ازدحام است.
(4)محمد اسلام دره‌ای، مستشار و مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان در تهران
ظرفیت معین مکانی و محدودیت پذیرش مراجعین
محمد اسلام دره‌ای، مستشار و مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان در تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، به برخی انتقادها از عمل‌کرد این بخش و دست‌آوردهای خود پاسخ داد.
وی نیز با بیان این‌که "ما یک ظرفیت معین مکانی داریم و بر اساس این ظرفیت، مراجعین را پذیرش می‌کنیم"، تأکید کرد که پذیرش بیش از میزان ظرفیت موجود، از توان آن‌ها خارج است.
دره‌ای خاطرنشان کرد که با این وجود نیز روزهای پنج‌شنبه و برخی روزهای جمعه نیز برای کار به سفارت می‌آیند.
جنجال‌های بسیار سیستم نوبت‌دهی و سوءاستفاده‌ها
وی در مورد سیستم نوبت‌دهی بخش تثبیت هویت و پاسپورت سفارت که جنجال‌های بسیاری دارد و یک قسمت عمده نارضایتی‌های مهاجرین را تشکیل می‌دهد، گفت: "ما مراحل مختلفی را طی کردیم. ما پارسال یک تجربه سه ماهه را در بخش نوبت‌دهی داشتیم، در این تجربه ما ساختن پروفایل را باز گذاشتیم، اما مشکلات زیادی برای ما ایجاد شد؛ تا حدی که تبلیغ شد دولت ایران اقامه می دهد و هر کس برود از طریق سفارت نوبت بگیرد. در این میان، کسانی که پاسپورت و ویزا داشتند هم مراجعه می‌کردند که ما می‌خواهیم اقامت بگیریم، حتی برخی میوه‌فروشی‌ها در خیابان یک کمپیوتر را گذاشتند و برای مردم نوبت می‌دادند و پروفایل می‌ساختند. روزانه برای 60 تا 70 هزار نفر پروفایل ساخته می‌شد".
باز شدن پای کافی‌نت‌ها و محدود شدن ساختن پروفایل
اما به گفته این دیپلمات بلندپایه سفارت افغانستان، به کمک مقام‌های ایران ساختن پروفایل را محدود ساختند و شکل پروفایل را هم ما تغییر دادند: "گفتیم فقط کافی‌نت‌هایی که ما مشخص می‌کنیم، می‌آیند پیش ما و ثبت می‌کنند و برای آن‌ها نام کاربری و پسورد می‌دهیم که مطابق معیارهایی که ما می‌خواهیم، مراجعین را دقیق و مطابق اسنادشان ثبت‌نام کنند تا وقتی اینجا مراجعه می‌کنند، دچار مشکل نشوند".
وی خاطرنشان کرد که برخلاف محدود شدن ساختن پروفایل، هر کس از هر طریقی، موبایل و کمپیوتر شخصی خود، می‌تواند نوبت بگیرد.
800 تا 1200 نفر؛ پذیرش روزانه بخش تثبیت هویت و پاسپورت
دره‌ای در مورد ظرفیت روزنامه پذیرش مراجعین تثبیت هویت و پاسپورت گفت: "ظرفیت ما به گونه‌ای است که در طول روز برای بیش از 200 نفر برای تثبیت هویت نوبت می‌دهیم، بین 50 تا 100 نفر نوبت برای تأیید تذکره داده می‌شود که در مجموع حتی گاهی از 300 نفر هم اضافه‌تر می‌شود".
وی در این مورد افزود: "وقتی ما سیستم را باز می‌کنیم، همزمان 17 هزار نفر وارد سیستم می‌شوند که نوبت بگیرند، اما ما نهایت 200 تا 250 نفر می‌توانیم مطابق ظرفیت موجود نوبت بدهیم، زیرا بخش‌هایی که پاسپورت خود را تسلیم می‌شوند هم باید نوبت بگیرند، و هم‌چنین بخش تأیید تذکره، در مجموع ما روزانه 800 تا 1200 نفر در بخش تثبیت هویت و پاسپورت به شمول توزیع و اصالت و مغایرت پذیرش داریم".
مسئول پروژه تثبیت هویت و پاسپورت سفارت خاطرنشان کرد: "هر هفته روزهای پنج‌شنبه، ساعت 12 سیستم برای نوبت‌گیری باز می‌شود، بیش از هفت دقیقه طول نمی‌کشد که نوبت برای یک هفته تکمیل می‌شود".
وی افزود که بعضی کسان حتی توسط ربات نوبت می‌گرفتند که دو هفته پیش توانستند جلوی آن را بگیرند و مانع استفاده از ربات شوند.
البته به گفته دره‌ای، کسانی که خاص باشند، مشکل حقوقی داشته باشند، بدون نوبت کارش را انجام می‌دهند.
دره‌ای تأکید کرد که کار کسی را از یک روز به روز بعد نمی‌گذارند؛ "مگر چاره‌ای نباشد، مثلا یک کسی کاپی تذکره آورده، عکسش نیست، قلم خوردگی دارد، یا ولسوالی مربوط پاسخگو نیست، ما خوش نیستیم یک کسی را بگذاریم، نهایت ناچاری نشود، تأیید یک تذکره را برای کابل و افغانستان نمی‌گذاریم".
مراجعین بسیار و کارمندان اندک؛ رفع تنها 8 درصد نیازمندی‌های مردم در یک سال
به گفته وی، اگر یک هزار نفر ظرفیت پاسخ‌دهی به مراجعین را نیز داشته باشند، یقینا بازهم کم است، سه هزار هم کم است؛ "من تابستان به کابل رفتم و با رییس پاسپورت دیدار کردم، گفت که 500 نفر پرسونل بخش دیتا داریم که پاسپورت را ثبت می‌کنند، اما ما 10 کارمند داریم، شما تصور کنید بین 500 تا 10 تا، هیچ قابل مقایسه نیست".
