جمعیت ۳۰ درصدی قوم سادات در ولایت بامیان؛ محروم از ابتدایی‌ترین حقوق از سوی حکومت مرکزی و محلی

خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ بامیان: بامیان از جمله ولایات مرکزی کشور است که جمعیت مجموعی آن تقریبا به ۴۷۸،۴ تن می‌رسد و متشکل از اقوام مختلف هزاره، سادات، تاجیک و پشتون می‌باشد.
مسئوولان ریاست احصائیه ولایت بامیان می‌گویند که بر اساس آمار ارایه شده از دفتر مرکزی احصائیه مرکزی در سال ۱۳۹۰، جمعیت مجموعی این ولایت بیش از ۴۷۸،۴ تن برآورد شده است.
خدیجه مرادی، رییس احصائیه ولایت بامیان به خبرنگار آوا می‌گوید که آخرین آماری که از طرف اداره مرکزی ثبت احوال نفوس اعلام شده، ۴۷۸،۴ تن بوده؛ اما آماری از تعداد جمعیت اقوام این ولایت ذکر نشده است.
با این حال گزارش تحقیقی خبرنگار صدای افغان(آوا) در ولایت بامیان نشان می‌دهد که نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت مجموعی ولایت بامیان را «قوم سادات» تشکیل می‌دهد که در سراسر این ولایت پراکنده می‌باشند.
قوم سادات در مرکز بامیان و ولسوالی‌های یکاولنگ ۱ و ۲، پنجاب، ورس، شبر، سیغان و کهمرد زندگی کرده و بر اساس آمار تقریبی، نفوس آنان در این ولایت نزدیک به ۲۰۰ هزار تن می‌رسد.
 
پراکندگی قوم سادات در ولایت بامیان
سادات بامیان در مرکز این ولایت بامیان و ولسوالی‌های یکاولنگ اول و دوم، ولسوالی سیغان، کهمرد، پنجاب، ورس و شبر ولایت بامیان پراکنده بوده که بر اساس آمار تقریبی، نزدیک به ۲۰۰ هزار تن از جمعیت این ولایت را تشکیل می‌دهد.
1ـ ولسوالی یکاولنگ نمبر 1
سید احمدحسین حسینی؛ یک‌تن از باشنده‌های ولسوالی یکاولنگ نمبر یک به خبرنگار آوا می‌گوید: "در مرکز ولسوالی یکاولنگ بیش از ۳۰‌ قریه وجود دارد که در هر یکی از این قریه‌ها بالای ۵۰ فامیل زندگی می‌کنند. در بعضی قریه‌ها مانند کته خانه، بیده‌مشکین، آخندان، خم آستانه و... بالای ۲۰۰ فامیل زندگی می‌کنند."
وی افزود: "در تمامی این قریه ها تنها سادات زندگی می کنند و اگر نفوس مجموعی این قریه ها را به شکل تقریبی محاسبه نمائیم، بیش از ۶۰ هزار تن در مرکز این ولسوالی زندگی می‌کنند."
به گفته حسینی، یک سوم جمعیت سادات این ولسوالی در طول ۱۰ سال اخیر در کشورهای بیرونی از جمله ایران و پاکستان و سایر کشورها مهاجر شده‌اند و اگر آنان را نیز در نظر بگیریم، نفوس مجموعی سادات این ولسوالی بیش از ۷۰  هزار تن خواهد بود.
به گفته این بزرگ قومی، سادات در سایر نقاط این ولسوالی نیز به شکل پراکنده و با اختلاط با سایر اقوام زندگی می‌کنند که آمار دقیقی از آنان در دسترس نیست.
 
2ـ ولسوالی یکاولنگ نمبر ۲
در مرکز ولسوالی یکاولنگ نمبر ۲ بیش از ۳۰ قریه وجود دارد که تماما خود را از قوم سادات می‌خوانند. برخی از متنفذین این ولسوالی می‌گویند که اگر به دقت نفوس سادات این ولسوالی مورد بررسی قرار گیرد، نفوس آنان تنها در مرکز این ولسوالی، به بیش از ۶۰ هزار خواهد رسید.
بخش بزرگ دیگری از قوم سادات ولایت بامیان در ولسوالی حصه دوم یکاولنگ در درّه سولیج زندگی می‌نمایند که تقریباً نصف نفوس این ولسوالی را تشکیل می‌دهند.
سادات ولسوالی حصه دوم یکاولنگ در ۲۳ روستای منطقه سولیج، سبز دره، سچک، خم بازرگان، حوزخشک و سر سولیج زندگی می‌کنند.
سید محمد عیسی قریشی؛ یکی از متنفذین منطقه سولیج ولایت بامیان در گفتگو با خبرنگار صدای افغان گفت: "سادات ولسوالی حصه دوم یکاولنگ، در نقاط مختلف این ولسوالی زندگی می‌کنند که با توجه به مهاجرت هایی که صورت گرفته، بیش از ۳ هزار فامیل تنها در در درّه موسوم به سولیج زندگی می‌کنند، بنا به محرومیت‌ها و مشکلات موجود، بیش از نصف مردم این منطقه مهاجرت کرده‌اند."
وی افزود، از مجموع ۳ هزار فامیل در حال حاضر تنها یک هزار فامیل در این منطقه باقی مانده که اگر به گونه دقیق‌تر مقایسه نمائیم، در حال حاضر بیش از ۱۸ هزار تن از قوم سادات در این ساحه زندگی می‌نمایند.
این بزرگ قومی، فقر، بیکاری، عدم توجه مقامات محلی و نبود امکانات را عامل اصلی مهاجرت باشنده‌های محلی این منطقه دانسته، گفت که در حال حاضر ۶۰ درصد باشنده‌های این مناطق مهاجر می‌باشند.
اما وی می‌گوید که هنوزهم تعداد قابل ملاحظه‌یی از قوم سادات در درّه سولیج زندگی می‌کنند که در دور قبلی انتخابات، بیش از  ۳ هزار تن در انتخابات ریاست جمهوری اشتراک کرده بودند.
 
