زرهپوشها از میدانهوایی جلالآباد، یکی از بزرگترین شهرها در شرق افغانستان در رفت و آمدند. مردم محلی چیز زیادی دربارهی اینکه چه کسی سوار آنهاست نمیدانند، اما یک چیز را خوب میدانند: از آنها باید ترسید.
پشت سیم خاردار میدان هوایی، مقر یک واحد سری نیروهای ویژهی افغان است که به جنایت و نقض حقوق بشر متهم شده است. این واحد را سازمان سیا حمایت میکند.
سازمان سیا از نیروهای متعددی در افغانستان حمایت میکند، اما پیداکردن اطلاعات بیشتر در مورد آنها بسیار دشوار است؛ هم به دلیل ترس مردم محلی از این شبهنظامیان و هم به دلیل عدم شفافیت در کار سازمان سیا.
اما خشم مردم محلی ناشی از آزار و اذیت و سوءرفتار نیروهای تحت حمایت سیا، به تدریج این نیروهای برونسازمانی (نیروهای سایه) را به کانون توجه میکشاند. در ماه جنوری نیویورک تایمز گزارش افشاگرانهای را در مورد این گروهها و تلفات غیرنظامی که به آنها نسبت داده میشود، منتشر کرد.
نیویورک تایمز در گزارشاش آزار و اذیت و سوءرفتاری را که توسط این واحدهای نیروهای ویژه افغانستان انجام شده بود، مستند کرده است. در یک مورد وحشیانه، این نیروها دو برادر را کلاه سیاه میپوشانند و در گوشهی اتاقی که بعد انفجار داده شده بود، به قتل میرسانند. اما تباهی و ویرانی زمانی از این هم بیشتر میشود که این گروهها صلاحیت درخواست انجام حملات هوایی روی اهدافشان را نیز داشته باشند.
بر اساس این گزارش، این نیروها در چارچوب ریاست امنیت ملی افغانستان فعالیت میکنند، و از حمایت سازمان سیا برخوردار است، به نام «واحد ۰۲» شناخته می شوند.
مقامات استخباراتی ارشد افغانستان میگویند که فعالیتهای زمینی این گروه از پشتیبانی هوایی نیروهای ایالات متحده و افغان برخوردار است.
ما به مردی به نام زاهد زاهدی صحبت کردیم که گفت در ماه سپتامبر سال گذشته هنگامی که این واحد به روستای وی حمله کرد و اندکی بعد یک حمله هوایی صورت گرفت، ۱۶ غیرنظامی کشته شدند. او میگوید که ۵ عضو خانوادهاش در این حمله کشته شدند. دو تن آنها دانشآموز و سه نفر دیگر شان کشاورز بودند. همچنین سه نفر دیگر از جمله دو کودک در این حمله زخمی شدند.
زاهدی گفت: «وقتی اعضای خانوادهام صدای تیراندازی را شنیدند، رفتند بیرون تا ببینند که چه اتفاقی افتاده. آن وقت بود که حمله هوایی آنها را هدف قرار داد و پنج نفر آنها را کشت. حملهی هوایی قسمتی از خانهی ما را نیز تخریب کرد. آنها بدون اینکه لحظهای فکر کنند خانهها را نابود و بمباران میکنند. آنها تراکتور خانوادهام را با گلوله غربال ساختند.»
در حالیکه بازسازی زنجیرهی حوادث آن شب، از جمله دانستن اینکه آن حمله هوایی توسط نیروهای امریکایی انجام شد یا افغان، به صورت دقیق دشوار است، اما یک چیز روشن است: این اولین بار نیست که نیروهای زمینی خواستار حملات هوایی شدهاند که مرگبار از آب درآمده است.
تعداد زیادی از ساکنان قریه و نزدیکان [قربانیان] حکایت حادثه مرگبار دیگری را که یک ماه بعد در ۲۳ اکتبر اتفاق افتاده بود، به ما بیان کردند. به گفتهی آنها، حملهی این واحد باعث کشتهشدن ۱۳ غیرنظامی به شمول دستکم ۴ کودک شده است. وزارت داخلهی افغانستان ادعا کرده است که [در آن حمله] تنها جنگجویان دولت اسلامی کشته شدهاند.
یکی از کسانی که در حملهی این نیروها گیر مانده بود به ما گفت که این واحد عملیاتش را با یک حملهی هوایی آغاز کرد. جمال خان گفت: «اول آنها با بمب به ما حمله کردند. بعد وارد اتاق نشیمن شدند و شروع به شلیک کردند. آنها به اینکه چه کسی را میکشند اهمیتی نمیدادند. آنها کاکا و پسر ۹ سالهی وی را کشتند. همسر و فرزند دیگرش زخمی شدند.» خان گفت که کاکای وی نگهبان یک مکتب دولتی در ولسوالی رودات ولایت ننگرهار، جایی که این حادثه در آن رخ داده، بود.
مرد دیگری به ما گفت که او هفت تن از نزدیکانش را در همان عملیات از دست داده است. عبدالصمد گفت: «کاکاهایم دواخانهای در روستای ما داشتند. هیچکس ارتباطی با گروههای شورشی نداشت. آنها بیگناه بودند.»