این دیپلمات بلندپایه سفارت افغانستان با بیان این‌که ما در یک سال تنها 8 درصد احتیاجات مردم را می‌توانیم رفع کنیم و چنین اداره‌ای نمی‌تواند رضایت مردم را کسب کند؛ "یقینا طبق گفته آقای غفاری، پاسخ‌دهی به این همه مراجعین، یک دولت کار است، یک دولت نیاز که به این مردم خدمات برساند. شما تصور کنید که تنها یک بخش ثبت دیتا نیست، ما باید توزیع را هم انجام بدهیم که در افغانستان وزارت مخابرات توزیع می‌کند، و در کنارش، مکتوب هم باید بدهیم که در کابل مکتوب داده نمی‌شود. از سوی دیگر، در کابل تأیید تذکره و تثبیت هویت در بخش پاسپورت نیست، در این وضعیت آن‌ها شاید در یک سال یک میلیون پاسپورت بدهند، اما ما اگر بخواهیم در یک سال به یک میلیون نفر پاسپورت بدهیم، باید روزانه 16 هزار نفر پذیرش داشته باشیم؛ یعنی 4 هزار تثبیت هویت، 4 هزار ثبت‌نام پاسپورت، 4 هزار توزیع پاسپورت و به 4 هزار نفر دیگر مکتوب بدهیم، این برآورد ما بود، ما به شمول مشهد، با همین ظرفیتی که داریم، حداقل 13 سال طول می‌کشد که به یک و نیم میلیون مهاجر پاسپورت بدهیم".
وی تأکید کرد: "اینجا به صدها کارمند نیاز است، جای خیلی وسیع کار است، بدون این‌ها، وسایل و تجهیزات، مسائل بودجه، با این امکانات نمی‌توانیم".
گرفتن ساختمان جدید و برنامه افزایش ظرفیت‌ها
وی در مورد احتمال افزایش ظرفیت کاری بخش تثبیت هویت و صدور پاسپورت با گرفتن ساختمان جدید برای سفارت گفت: "یک چیزی که برای ما مشکل باشد، این‌که بتوانیم روند کاری خود را در دو وقت و دو شیفت بسازیم، اما مشکل این است که جای تنگ است و دوم، مشکل ارزی است که تا نصف روز بانک‌ها کار می‌کنند. یعنی نصف روز باز بودن بانک‌ها سبب می‌شود کارهایی که تا نصف روز می‌کنیم، آن را تا ختم روز اجرا کنیم. ما ملاقاتی با بانک داشتیم، امیدواریم که نتیجه بدهد، ما سر سیستمی کار می‌کنیم که پرداخت هزینه‌ها سیستمی شود و حاجت به فیش که امضا کنیم، نباشد، الکترونیک شود تا کارهای ما را ساده و سریع بسازد، و هم از جعل و تقلب جلوگیری شود".
مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان خاطرنشان کرد که حتی با جعل و تقلب فیش‌های بانکی مواجه اند که باعث اخلال در کارهای آن‌ها می‌شود؛ "ما بار بار کسانی را دستگیر کرده‌ایم که فیش را جعل کرده و حتی تا دادگاه هم رفته، اما سر سیستمی کار می‌کنیم که اگر بانک‌ها قبول کنند، اگرچه آن‌ها هم ضمنی قبول کردند که جلساتی با بخش تخنیکی آن‌ها داشته باشیم، با گرفتن جای جدید، موضوع فیش و پرداخت را نیز الکترونیک بسازیم، که هم از جعل جلوگیری شود، و هم سرعت کار ما بیشتر شود. در آن صورت ما می‌توانیم تیم را بگوییم که بعد از وقت هم می‌شود کار کنیم، یعنی ظرفیت ما دو برابر شود".
ماشین‌های چاپ پاسپورت در تهران؛ منتظر راه‌اندازی هستیم
دره‌ای در مورد رسیدن ماشین‌های چاپ پاسپورت به تهران و عدم فعال شدن این ماشین‌ها نیز گفت: "سیستم اینترنت ما برای این کار فعال شده، جای مناسب برای آن آماده ساختیم، امیدوار هستم کابل و وزارت امورخارجه بتواند این سیستم را برای ما فعال بسازند. حتما چند کارمند تخنیکی نیاز دارد و در پهلویش، اجازه سازمان بین‌المللی هوانوردی ملکی(اکائو) هم نیاز است که در پهلوی شش حوزه صدور پاسپورت در خارج از کشور، حوزه تهران هم ایجاد شود. دو ماشین انتقال یافته، جا و مکانش مشخص شده، ما منتظر هستیم راه‌اندازی شود".
چالش‌های تثبیت هویت مهاجرین؛ بی‌توجهی مهاجرین به تاریخ تولد و نام‌ها
وی خاطرنشان کرد که چالش‌های تثبیت هویت مهاجرین بسیار فوق‌العاده است، زیرا برای افغان‌های ما، چیزی که خیلی بی‌اهمیت است، تاریخ تولد و نام آن‌ها است و موارد متعددی وجود دارد که نام مراجعین، نام پدر و پدر بزرگ‌شان نادرست ثبت شده و با مشکل مواجه شده‌اند.
البته مسئول پروژه تثبیت هویت و پاسپورت سفارت افغانستان در تهران تصریح کرد که برای حل مشکل دوگانه شدن اسم و مشخصات هویتی مهاجرین، چون تجربه کشورهای عربی را داشته، در هر جلسه با مقام‌های ایرانی، این مشکل را مطرح نموده و در نهایت آن‌ها قبول کردند هر نامی که سفارت در روند تثبیت هویت و صدور پاسپورت ماشین‌خوان اصلاح می‌آورد، بپذیرند و یقینا برای این‌ها نیز مشکل است، زیرا شما همه دیتای یک فرد را تغییر می‌دهید و قبول این حرف توسط مقام‌های جمهوری اسلامی ایران فوق‌العاده است".