3ـ ولسوالی پنجاب
پنجاب؛ از دیگر ولسوالی‌های بامیان است که در غرب این ولایت موقعیت دارد و به گفته فعالان فرهنگی، این ولسوالی بیش از ۶۰۰ فامیل که تقریبا 50 هزار تن می‌شود را در خود جای داده است.
سید محمد هاشمی، استاد انستتیوت وترینری و یکی از باشنده‌های مرکز ولسوالی پنجاب می‌گوید: "در ولسوالی پنجاب بیش از ۶۰۰ فامیل زندگی می‌کنند که در قریه‌های مور و ترپس، ترغی، نی قول، مرکز پنجاب، میان‌کاولک، سگ‌دیز و... زندگی می‌کنند که تقریباً نفوس سادات در این ولسوالی بیش از ۴ هزار تن می رسد."
وی نیز می‌گوید مهاجرت سیل آسا به خصوص در ۱۰ سال اخیر بسیاری از باشنده‌ های این ولسوالی از جمله قوم سادات به کشورهای بیرونی و دیگر ولایات مهاجر شده‌اند.
 
4ـ سایر ولسوالی‌ها
سادات ولایت بامیان همچنان در ولسوالی‌های ورس، سیغان، کهمرد و شیبر این ولایت نیز پراکنده می‌باشند که بر اساس گفته‌های ساکنان محلی این ولسوالی‌ها، در این سه ولسوالی نزدیک به ۵۰ هزار سادات زندگی می‌کنند.
 
5ـ مرکز ولایت بامیان
اما بخش عمده سادات ولایت بامیان در مرکز این ولایت تجمع کرده‌اند. بر اساس مصاحبه‌هایی که با متنفذین روستاهای مرکز بامیان صورت گرفته، در حال حاضر بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان مرکز بامیان را سادات تشکیل می‌دهند.
سید ناصر عرفان، از فعالان مدنی این ولایت می‌گوید: "در مرکز بامیان ۴۱ روستا وجود دارد که تماما ساکنان آن‌را سادات تشکیل داده که در هر یکی از این روستاها، حداقل ۳۰ فامیل زندگی می‌کنند."
وی گفت: "سادات مرکز در مناطق باریکی شهیدان(۳ قریه) دره سادات، بامسرای، کته وای و دره خشکک(مجموعه ۳۴ قریه) زندگی می‌کنند که تماما سادات بوده و دیگر اقوام در میان آن‌ها به ملاحظه نمی‌رسند."
این فعال مدنی افزود، علاوه بر مناطق مذکور، بسیاری از سادات بامیان به گونه متفرقه و با اختلاط با سایر اقوام در شهرک‌ها زندگی می‌کنند.
سید حکمت‌الله هاشمی، که مسئول چندین شورا در مرکز ولایت بامیان می‌باشد نیز می‌گوید، با توجه به آماری که در دسترس وی قرار دارد، در حال حاضر ۴ هزار فامیل از قوم سادات در مناطق مختلف مرکز این ولایت زندگی می‌کنند.
وی جمعیت مجموعی سادات مرکز این ولایت را بیش از ۵۰  هزار تن دانست و گفت: "اگر میانگین هر فامیل را ۸  نفر محاسبه نماییم، علاوه بر ساداتی که در شهرک‌ها زندگی می‌نمایند، در مجموع نفوس این قوم در مرکز بامیان حتی بیشتر از ۶۰ هزار تن می‌رسد."
 
