دکتر فرامرز تمنا، رییس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت خارجه می گوید که تروریسم تا سال ۲۰۰۱ سیاسی بود، اما از این سال به بعد، هویتی شده و به دنبال ترویج یک هویت است. او خاطرنشان کرد که بحث خود و دیگر بنیان اساسی هویت، هویت بنیان اساسی افراط گرایی و افراط گرایی بنیان اساسی تروریسم به حساب می رود. از سوی دیگر، به گفته آقای تمنا، حکومت وحدت ملی سیاست بی طرفی را کنار گذاشته و همچنین شرایط کنونی، بهترین زمان به ثمر نشستن سیاست خارجی افغانستان در برابر پاکستان است.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، عصر روز گذشته یک نشست سخنرانی و پرسش پاسخ پیرامون "جوانان، افراط گرایی و چالش های امنیت ملی افغانستان" و همچنین "سیاست خارجی کشور"، با حضور ده ها دانشجوی افغانستانی، دکتر نصیراحمد نور، سفیر افغانستان در تهران و دیپلمات های بلندپایه کشور و سخنرانی دکتر فرامرز تمنا رییس مرکزمطالعات استراتژیک وزارت امورخارجه و استاد دانشگاه، در مقر سفارت افغانستان در تهران برگزار شد. این نشست با یک دقیقه سکوت برای احترام به قربانیان حملات انتحاری در مساجد کابل و غور و همچنین قربانیان اخیر نیروهای امنیتی آغاز شد.
جوانان، افراط گرایی و چالش های امنیت ملی افغانستان
در بخش اول این سخنرانی، دکتر فرامرز تمنا به واکاوی موضوع "جوانان، افراط گرایی و چالش های امنیت ملی افغانستان" پرداخت.
دکتر تمنا با بیان این که فضای آغشته از افراط گرایی در برخی کشورها برای ایجاد نظم و برخی کشورهای دیگر در راستای ایجاد آنارشی(بی نظمی و هرج و مرج) است، این سوال را مطرح کرد که چطور آنارشی از نوع افراط گرایی حتی در کشورهایی کهتصور نمی شد، بست پیدا کرده و بسترهایی از افراط گرایی و آنارشی را شاهد هستیم؟
وی در تبیین بحث رشد افراط گرایی خاطرنشان کرد که سطح تحلیل خرد را ملاک این پژوهش خود قرار داده است.
به باور این استاد دانشگاه، وقتی مسائل سیاسی و اجتماعی به مقوله "فرد" اشاره می کند، وارد علم روان شناسی سیاسی می شود و در این علم، "هویت" یک مسأله
اساسی است. او گفت که بحث افراط گرایی در میان جوانان را در سطح تحلیل خرد و با تکیه به مفهوم هویت بررسی می کند.وی افزود که در پیوند به مسأله انسان و هویت، چند فاکتور اساسی وجود دارد: ابتدا این که انسان ها ذاتا هویت خواه هستند، انسان ها هویت جو هستند، به دنبال کسب هویت اند، تلاش دارند هویت کسب کرده خود را حفظ کنند، آن را بست و گسترش دهند و در مرحله آخر، هویت کسب کرده خود را اعمار نمایند و هویتی بسازند که مستحکم و خلل ناپذیر باشد.
دکتر تمنا ادامه داد که مولفه اعمار هویت، مسأله ای است که مورد توجه گروه های تروریستی است.
وی با بیان این که اگر تمام مسائل هویتی را داخل یک قیف بگذاریم، دو مفهوم "خود" و "دیگر" از آن بیرون می آید؛ دوست و دشمن، سیاه و سفید، خوب و بد و.... گفت: بر اساس این دو مفهوم، هر آن که مثل من نمی اندیشد، دیگر است. بنیان معرفتی قرائت های افراط گرایانه، جدال بین خود و دیگر است. در اینجاست که تروریسم ابراز حذف دیگران است؛ ابزار حذف اندیشه های دیگران.
این استاد دانشگاه در یک جمع بندی در این بخش خاطرنشان کرد که بحث خود و دیگر، بنیان اساسی هویت، هویت بنیان اساسی افراط گرایی و افراط گرایی بنیان اساسی تروریسم به حساب می رود.