به گفته وی، بعضا مواردی را دارند که نزد مقام‌های ایرانی خواهر و برادر است، اما وقتی آن‌ها تثبیت هویت می‌کنند، مشخص می‌شود که زن و شوهراند؛ "یک برادر رفته خارج، یک کسی را آورده، با همان نام، ازدواج کرده، صاحب طفل شده، باز مشکلاتی را به وجود آورده که به سفارت مراجعه کرده و خیلی موارد از این قبیل داریم، یا کسانی است که در بخش تثبیت هویت، نام پدر و پدر بزرگش را نمی‌فهمد".
(5)فرامرز اسحاق‌زی، مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران
در ابتدا 5 نفر بودیم، اما سه نفر ما کم شد!
در ادامه گفت‌وگوهای خبرنگاران آوا با مسئولین سفارت افغانستان در تهران، پاسخ‌های فرامرز اسحاق‌زی، مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران نسبت به انتقادهای مراجعین و چگونگی روند کاری این بخش را جویا شدیم.
اسحاق‌زی گفت: "ما از اول 5 نفر در تهران بودیم، اما به دلایل نامعلوم، از طرف اداره سه نفر ما را کم کردند، مدت سه ماه می‌شود که تا هنوز کار آن‌ها درست نشده، دقیقا همین امروز مکتوب آن‌ها پیش ما آمده است که وزارت خارجه به آن‌ها پاسپورت داده و برای گرفتن ویزا به سفارت ایران معرفی شده‌اند".
روزانه تا 300 نفر تثبیت هویت می‌شوند و 100 نفر تأیید تذکره
وی در مورد روند کاری‌شان خاطرنشان کرد: "ما روزانه به تعداد 200 نفر، بعضی وقت‌ها تا 280 نفر تثبیت هویت می‌کنیم. روز دوشنبه من تک و تنها 280 نفر را تثبیت هویت کردم، بدون تأیید تذکره، در طول سه روز، من هزار نفر را تثبیت هویت کردم".
مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران یکی دیگر از بخش‌های کاری خود را "تأیید تذکره" خواند و افزود: "ما روزانه 100 نفر را تأیید تذکره می‌کنیم".
2 کارمند برای تثبیت هویت و تأیید تذکره 3 میلیون مهاجر
وی با بیان این‌که از ولایت هرات است و در این ولایت 90 نفر کارمند اداره ثبت احوال وجود دارد، در حالی که اکثر هراتی‌ها تذکره دارند، گفت: "ما سه میلیون مهاجر داریم، اما دو نفر کارمند داریم، سه میلیون مهاجری که همه به تثبیت هویت، تأیید تذکره و دریافت پاسپورت نیاز دارند که باید جبری بگیرند، در حالی که در داخل افغانستان جبری نیست. بازهم ما کمبود جای را نیز حس نمی‌کنیم، چون دل‌مان می خواهد به مردم خدمت کنیم".
به گفته اسحاق‌زی، پس از یک سال، تعدادی از کارمند محلی سفارت در بخش تثبیت هویت و تأیید تذکره تخصص پیدا کرده و همانند یک کارمند ثبت احوال کار می‌کند.
اسم پدر بزرگ خود را هم بلد نیست، باز فحش می‌دهد!
وی نیز از ناآگاهی و بی‌توجهی مهاجرین در مورد اسم و رسم خود انتقاد کرد و گفت: "می‌گویم اسم پدربزرگت چیست؟ می‌گوید نمی دانم! من بزرگ شده ایران هستم. این دلیل می‌شود که اسم پدر بزرگت را بلد نباشی. اگر رد کنم، گناه دارد، از چهره‌اش معلوم است که افغان است، صرف من افغان بودن او را تأیید می‌کنم، ولی اگر او را رد کنم، دلم می‌سوزد و اگر رد نکنم، اسم پدر بزرگ و ولسوالی و روستای خود را یاد ندارد؟!!"
وی افزود که برای تثبیت هویت چهار سوال عادی از مهاجرین می‌شود، اما یاد ندارد؛ اسم پدر بزرگ، ولسوالی و روستای خود را یاد ندارد، می‌گوید من بزرگ شده ایران هستم، باز جنگ می‌کند و فحش هم می‌دهد. از دانشجویان چهار سوال می‌کنم، اما داد و فغان می‌کنند".
(6)سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران
در یک بررسی دیگر، سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، در گفت‌وگو با خبرنگاران آوا، به بیان ریشه‌های مشکلات سفارت و نارضایتی‌های مهاجرین پرداختیم.
عدم آگاهی مهاجرین از روند اداری کار
به گفته وی، مشکلاتی که در سفارت است، عوامل و دلایل مختلفی دارد؛ بعضی از مشکلات مربوط خود مهاجرین و ناشی از عدم آگاهی‌شان از روند اداری کار است.
حجازی در این مورد افزود: "مراجعین سفارت افغانستان از روند معمول اداری کار زیاد آگاهی ندارند، شما وقتی به کشورهای اروپایی بروید، اول قوانین آن کشور به شما آموزش داده می‌شود، وقتی شما با قوانین آگاه شدید، راحت‌تر زندگی می کنید! وقتی به شما معلومات ارائه می‌شود، حقوق و محدودیت‌های‌تان را می‌فهمید، اما وقتی شما قوانین کشور میزبان و روند اداری اسناد را نفهمید، قطعا با مشکل مواجه می‌شوید!".
روحیه خسته و عدم مراعات نظم
وی در ادامه خاطرنشان کرد که مشکلات دیگری هم وجود دارد؛ مراجعینی که به سفارت مراجعه می‌کنند، متأسفانه نظم را مراعات نمی‌کنند که باید خودشان در این قسمت منظم‌تر عمل نمایند.
اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران با ذکر مثالی افزود: "چون از ولایات دوردست ایران می‌آیند، از نظر روانی بسیار آدم‌های خسته معلوم می‌شوند، جایی را ندارند، شاید از نظر تمکن مالی هم با مشکل مواجه باشند. وقتی که به سفارت می‌آید، خسته است و این خستگی سر روح و اعصاب او تأثیر می‌گذارد. به هر شعبه‌ای که می‌رود، ممکن است که یک آدم عادی تازه نباشد، کارمندان هم چون با انواع مراجعین سر و کار دارند، متأسفانه این فشار و استرس سر آن‌ها هم هست".