سابقه تاریخی قوم سادات بامیان
در مورد سابقه تاریخی قوم سادات مسکون در افغانستان هنوزهم تحقیقات جامعی صورت نگرفته، اما کتاب کوثرالنبی، نوشته حجت‌الاسلام سید جعفر عادلی، اشاره مختصری در مورد تاریخچه قوم سادات ولایت بامیان صورت گرفته است.
در این کتاب آمده است که در سال ۸۰۱ هجری قمری و در زمان حکومت حجاج بن یوسف، که حکومت استبدادی را در پیش گرفت، ۴ تن از اعضای برجسته اهل‌بیت پیامبر(ص) از جمله میر سیدهاشم، میر سید علی مشهور به یخ‌سوز، شاه برهنه و میر سید علی لنگ تبعید شده و در ساحات ولایت بامیان مسکون می‌شوند.
نسبت قوم سادات مرکز ولایت بامیان به میر سید علی یخ‌سوز و میر سید هاشم دیوبند می‌رسد، اما نسب سادات مسکون در ولسوالی یکاولنگ اول و دوم، به شاه برهنه و میر سید علی لنگ که بعدها به ولایت سرپل سفر می‌کند، می‌رسد.
کوثر جاویدان، نوشته فردوسی و کتاب هزاره‌جات قلب افغانستان، نوشته سید محمدامین عارف، از دیگر آثاری است که در آن مطالبی در رابطه با سوابق تاریخی اقوام مسکون در بامیان ذکر شده است.
زیارت سید میر هاشم و میر سید علی مشهور به یخ‌سوز در مرکز بامیان، دارای سوابق تاریخی درازی بوده که تاریخ‌نویسان قدامت تاریخی این زیارات را حدود ۹ قرن قبل از امروز می‌دانند.
به گفته مسئولان محلی ولایت بامیان، نه تنها شهروندان بامیان به این زیارت‌ها اعتقاد زیادی دارند، بلکه هر سال تعداد زیادی زائر از ولایت‌های بامیان به این ولایت آمده و به زیارت این اماکن مقدس می‌روند.
 
مهاجرت
با آن‌که تعدادی زیادی از قوم سادات ساکن در بامیان به کشورهای بیرونی از جمله ایران و پاکستان مهاجر شده‌اند، اما با این وجود نیز بیش از ۳۰ درصد تجمعیت این ولایت را قوم سادات تشکیل می‌دهد.
فقر، بیکاری، نبود امکانات و عدم توجه مسئولان حکومتی از جمله عامل اساسی مهاجرت پنداشته می‌شود.
شماری از این شهروندان سادات در بامیان می‌گویند، بسیاری از مهاجرت‌هایی که صورت گرفته، به دلیل فقر و بیکاری بوده است.
سید محمد عیسی، یکی از باشنده‌های سولیج ولایت بامیان می‌گوید: "در منطقه سولیج بیش از ۳ هزار فامیل زندگی می‌کرد که در ۱۰ سال اخیز از این مجموعه تنها یک هزار فامیل فعلا زندگی می‌کنند و بقیه آن‌ها به کشورهای مختلف و سایر ولایات کشور مهاجرت کرده‌اند".
وی افزود، عدم انکشاف متوازن، نبود امکانات، نبود مراکز صحی و نبود راه‌های مواصلاتی از جمله مواردی است که عامل اساسی مهاجرت‌ها پنداشته می‌شود.
 
محروم از ابتدایی‌ترین حقوق
با آن‌که هنوزهم تردیدهایی مبنی بر شناختن سادات به عنوان قوم مستقل از سوی حکومت وجود دارد، اما به گفته متنفذین و بزرگان این قوم، در حالی که 30 درصد جمعیت ولایت بامیان را سادات تشکیل می‌دهند، همواره حقوق آنان از سوی حکومت مرکزی و محلی در نظر گرفته نشده و حتی ابتدایی‌ترین حقوق این قوم که ذکر نام قوم سادات در تذکره های برقی و قانون اساسی کشور می‌باشد، کتمان می‌شود.
سادات ولایت بامیان در دو سال اخیر با برگزاری تظاهرات‌ بزرگ و بی‌پیشینه، به خیابان‌ها ریخته و خواهان درج نام این قوم در تذکره‌های برقی شده‌اند.
در حال حاضر نام چهارده قوم در قانون اساسی کشور ذکر شده که در این میان از اقوام سادات، ترک‌ و بیات و دیگر اقلیت‌های کشور نامی گرفته نشده و تماما با ذکر "سایرین" یاد شده است.
با تصمیم حکومت وحدت ملی مبنی بر توزیع تذکره‌های برقی، بحث هویت‌خواهی و هویت‌طلبی اقوام که نام‌شان در قانون اساسی کشور درج نشده، داغ شده و آنان مخالفت‌شان را با توزیع تذکره‌های برقی اعلام کرده و باعث توقف در روند توزیع تذکره برقی شده‌اند.
هرچند هنوزهم حکومت واکنشی مبنی بر به رسمیت شاختن این قوم نداشته، اما برخی از منابع درون حکومتی به شرط فاش نشدن نام‌شان به خبرنگار صدای افغان می‌گویند که رایزنی‌هایی پیرامون درج نام قوم سادات وجود دارد و احتمال این‌که سادات به عنوان یک قوم مستقل به رسمیت شناخته شود، وجود دارد.