به گفتهی برخی از بزرگان قبیلهای و فعالان مدنی، در ماه سپتامبر و اکتبر سال گذشته بیش از ۲۶۰ غیرنظامی در عملیاتهای واحد ۰۲ در ننگرهار کشته شدهاند.
یک فعال مدنی این ولایت به ما گفت: «واحد ۰۲ عملیاتهایش را در حالی انجام میدهد که از معافیت از مجازات برخوردار است و توجهی به زندگی غیرنظامیان ندارد. آنها خانههای غیرنظامی را تخریب میکنند که ساختن آن تلاش زیادی از سوی مردم متضرر میخواهد. آنها موترها را آتش میزنند و از مواد انفجاری و حملات هوایی به دل خود استفاده میکنند.»
عملکرد واحد ۰۲ آخرین مورد از یک مشکل تقریبا همیشگی است. در حال حاضر، تمرکز ایالات متحده حفظ امنیت در افغانستان است اما نیروهای زمینی معدودی در این کشور دارد و به این دلیل از واحدهای شبهنظامی متعدد افغان حمایت میکند تا این خلا را پر کند. بسیاری از این واحدها سابقهی حقوق بشری مشکوک دارند و اگر اجازهی درخواست حملات هوایی را نیز داشته باشند، آن وقت است که با نیروی هوایی بالقوه مرگبار و ویرانگر مسلح میشوند. در حالیکه رییسجمهور ترمپ مصروف سنجیدن طرحی برای کاهش هرچه بیشتر تعداد نیروهای نظامی ایالات متحده در افغانستان است، وابستگی و تکیه بر چنین نیروهایی ممکن است بیشتر و عمیقتر شود.
حیاتالله حیات والی ولایت ننگرهار در مصاحبهای با ما اذعان کرد که تلفات غیرنظامیان ناشی از حملات نیروهای ویژهی ریاست امنیت ملی تحت حمایت امریکا یک مشکل است. او میگوید که دفترش در تلاش است تا با بالابردن آگاهی در میان مردم غیرنظامی ـ در مورد اینکه در جریان حمله چه تدابیری باید اتخاذ کنند ـ به این مشکل رسیدگی کند.
او با رد یک سری ادعاها مبنی بر اینکه واحد مستقر در ننگرهار بیش از ۱۰۰ غیرنظامی را در ماه میکشد، آنها را اغراقآمیز خواند اما پذیرفت که تقریبا از هر ۱۰ حملهی این واحد یک حملهی آن منجر به تلفات غیرنظامی میشود.
والی ننگرهار گفت: «هم نیروهای بینالمللی و هم نیروهای امنیتی افغانستان به نجات جان غیرنظامیان متعهد اند اما متاسفانه دشمن از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاده میکند و به این دلیل مسأله گاهی اوقات پیچیده است و عملیاتهای شبانه توسط نیروهای ویژه یا امنیت ملی منجر به تلفات غیرنظامی میشود.»
مشخص نیست که چه تعداد تلفات ناشی از حملات نیروهای زمینی است و چه تعداد ناشی از حملات هوایی که نیروهای زمینی را همراهی میکند. با اینحال، تعداد تلفات زیاد است و دادن صلاحیت استفاده از حملات هوایی به این واحدها، باعث نگرانیهای جدی برای غیرنظامیان میشود.
پاتریشیا گسمن پژوهشگر ارشد سازمان دیدبان حقوق بشر در افغانستان به ما گفت: «دادن چنین اختیاری به نیروهای ویژه افغانستان به مشکل موجود درباره اینکه آیا کسانی که دستور حملات هوایی را صادر میکنند، به طور باید و شاید میان جنگجویان و غیرنظامیان، میان اهداف نظامی و اموال غیرنظامی تفکیک قایل میشوند یا خیر، میافزاید.»
گسمن علاوه کرد: «آنچه که ما از قوای هوایی افغانستان دیدهایم، دلگرمکننده نیست، بنابراین، باید پرسید که چه نوع آموزشهایی به این نیروها داده میشود تا اطمینان حاصل شود افرادی که خواستار حملات هوایی میشوند، به اصول تمایز و تناسب مطابق به قوانین بینالمللی وفادار و پابند میمانند.»
آنهایی که از ویرانگری و بیرحمی واحد ۰۲ متضرر شدهاند، نمیدانند که به کجا رو کنند و از چه کسی عدالت بخواهند. ماموریت سازمان ملل متحد در افغانستان دریافته است که نیروهایی چون واحد ۰۲ به نظر میرسد که خارج از زنجیره فرماندهی نیروهای امنیتی افغان فعالیت میکنند؛ امری که منجر به عدم نظارات و پاسخگویی میشود.
جمال خان که دو تن از نزدیکانش را در حملهی واحد ۰۲ از دست داده است به ما گفت: «کسی پاسخگو نیست، بنابراین ما فقط سعی میکنیم که به زندگی خود ادامه دهیم؛ با اینکه میدانیم واحدی که اعضای خانواده ما را کشت از امریکاییها دستور میگیرند و دولت نمیتواند برای ما کاری انجام دهد.»
منبع: اطلاعات روز