عدم تناسب انتظارات مردم با امکانات سفارت
وی تصریح کرد: "بعد مشکل این است که توقعات و انتظارات مردم با امکانات سفارت هیچ تناسبی ندارد. مردم توقعاتی دارند که شاید یک سفارت با امکانات متوسط دارد، ولی سفارت افغانستان همان امکانات متوسط را هم ندارد".
حجازی در مورد این‌که "مشکل در کجاست" گفت: "من فکر می‌کنم که باید یک مقایسه درست شود بین سفارت افغانستان در تهران با سفارت افغانستان در یک کشور دیگر، شما سه میلیون مهاجر دارید، یک میلیون مهاجر فاقد مدارک هویتی است، شما می‌فهمید برای کسانی که فاقد مدارک هویتی اند، مشکلات بسیاری پیش می‌آید که مجبور اند در هر مورد به سفارت مراجعه کنند، و این ازدحام را به بار می‌آورد. باید تفاوت گذاشته شود بین سفارت افغانستان در تهران با سفارت در هر کشور دیگر غیر از پاکستان که ما تقریبا در آن‌جا هم همین قدر مهاجر داریم، حکومت مرکزی قطعا باید تفاوت قائل شود؛ چه در قسمت امتیازات کارکنان، چه در قسمت امکانات و تجهیزاتی که می‌دهد و چه در قسمت فضای کاری که در اختیار دارد، باید میان سفارت افغانستان در تهران و سفارتی که شاید یک دهم این جمعیت مراجعین و عایدات ندارد، تفاوت‌هایی قائل شوند".
وی افزود: متأسفانه نیروی انسانی سفارت افغانستان کم است، یکی دیگر از مشکلاتش، بحث بودجه است و متأسفانه اگر مصرفی می‌شود، باید از هفت خان رستم بگذرد؛ از وزارت مالیه شروع تا این‌که بودجه در اختیارش قرار بگیرد، یعنی صلاحیت در قسمت دسترسی به بودجه نیز کم است.
نبود برنامه استراتژیک برای رفع مشکلات مردم
از سوی دیگر، به گفته اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، یک مشکلی که در سیستم حکومتی ما وجود دارد، بسیاری از ادارات، نه تنها سفارت، متأسفانه یک برنامه استراتژیک برای رفع مشکلات مردم وجود ندارد؛ "یک برنامه بلندمدت نداریم که مثلا ما در سال 1400 باید در این جایگاه قرار بگیریم! وقتی برنامه نباشد، مثل نشان زدن با چشمان بسته است، ممکن است به هدف بخورد و ممکن است نخورد، این اداره دچار روزمرگی می‌شود و قطعا جواب‌ده نیست! انواع خدمات متعدد مربوط به سفارت می‌شود که سفارت سال‌های قبل این خدمات را نداشت، الان حدودا 40 نوع خدمات در سفارت داده می‌شود، ممکن است این خدمات در سال آینده افزایش پیدا کند، بعد چه می‌شود؟ متأسفانه یک برنامه بلندمدت در این قسمت وجود ندارد".
وی در عین حال تأکید نمود که متأسفانه سفارت در قسمت پیش‌گیری نیز برنامه‌های بلندمدت ندارد که این خودش یک چالش است.
نحوه برخورد کارمندان با مراجعین؛ نگاه ارباب‌سالارانه برخی از کارمندان سفارت
حجازی در قسمت نحوه برخورد کارمندان با مراجعین بیشتر توضیح داد: "متأسفانه شاکی در این قسمت زیاد است، این ناشی از عدم آشنایی مراجعین است، من هم رفتار کل دیپلمات‌ها یا کارمندان را تأیید نمی‌کنم، بعضی‌شان یک نگاه ارباب‌سالارانه دارند، در حالی که ارائه خدمات ملکی، وظیفه یک مأمور است و باید عرضه خدمات استاندارد بکند. ما مشکلی که داریم، هیچ وقت روی خدمات استاندارد کار نمی‌کنیم، یا مردم نمی‌فهمند که خدمات استاندارد چیست که برایش ارائه شود و از آن طرف، کارمند هم متوجه نیست و در یک روزمرگی افتاده است".
به روز نبودن سیستم پاسخ‌گویی و عدم پاسخ‌گویی آنلاین
وی افزود: یکی از موضوعات دیگر که بر اساس آن مراجعین دچار مشکل می‌شوند، به روز نبودن سیستم پاسخ‌گویی است؛ متأسفانه پاسخ‌گویی آنلاین نداریم، سیستم اتوماسیون بین بخش‌ها وجود ندارد و در نتیجه، وقت مراجعین هم ضایع می‌شود و نارضایتی را نیز به وجود می‌آورد".
نبود طرزالعمل‌های کاری هر بخش سفارت
اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان ادامه داد: "یکی دیگر از مشکلاتی که وجود دارد، نبود طرزالعمل‌های کاری هر بخش است که شاید این مسأله، کارمند را به طرف اعمال صلاحیت شخصی سوق دهد، وقتی شما یک طرزالعمل نداشته باشی، برخورد سلیقه‌ای می‌شود".
عدم هماهنگی بین سفارت و ادارات کشور میزبان
وی پیرامون یک مشکل دیگر خاطرنشان کرد: "یک موضوع دیگر عدم هماهنگی بین سفارت و ادارات کشور میزبان است. خیلی از مسائل ممکن است مربوط پولیس یا اداره اتباع شود، اما مراجعین به سفارت مراجعه می‌کنند! مربوط وزارت خارجه ایران شود، اما مستقیم سفارت می‌آیند".
به گفته حجازی، این‌ها عواملی است که به فعالیت‌های سفارت ضربه می‌زند و باعث ازدحام در مقابل سفارت می‌شود.
آن‌چه در قسمت دوم این گزارش می‌خوانید، پاسخ‌های مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت، آمر هیأت ثبت احوال نفوس و هم‌چنین اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، به سوالات خبرنگاران آوا پیرامون مشکلات این سفارت، به خصوص مشکل ازدحام است.