وی با ذکر مثالی گفت که وقتی انسانی از خود بیرون می شود و وارد یک جمع می گردد که از خود است، جمعی که اندیشه های همانند او را دارند، "خود فردی" به "خود جمعی" تبدیل می شود و خطر از اینجا شروع می گردد. از اینجاست که بحث داعش فراتر از مسائل ملی، زادگاه، خون و قوم مطرح می شود، بلکه بحث ایدئولوژی مطرح است و این گونه است که یک اماراتی، عربستانی، افغانستانی، پاکستانی، سومالیایی، نایجریایی و یک جوان اروپایی در کنار هم قرار می گیرند.
رییس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت امورخارجه، در ادامه سخنرانی خود با بیان این که آموزش عمده ترین عنصر جهت دهنده انسان به سوی هویت است، خاطرنشان کرد که هرکدام از اجزای نظام آموزشی، مکاتب، دانشگاه ها، رسانه ها، نهادهای مدنی و همچنین مدارس دینی که توانمندی هویت بخشی قوی تری داشته باشند، جوانان را به سوی خود هدایت می کنند. اینجاست که مدارس دینی، هویت جویان جوان را به سمت افراط گرایی می کشانند. وقتی مسجد، مدرسه و یا هر نهاد هویت بخش دیگر باعث برجسته شدن شدن جوان نشود، گروه داعش می آید و بیرق سیاه را به دست جوان می دهد و او را برجسته می کند.
به گفته وی، اکثر گروه های تروریستی از اقلیت های قومی، مذهبی، زبانی و سایر اقلیت ها تشکیل شده اند. وتق یک جوان هویتی که دارد، ضعیف و ناتوان بوده و از آن ناراضی است، در نتیجه به گرو های افراط گرا و تروریستی می پیوندد و حلقهمفقوده هویتی خود را در قالب این گروه های پیدا می کند.
این پژوهشگر روابط بین الملل ادامه داد، گروه های افراط گرا یک امر واقعی را بهانه فعالیت
های خود قرار می دهند، به یک امر واقعی ساخت اجتماعی می بخشند و وقتی افراط گرایی و ساخت اجتماعی وجود داشت، در اینجا قاچاق مواد مخدر و تسلیحات نیز به گروه های افراطی و تروریستی تن می دهند؛ پس هرجا که افراط گرایی و تروریسم وجود داشته باشد، قاچاق انسان و مواد مخدر هم رشد پیدا می کند.وی با اشاره به تغییر هویتی تروریسم تصریح کرد که تروریسم تا سال ۲۰۰۱ سیاسی بود، اما از این سال به بعد، هویتی شده است، این فرآیند سبب شده تا افراط گرایی به عنوان یک موتور تروریستی استفاده شود. برای این تروریسم جدید، هدف مهم نیست، هویت تروریستی مهم است، او به دنبال ترویج یک هویت است.
دکتر فرامرز به مسأله ترویج افراط گرایی با استفاده از شبکه های اجتماعی و اینترنت اشاره کرد و خاطرنشان نمود که در سال ۱۹۹۷ میلادی تنها ۱۲ وب سایت افراط گرایی در جهان وجود داشت، اما این تعداد در سال ۲۰۱۴، به ۱۵۰ هزار سایت افزایش پیداکرده که تمام سرمایه گذاری های آن ها روی جوانان است.
وی ادامه داد: داعش روزی ۳۸ پیام جدید را شامل متن، عکس، ویدئو، سخنرانی و حتی ویدئوهای ۲۰ دقیقه ای تبلیغی را منتشر می کند، این پیام به طور متوسط در روز ۳۰ هزار بیننده دارد. از سوی دیگر، داعش به طور متوسط در هر ساعت در تمام دنیا ۲ هزار و ۶۱۲ پیام را برای مخاطبان خود منتشر می کند که اکثر آن ها جوانانی است که به دلیل فقدان هویت یا ضعف هویتی، به دنبال هویت جدید هستند.
تفاوت های سیاست خارجی؛ حکومت وحدت ملی سیاست بی طرفی را کنار می گذارد
بخش دیگر سخنرانی دکتر فرامرز تمنا به مقوله سیاست خارجی افغانستان، به خصوص تفاوت های سیاست خارجی حکومت وحدت ملی با قبل از آن اختصاص داشت.