(4)محمد اسلام دره‌ای، مستشار و مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان در تهران
ظرفیت معین مکانی و محدودیت پذیرش مراجعین
محمد اسلام دره‌ای، مستشار و مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان در تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، به برخی انتقادها از عمل‌کرد این بخش و دست‌آوردهای خود پاسخ داد.
وی نیز با بیان این‌که "ما یک ظرفیت معین مکانی داریم و بر اساس این ظرفیت، مراجعین را پذیرش می‌کنیم"، تأکید کرد که پذیرش بیش از میزان ظرفیت موجود، از توان آن‌ها خارج است.
دره‌ای خاطرنشان کرد که با این وجود نیز روزهای پنج‌شنبه و برخی روزهای جمعه نیز برای کار به سفارت می‌آیند.
جنجال‌های بسیار سیستم نوبت‌دهی و سوءاستفاده‌ها
وی در مورد سیستم نوبت‌دهی بخش تثبیت هویت و پاسپورت سفارت که جنجال‌های بسیاری دارد و یک قسمت عمده نارضایتی‌های مهاجرین را تشکیل می‌دهد، گفت: "ما مراحل مختلفی را طی کردیم. ما پارسال یک تجربه سه ماهه را در بخش نوبت‌دهی داشتیم، در این تجربه ما ساختن پروفایل را باز گذاشتیم، اما مشکلات زیادی برای ما ایجاد شد؛ تا حدی که تبلیغ شد دولت ایران اقامه می دهد و هر کس برود از طریق سفارت نوبت بگیرد. در این میان، کسانی که پاسپورت و ویزا داشتند هم مراجعه می‌کردند که ما می‌خواهیم اقامت بگیریم، حتی برخی میوه‌فروشی‌ها در خیابان یک کمپیوتر را گذاشتند و برای مردم نوبت می‌دادند و پروفایل می‌ساختند. روزانه برای 60 تا 70 هزار نفر پروفایل ساخته می‌شد".
باز شدن پای کافی‌نت‌ها و محدود شدن ساختن پروفایل
اما به گفته این دیپلمات بلندپایه سفارت افغانستان، به کمک مقام‌های ایران ساختن پروفایل را محدود ساختند و شکل پروفایل را هم ما تغییر دادند: "گفتیم فقط کافی‌نت‌هایی که ما مشخص می‌کنیم، می‌آیند پیش ما و ثبت می‌کنند و برای آن‌ها نام کاربری و پسورد می‌دهیم که مطابق معیارهایی که ما می‌خواهیم، مراجعین را دقیق و مطابق اسنادشان ثبت‌نام کنند تا وقتی اینجا مراجعه می‌کنند، دچار مشکل نشوند".
وی خاطرنشان کرد که برخلاف محدود شدن ساختن پروفایل، هر کس از هر طریقی، موبایل و کمپیوتر شخصی خود، می‌تواند نوبت بگیرد.
800 تا 1200 نفر؛ پذیرش روزانه بخش تثبیت هویت و پاسپورت
دره‌ای در مورد ظرفیت روزنامه پذیرش مراجعین تثبیت هویت و پاسپورت گفت: "ظرفیت ما به گونه‌ای است که در طول روز برای بیش از 200 نفر برای تثبیت هویت نوبت می‌دهیم، بین 50 تا 100 نفر نوبت برای تأیید تذکره داده می‌شود که در مجموع حتی گاهی از 300 نفر هم اضافه‌تر می‌شود".
وی در این مورد افزود: "وقتی ما سیستم را باز می‌کنیم، همزمان 17 هزار نفر وارد سیستم می‌شوند که نوبت بگیرند، اما ما نهایت 200 تا 250 نفر می‌توانیم مطابق ظرفیت موجود نوبت بدهیم، زیرا بخش‌هایی که پاسپورت خود را تسلیم می‌شوند هم باید نوبت بگیرند، و هم‌چنین بخش تأیید تذکره، در مجموع ما روزانه 800 تا 1200 نفر در بخش تثبیت هویت و پاسپورت به شمول توزیع و اصالت و مغایرت پذیرش داریم".
مسئول پروژه تثبیت هویت و پاسپورت سفارت خاطرنشان کرد: "هر هفته روزهای پنج‌شنبه، ساعت 12 سیستم برای نوبت‌گیری باز می‌شود، بیش از هفت دقیقه طول نمی‌کشد که نوبت برای یک هفته تکمیل می‌شود".
وی افزود که بعضی کسان حتی توسط ربات نوبت می‌گرفتند که دو هفته پیش توانستند جلوی آن را بگیرند و مانع استفاده از ربات شوند.
البته به گفته دره‌ای، کسانی که خاص باشند، مشکل حقوقی داشته باشند، بدون نوبت کارش را انجام می‌دهند.
دره‌ای تأکید کرد که کار کسی را از یک روز به روز بعد نمی‌گذارند؛ "مگر چاره‌ای نباشد، مثلا یک کسی کاپی تذکره آورده، عکسش نیست، قلم خوردگی دارد، یا ولسوالی مربوط پاسخگو نیست، ما خوش نیستیم یک کسی را بگذاریم، نهایت ناچاری نشود، تأیید یک تذکره را برای کابل و افغانستان نمی‌گذاریم".
مراجعین بسیار و کارمندان اندک؛ رفع تنها 8 درصد نیازمندی‌های مردم در یک سال
به گفته وی، اگر یک هزار نفر ظرفیت پاسخ‌دهی به مراجعین را نیز داشته باشند، یقینا بازهم کم است، سه هزار هم کم است؛ "من تابستان به کابل رفتم و با رییس پاسپورت دیدار کردم، گفت که 500 نفر پرسونل بخش دیتا داریم که پاسپورت را ثبت می‌کنند، اما ما 10 کارمند داریم، شما تصور کنید بین 500 تا 10 تا، هیچ قابل مقایسه نیست".
این دیپلمات بلندپایه سفارت افغانستان با بیان این‌که ما در یک سال تنها 8 درصد احتیاجات مردم را می‌توانیم رفع کنیم و چنین اداره‌ای نمی‌تواند رضایت مردم را کسب کند؛ "یقینا طبق گفته آقای غفاری، پاسخ‌دهی به این همه مراجعین، یک دولت کار است، یک دولت نیاز که به این مردم خدمات برساند. شما تصور کنید که تنها یک بخش ثبت دیتا نیست، ما باید توزیع را هم انجام بدهیم که در افغانستان وزارت مخابرات توزیع می‌کند، و در کنارش، مکتوب هم باید بدهیم که در کابل مکتوب داده نمی‌شود. از سوی دیگر، در کابل تأیید تذکره و تثبیت هویت در بخش پاسپورت نیست، در این وضعیت آن‌ها شاید در یک سال یک میلیون پاسپورت بدهند، اما ما اگر بخواهیم در یک سال به یک میلیون نفر پاسپورت بدهیم، باید روزانه 16 هزار نفر پذیرش داشته باشیم؛ یعنی 4 هزار تثبیت هویت، 4 هزار ثبت‌نام پاسپورت، 4 هزار توزیع پاسپورت و به 4 هزار نفر دیگر مکتوب بدهیم، این برآورد ما بود، ما به شمول مشهد، با همین ظرفیتی که داریم، حداقل 13 سال طول می‌کشد که به یک و نیم میلیون مهاجر پاسپورت بدهیم".
وی تأکید کرد: "اینجا به صدها کارمند نیاز است، جای خیلی وسیع کار است، بدون این‌ها، وسایل و تجهیزات، مسائل بودجه، با این امکانات نمی‌توانیم".
گرفتن ساختمان جدید و برنامه افزایش ظرفیت‌ها
وی در مورد احتمال افزایش ظرفیت کاری بخش تثبیت هویت و صدور پاسپورت با گرفتن ساختمان جدید برای سفارت گفت: "یک چیزی که برای ما مشکل باشد، این‌که بتوانیم روند کاری خود را در دو وقت و دو شیفت بسازیم، اما مشکل این است که جای تنگ است و دوم، مشکل ارزی است که تا نصف روز بانک‌ها کار می‌کنند. یعنی نصف روز باز بودن بانک‌ها سبب می‌شود کارهایی که تا نصف روز می‌کنیم، آن را تا ختم روز اجرا کنیم. ما ملاقاتی با بانک داشتیم، امیدواریم که نتیجه بدهد، ما سر سیستمی کار می‌کنیم که پرداخت هزینه‌ها سیستمی شود و حاجت به فیش که امضا کنیم، نباشد، الکترونیک شود تا کارهای ما را ساده و سریع بسازد، و هم از جعل و تقلب جلوگیری شود".
مسئول پروژه پاسپورت و تثبیت هویت سفارت افغانستان خاطرنشان کرد که حتی با جعل و تقلب فیش‌های بانکی مواجه اند که باعث اخلال در کارهای آن‌ها می‌شود؛ "ما بار بار کسانی را دستگیر کرده‌ایم که فیش را جعل کرده و حتی تا دادگاه هم رفته، اما سر سیستمی کار می‌کنیم که اگر بانک‌ها قبول کنند، اگرچه آن‌ها هم ضمنی قبول کردند که جلساتی با بخش تخنیکی آن‌ها داشته باشیم، با گرفتن جای جدید، موضوع فیش و پرداخت را نیز الکترونیک بسازیم، که هم از جعل جلوگیری شود، و هم سرعت کار ما بیشتر شود. در آن صورت ما می‌توانیم تیم را بگوییم که بعد از وقت هم می‌شود کار کنیم، یعنی ظرفیت ما دو برابر شود".
ماشین‌های چاپ پاسپورت در تهران؛ منتظر راه‌اندازی هستیم
دره‌ای در مورد رسیدن ماشین‌های چاپ پاسپورت به تهران و عدم فعال شدن این ماشین‌ها نیز گفت: "سیستم اینترنت ما برای این کار فعال شده، جای مناسب برای آن آماده ساختیم، امیدوار هستم کابل و وزارت امورخارجه بتواند این سیستم را برای ما فعال بسازند. حتما چند کارمند تخنیکی نیاز دارد و در پهلویش، اجازه سازمان بین‌المللی هوانوردی ملکی(اکائو) هم نیاز است که در پهلوی شش حوزه صدور پاسپورت در خارج از کشور، حوزه تهران هم ایجاد شود. دو ماشین انتقال یافته، جا و مکانش مشخص شده، ما منتظر هستیم راه‌اندازی شود".
چالش‌های تثبیت هویت مهاجرین؛ بی‌توجهی مهاجرین به تاریخ تولد و نام‌ها
وی خاطرنشان کرد که چالش‌های تثبیت هویت مهاجرین بسیار فوق‌العاده است، زیرا برای افغان‌های ما، چیزی که خیلی بی‌اهمیت است، تاریخ تولد و نام آن‌ها است و موارد متعددی وجود دارد که نام مراجعین، نام پدر و پدر بزرگ‌شان نادرست ثبت شده و با مشکل مواجه شده‌اند.
البته مسئول پروژه تثبیت هویت و پاسپورت سفارت افغانستان در تهران تصریح کرد که برای حل مشکل دوگانه شدن اسم و مشخصات هویتی مهاجرین، چون تجربه کشورهای عربی را داشته، در هر جلسه با مقام‌های ایرانی، این مشکل را مطرح نموده و در نهایت آن‌ها قبول کردند هر نامی که سفارت در روند تثبیت هویت و صدور پاسپورت ماشین‌خوان اصلاح می‌آورد، بپذیرند و یقینا برای این‌ها نیز مشکل است، زیرا شما همه دیتای یک فرد را تغییر می‌دهید و قبول این حرف توسط مقام‌های جمهوری اسلامی ایران فوق‌العاده است".