این پژوهشگر عرصه سیاست خارجی در ابتدای سخنان خود خاطرنشان نمود که می توان بین طب و علم ژنتیک و مقوله سیاست خارجی یک پیوند برقرار کرد و همان گونه که علم ژنتیک دارای یک سری خصوصیت های ثابت(ژنوتیپ) و ویژگی های ظاهری(فنوتیپ) است، سیاست خارجی افغانستان از دوره امان الله خان تا ریاست جمهوری محمد اشرف غنی، دارای خصوصیات ثابت و همچنین ویژگی های متفاوت ظاهری بوده است.
به گفته وی، حس استقلال خواهی در مردم افغانستان و بیگانه ستیز بودن آن ها، ژئواکونومیک و جایگاه اقتصادی افغانستان به عنوان پل تجارت و ترانزیت کشورهای منطقه، ژئوکالچر یا موقعیت جغرافیایی افغانستان
به عنوان اتصال دهنده فرهنگ کشورهای منطقه و موقعیت ژئوپلیتیک، چهار عنصر ثابت یا ژنوتیپی سیاست خارجی افغانستان از امان الله خان تا محمد اشرف غنی است. اما در دوره های مختلف، فنوتیپ یا ویژگی های ظاهری متفاوتی را در عرصه سیاست خارجی شاهد هستیم.دکتر فرامز تمنا در بیان تفاوت های سیاست خارجی افغانستان در دوره حکومت وحدت ملی و دوران ریاست جمهوری حامد کرزی خاطرنشان کرد، در دوره حامد کرزی ما سه حلقه کشورهای منطقه، جهان اسلام و جامعه جهانی را داشتیم، در حالی که در حکومت وحدت ملی، این محورها به ۵ حلقه همسایه ها به اضافه هند، جهان اسلامی، کشورهایی که بیشترین قدرت و ثروت را در جهان دارا اند چون امریکا، اروپا، جاپان، استرالیا و...، کشورهای آسیایی و سازمان های بین المللی.
به باور او، تفاوت دوم در این است که سیاست بی طرفی که در صد سال گذشته منجر به توسعه افغانستان نشد، در دوره حکومت وحدت ملی در حال کنار گذاشته شدن است. با ترک سیاست بی طرفی، ما باید جستجو بکنیم که در کجای دنیا فرصت های بیشتری برای توسعه افغانستان وجود دارد؟
رییس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افزود که سومین تغییر، گذر و یا گریز از امنیت محوری به اقتصاد محوری در سیاست خارجی است.
وی با بیان این که افغانستان تنها کشوری در دنیا است که در هیچ کدام از سیستم های امنیتی منطقه ای جنوب آسیا، آسیای مرکزی، خاورمیانه و همچنین سیستم امنیتی شانگهای عضویت ندارد، خاطرنشان کرد که افغانستان با یک سیستم امنیتی که متعلق به جغرافیای ما نیست و ما آن را سیستم امنیتی سایه نام گذاشتیم، قوی ترین ارتباط و مولفه ها را دارد و آن "ناتو" است.
دکتر تمنا با بیان این که بر اساس تئوری یا چرخه هژمونی، هر صد سال هژمونی های جهان جای خود را به دیگری می دهند، تصریح کرد که امریکا می خواهد گردش این چرخه را مختل ساخته و از بین ببرد. اگر سال ۱۹۴۵ و بعد از جنگ جهانی دوم را آغاز سیطره امریکا بدانیم، این کشور در سال ۲۰۴۵ باید جای خود را به یک قدرت هژمون دیگر بدهد، اما امریکا می خواهد که امپراطوری او افول نکند.
او خاطرنشان کرد که امریکا با حضور در مستطیل امنیتی از اسراییل تا ترکیه، از ترکیه تا افغانستان، از افغانستان تا هند و از هند به اسراییل، جلوی تغییر چرخه هژمونی را بگیرد و همچنان هژمون برتر دنیا باقی بماند. به گفته دکتر تمنا، این مستطیل امنیتی دارای بیشترین منابع انرژی دنیا، سطح تجارت، جمعیت بی کار، پول و ثروت، میل به جنگ، گرایش های افراطی، گرایش به دین و گرایش به خشونت است.