به گفته وی، بعضا مواردی را دارند که نزد مقام‌های ایرانی خواهر و برادر است، اما وقتی آن‌ها تثبیت هویت می‌کنند، مشخص می‌شود که زن و شوهراند؛ "یک برادر رفته خارج، یک کسی را آورده، با همان نام، ازدواج کرده، صاحب طفل شده، باز مشکلاتی را به وجود آورده که به سفارت مراجعه کرده و خیلی موارد از این قبیل داریم، یا کسانی است که در بخش تثبیت هویت، نام پدر و پدر بزرگش را نمی‌فهمد".
(5)فرامرز اسحاق‌زی، مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران
در ابتدا 5 نفر بودیم، اما سه نفر ما کم شد!
در ادامه گفت‌وگوهای خبرنگاران آوا با مسئولین سفارت افغانستان در تهران، پاسخ‌های فرامرز اسحاق‌زی، مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران نسبت به انتقادهای مراجعین و چگونگی روند کاری این بخش را جویا شدیم.
اسحاق‌زی گفت: "ما از اول 5 نفر در تهران بودیم، اما به دلایل نامعلوم، از طرف اداره سه نفر ما را کم کردند، مدت سه ماه می‌شود که تا هنوز کار آن‌ها درست نشده، دقیقا همین امروز مکتوب آن‌ها پیش ما آمده است که وزارت خارجه به آن‌ها پاسپورت داده و برای گرفتن ویزا به سفارت ایران معرفی شده‌اند".
روزانه تا 300 نفر تثبیت هویت می‌شوند و 100 نفر تأیید تذکره
وی در مورد روند کاری‌شان خاطرنشان کرد: "ما روزانه به تعداد 200 نفر، بعضی وقت‌ها تا 280 نفر تثبیت هویت می‌کنیم. روز دوشنبه من تک و تنها 280 نفر را تثبیت هویت کردم، بدون تأیید تذکره، در طول سه روز، من هزار نفر را تثبیت هویت کردم".
مسئول هیأت سیار ثبیت هویت در سفارت افغانستان در تهران یکی دیگر از بخش‌های کاری خود را "تأیید تذکره" خواند و افزود: "ما روزانه 100 نفر را تأیید تذکره می‌کنیم".
2 کارمند برای تثبیت هویت و تأیید تذکره 3 میلیون مهاجر
وی با بیان این‌که از ولایت هرات است و در این ولایت 90 نفر کارمند اداره ثبت احوال وجود دارد، در حالی که اکثر هراتی‌ها تذکره دارند، گفت: "ما سه میلیون مهاجر داریم، اما دو نفر کارمند داریم، سه میلیون مهاجری که همه به تثبیت هویت، تأیید تذکره و دریافت پاسپورت نیاز دارند که باید جبری بگیرند، در حالی که در داخل افغانستان جبری نیست. بازهم ما کمبود جای را نیز حس نمی‌کنیم، چون دل‌مان می خواهد به مردم خدمت کنیم".
به گفته اسحاق‌زی، پس از یک سال، تعدادی از کارمند محلی سفارت در بخش تثبیت هویت و تأیید تذکره تخصص پیدا کرده و همانند یک کارمند ثبت احوال کار می‌کند.
اسم پدر بزرگ خود را هم بلد نیست، باز فحش می‌دهد!
وی نیز از ناآگاهی و بی‌توجهی مهاجرین در مورد اسم و رسم خود انتقاد کرد و گفت: "می‌گویم اسم پدربزرگت چیست؟ می‌گوید نمی دانم! من بزرگ شده ایران هستم. این دلیل می‌شود که اسم پدر بزرگت را بلد نباشی. اگر رد کنم، گناه دارد، از چهره‌اش معلوم است که افغان است، صرف من افغان بودن او را تأیید می‌کنم، ولی اگر او را رد کنم، دلم می‌سوزد و اگر رد نکنم، اسم پدر بزرگ و ولسوالی و روستای خود را یاد ندارد؟!!"
وی افزود که برای تثبیت هویت چهار سوال عادی از مهاجرین می‌شود، اما یاد ندارد؛ اسم پدر بزرگ، ولسوالی و روستای خود را یاد ندارد، می‌گوید من بزرگ شده ایران هستم، باز جنگ می‌کند و فحش هم می‌دهد. از دانشجویان چهار سوال می‌کنم، اما داد و فغان می‌کنند".
(6)سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران
در یک بررسی دیگر، سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، در گفت‌وگو با خبرنگاران آوا، به بیان ریشه‌های مشکلات سفارت و نارضایتی‌های مهاجرین پرداختیم.
عدم آگاهی مهاجرین از روند اداری کار
به گفته وی، مشکلاتی که در سفارت است، عوامل و دلایل مختلفی دارد؛ بعضی از مشکلات مربوط خود مهاجرین و ناشی از عدم آگاهی‌شان از روند اداری کار است.
حجازی در این مورد افزود: "مراجعین سفارت افغانستان از روند معمول اداری کار زیاد آگاهی ندارند، شما وقتی به کشورهای اروپایی بروید، اول قوانین آن کشور به شما آموزش داده می‌شود، وقتی شما با قوانین آگاه شدید، راحت‌تر زندگی می کنید! وقتی به شما معلومات ارائه می‌شود، حقوق و محدودیت‌های‌تان را می‌فهمید، اما وقتی شما قوانین کشور میزبان و روند اداری اسناد را نفهمید، قطعا با مشکل مواجه می‌شوید!".
روحیه خسته و عدم مراعات نظم
وی در ادامه خاطرنشان کرد که مشکلات دیگری هم وجود دارد؛ مراجعینی که به سفارت مراجعه می‌کنند، متأسفانه نظم را مراعات نمی‌کنند که باید خودشان در این قسمت منظم‌تر عمل نمایند.
اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران با ذکر مثالی افزود: "چون از ولایات دوردست ایران می‌آیند، از نظر روانی بسیار آدم‌های خسته معلوم می‌شوند، جایی را ندارند، شاید از نظر تمکن مالی هم با مشکل مواجه باشند. وقتی که به سفارت می‌آید، خسته است و این خستگی سر روح و اعصاب او تأثیر می‌گذارد. به هر شعبه‌ای که می‌رود، ممکن است که یک آدم عادی تازه نباشد، کارمندان هم چون با انواع مراجعین سر و کار دارند، متأسفانه این فشار و استرس سر آن‌ها هم هست".
عدم تناسب انتظارات مردم با امکانات سفارت
وی تصریح کرد: "بعد مشکل این است که توقعات و انتظارات مردم با امکانات سفارت هیچ تناسبی ندارد. مردم توقعاتی دارند که شاید یک سفارت با امکانات متوسط دارد، ولی سفارت افغانستان همان امکانات متوسط را هم ندارد".
حجازی در مورد این‌که "مشکل در کجاست" گفت: "من فکر می‌کنم که باید یک مقایسه درست شود بین سفارت افغانستان در تهران با سفارت افغانستان در یک کشور دیگر، شما سه میلیون مهاجر دارید، یک میلیون مهاجر فاقد مدارک هویتی است، شما می‌فهمید برای کسانی که فاقد مدارک هویتی اند، مشکلات بسیاری پیش می‌آید که مجبور اند در هر مورد به سفارت مراجعه کنند، و این ازدحام را به بار می‌آورد. باید تفاوت گذاشته شود بین سفارت افغانستان در تهران با سفارت در هر کشور دیگر غیر از پاکستان که ما تقریبا در آن‌جا هم همین قدر مهاجر داریم، حکومت مرکزی قطعا باید تفاوت قائل شود؛ چه در قسمت امتیازات کارکنان، چه در قسمت امکانات و تجهیزاتی که می‌دهد و چه در قسمت فضای کاری که در اختیار دارد، باید میان سفارت افغانستان در تهران و سفارتی که شاید یک دهم این جمعیت مراجعین و عایدات ندارد، تفاوت‌هایی قائل شوند".
وی افزود: متأسفانه نیروی انسانی سفارت افغانستان کم است، یکی دیگر از مشکلاتش، بحث بودجه است و متأسفانه اگر مصرفی می‌شود، باید از هفت خان رستم بگذرد؛ از وزارت مالیه شروع تا این‌که بودجه در اختیارش قرار بگیرد، یعنی صلاحیت در قسمت دسترسی به بودجه نیز کم است.
نبود برنامه استراتژیک برای رفع مشکلات مردم
از سوی دیگر، به گفته اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، یک مشکلی که در سیستم حکومتی ما وجود دارد، بسیاری از ادارات، نه تنها سفارت، متأسفانه یک برنامه استراتژیک برای رفع مشکلات مردم وجود ندارد؛ "یک برنامه بلندمدت نداریم که مثلا ما در سال 1400 باید در این جایگاه قرار بگیریم! وقتی برنامه نباشد، مثل نشان زدن با چشمان بسته است، ممکن است به هدف بخورد و ممکن است نخورد، این اداره دچار روزمرگی می‌شود و قطعا جواب‌ده نیست! انواع خدمات متعدد مربوط به سفارت می‌شود که سفارت سال‌های قبل این خدمات را نداشت، الان حدودا 40 نوع خدمات در سفارت داده می‌شود، ممکن است این خدمات در سال آینده افزایش پیدا کند، بعد چه می‌شود؟ متأسفانه یک برنامه بلندمدت در این قسمت وجود ندارد".
وی در عین حال تأکید نمود که متأسفانه سفارت در قسمت پیش‌گیری نیز برنامه‌های بلندمدت ندارد که این خودش یک چالش است.
نحوه برخورد کارمندان با مراجعین؛ نگاه ارباب‌سالارانه برخی از کارمندان سفارت
حجازی در قسمت نحوه برخورد کارمندان با مراجعین بیشتر توضیح داد: "متأسفانه شاکی در این قسمت زیاد است، این ناشی از عدم آشنایی مراجعین است، من هم رفتار کل دیپلمات‌ها یا کارمندان را تأیید نمی‌کنم، بعضی‌شان یک نگاه ارباب‌سالارانه دارند، در حالی که ارائه خدمات ملکی، وظیفه یک مأمور است و باید عرضه خدمات استاندارد بکند. ما مشکلی که داریم، هیچ وقت روی خدمات استاندارد کار نمی‌کنیم، یا مردم نمی‌فهمند که خدمات استاندارد چیست که برایش ارائه شود و از آن طرف، کارمند هم متوجه نیست و در یک روزمرگی افتاده است".
به روز نبودن سیستم پاسخ‌گویی و عدم پاسخ‌گویی آنلاین
وی افزود: یکی از موضوعات دیگر که بر اساس آن مراجعین دچار مشکل می‌شوند، به روز نبودن سیستم پاسخ‌گویی است؛ متأسفانه پاسخ‌گویی آنلاین نداریم، سیستم اتوماسیون بین بخش‌ها وجود ندارد و در نتیجه، وقت مراجعین هم ضایع می‌شود و نارضایتی را نیز به وجود می‌آورد".
نبود طرزالعمل‌های کاری هر بخش سفارت
اتشه امورمهاجرین سفارت افغانستان ادامه داد: "یکی دیگر از مشکلاتی که وجود دارد، نبود طرزالعمل‌های کاری هر بخش است که شاید این مسأله، کارمند را به طرف اعمال صلاحیت شخصی سوق دهد، وقتی شما یک طرزالعمل نداشته باشی، برخورد سلیقه‌ای می‌شود".
عدم هماهنگی بین سفارت و ادارات کشور میزبان
وی پیرامون یک مشکل دیگر خاطرنشان کرد: "یک موضوع دیگر عدم هماهنگی بین سفارت و ادارات کشور میزبان است. خیلی از مسائل ممکن است مربوط پولیس یا اداره اتباع شود، اما مراجعین به سفارت مراجعه می‌کنند! مربوط وزارت خارجه ایران شود، اما مستقیم سفارت می‌آیند".
به گفته حجازی، این‌ها عواملی است که به فعالیت‌های سفارت ضربه می‌زند و باعث ازدحام در مقابل سفارت می‌شود.