شرایط کنونی بهترین زمان به نتیجه رسیدن سیاست خارجی افغانستان در برابر پاکستان است
این پژوهشگر برجسته سیاست خارجی در ادامه بحث خود، به مسأله سیاست خارجی افغانستان در برابر پاکستان اشاره کرد و گفت که پاکستان همسایه افغانستان است و در دیپلماسی، هیچ گاه دروازه های گفتگو بسته نمی شود. به گفته وی، به سیاست خارجی در برابر پاکستان باید از این مناظر نگاه کرد: حماسه در سیاست خارجی ما در قبال پاکستان
وی خاطرنشان کرد که سال هاست سیاست خارجی افغانستان به دنبال این است که به جهانیان ثابت بسازد پاکستان خاستگاه تروریسم است، این سیاست ها امروز نتیجه داده است. دو ماه پیش و در اجلاس بریکس، همپیمانان منطقه ای پاکستان مثل چین، از این کشور خواستند که علیه تروریسم و افراط گرایی مبارزه کند. همپیمان جهانی پاکستان، امریکا نیز در استراتژی جدید دونالد ترامپ اعلام کرد که نمی توانند به کشوری کمک کنند که تروریستان را در خاک خود تربیت می کند.
دکتر تمنا تأکید کرد که شرایط کنونی بهترین زمانی است که می تواند سیاست خارجی افغانستان در برابر پاکستان به ثمر بنشیند.
او خاطرنشان کرد که افغانستان ظرفیت رویارویی با پاکستان را ندارد، اما ابزارهایی برای فشار بر پاکستان را دارد که سازمان همکاری های اسلامی در جده، ناتو و سازمان ملل است.
نگرانی دانشجویان از رشد افراط گرایی؛ گسترش افکار تندروانه ریشه در پاکستان دارد
این در حالی است که در ابتدای این سخنرانی، دو دانشجو به نمایندگی از سایر دانشجویان، مطالبی را پیرامون موضوعات جوانان، افراط گرایی، تروریسم و سیاست خارجی افغانستان مطرح کردند.
به باور خانم خلیلی، دانشجوی دکترای حقوق و جزای خصوصی دانشگاه تهران، مشکلات امنیتی افغانستان ریشه در گسترش افکار تندروانه و افراطی در خارج از کشور دارد و ۲۵ هزار مدرسه دینی در آن سوی خط دیورند، چالش های فراوانی را برای افغانستان ایجاد کرده اند.
وی از نبود یک سیاست مشخص در عرصه سیاست خارجی افغانستان انتقاد کرد که سبب شده سیاست خارجی ما همیشه در نوسان باشد. در حکومت گذشته، وقتی آقای کرزی با امریکا اختلاف داشت، یک شبه راه چین و روسیه را می پیمود.
از سوی دیگر به گفته این دانشجو، عدم توازن، مشکل دیگر سیاست خارجی افغانستان است و نبود اصول و قواعد مشخص در سیاست خارجی افغانستان، چالش هایی را به وجود آورده است.
آقای امیری، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی نیز از رشد افراط گرایی در میان جوانان انتقاد کرد و گفت که این افراط گرایی از بیرون مرزهای افغانستان، دامن گیر کشور شده است.
سفیر افغانستان؛ تروریستان می خواهند مردم را از مساجد دور کنند
دکتر نصیراحمد نور، سفیر کبیر جمهوری اسلامی افغانستان در تهران نیز که آغازگر نشست سخنرانی دکتر فرامز تمنا و پرسش و پاسخ دانشجویان بود، سیاست خارجی را امتداد سیاست داخلی افغانستان عنوان کرد و گفت که تحولات داخلی یک کشور، چه به صورت مثبت و چه منفی، بر سیاست خارجی آن کشور تأثیرگذار است.
او با اشاره به تحولات امنیتی اخیر در کشور، خاطرنشان کرد که تروریستان می خواند مردم را از دین و مساجد دور کنند و مردم با مساجد و مکان های مذهبی وداع کنند، اما دیر یا زود نیروهای امنیتی بر این مجرمین پیروز می شوند. پس از آن این نوبت نخبگان است که به افغانستان برگشته و جهاد بزرگ سازندگی را آغاز کنند.
