در شرایطی که بحث مشکلات آبی میان افغانستان و ایران و حق آبه جمهوری اسلامی ایران در سطوح مختلف سیاسی و همچنین در رسانه های دو کشور مطرح است، معاون سفیر افغانستان در ایران هرگونه تحلیل و گزارش در مورد این که افغانستان حق آبه ایران را پرداخته نکرده، رد می کند و می گوید: "معاهده ای که بین ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ منعقد شده، کاملاً مورد اجرا قرار گرفته است و افغانستان متعهد به اجرای آن است".
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، هارون نجم پور، معاون سفیر افغانستان در تهران در گفتگویی با خبرگزاری مهر ایران، خاطرنشان کرد که در آخرین مذاکراتی که در کمیته های مشترک پنج گانه به خصوص در کمیته آب بین هیئت های دو کشور صورت گرفت، مقامات دو کشور التزام و تعهد خویش را برای عمل به این قرارداد بیان داشتند.
وی خاطرنشان کرد که این قرارداد ۲ پروتکل ضمیمه ای دارد که یکی از این پروتکل ها در مورد تشکیل کمیسران آب هلمند بین دو کشور است که پس از سقوط طالبان و بهتر شدن وضعیت امنیتی درافغانستان، ۱۸ نشست کمیته مشترک کمیسران آب هلمند/ هیرمند بین دو طرف در کابل، نیمروز، تهران و زابل برگزار شده است. آقای نجم پورافزوده که اگر به صورت جلسه های نشست ها مراجعه کنید، متوجه واقعیت خواهید شد که خود ایران میزان آبی که سالانه از هیرمند وارد خاک این کشور می شود را تأیید کرده است.
حق آبه ایران همیشه پرداخت شده و خواهد شد
معاون سفیر افغانستان که مطالعات خوبی پیرامون مسائل آبی دو کشور دارد، در گفتگو با خبرگزاری مهر یادآوری می کند که طبق معاهده آبی میان افغانستان و ایران، در سال غیر نورمال آبی، حق آبه ایران کاهش پیدا می کند؛ یعنی اگر آب گیری رود هیرمند در یک سال کمتر از ۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب باشد، حق آبه ایران نیز بر اساس معاهده و طبق جدول تعیین شده، کاهش پیدا می کند.
اما به گفته وی، در حالت سال آبی نورمال، بدون شک آب از هیرمند وارد ایران شده و این روند ادامه خواهد داشت.
البته به آقای نجم پور، افغانستان هنوزهم ساختارها و زیرساخت های لازم را برای کنترل آب و این که بتواند ماهانه حق آبه ایران را طبق معاهده بدهد ندارد، بنابراین اگر آب داخل رود وجود داشته باشد، خشک سالی نباشد و بارندگی نیز صورت گرفته باشد، این آب جاری خواهد بود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: "در سفری که سال گذشته به زابل داشتم، خانم معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست و گروهی از دیپلمات ها و دوستان ایرانی نیز حضور داشتند، در آنجا استاندار سیستان و بلوچستان به خانم ابتکار اعلام کرد که در سال ۱۳۹۴ بیش از ۲ میلیارد و یک صد میلیون متر مکعب آب داخل هامون شده است. این نشان دهنده چیست؟ یعنی سالانه بیشتر از ۳ برابر مقدار حق آبه ایران، آب وارد ایران می شود".
با توجه به این مسائل، معاون سفیر افغانستان در ایران گفت: "مقامات ایرانی خود عمق مسئله را می فهمند و در مذاکرات رو در رو و نشست های تخصصی با جزئیات بحث و مورد بررسی قرار گرفته است. ما به این معاهده متعهدیم و حق آبه ایران همیشه پرداخت شده و خواهد شد و هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد".
وی پیرامون برخی انتقادها از سد سازی ها در افغانستان افزود: "هر سدسازی که در داخل افغانستان صورت می گیرد، تغییری در این معاهده به وجود نخواهد آورد. طبق ماده ۳ معاهده، هر سال افغانستان حق آبه ایران را پرداخت می کند. طبق ماده ۵، افغانستان نیز هیچ اقدامی که مانع دسترسی ایران به حقابه اش گردد، انجام نخواهد داد. اما طبق همین ماده پنجم، اگر میزان آب در دلتا بیشتر هم باشد، ایران حق ادعای مازاد بیشتر از معاهده را ندارد".
هارون نجم پور خاطرنشان کرد که در این بین، مشکلی که وجود دارد، این است که منطقه با کم آبی موجه است و شاید حتی اگر آب از رودهای دیگر افغانستان هم وارد ایران شود، کفاف این منطقه را ندهد.
معاون سفیر افغانستان در ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر این که حق آبه ایران در سال ۹۴ ـ ۹۵ پرداخت نشده، در حالی که سد کجکی پر از آب است، خاطرنشان کرد: ما هنوز در افغانستان و به خصوص در ولایت نیمروز ساخت و سازهایی نداریم که بتوانیم آب را کنترل و پرداخت نکنیم و هنوز این ظرفیت در افغانستان وجود ندارد، بنابراین اگر آبی نمی رسد، به این معناست که آبی وجود ندارد".
به گفته وی، سد کجکی در چند صد کیلومتری داخل افغانستان و در ولایت هلمند واقع است و از مرز فاصله زیادی دارد و بعد از آن هم چند رود دیگر با رود هلمند یک جا می شوند.
نجم پور در ادامه بار دیگر تأکید کرد که "ما در داخل افغانستان هیچ اقدامی نمی کنیم که مانع دسترسی ایران به حقابه شود".
وی افزود: "اگر صورت جلسه های کمیسران آب هلمند را که در آن آمار دقیقی از مقدار میزان آبی که به ایران داده شده و تأییدی که از سمت ایران از مقدار آب دریافتی صورت گرفته، مطالعه شود، به واقعیت ها پی خواهید برد".
ورود به چاه نیمه ها، مانع رسیدن آب به هامون ها می شود
در بخش دیگر مشکلات آبی میان دو کشور که مربوط به تالاب هامون است نیز معاون سفیر افغانستان در ایران در پاسخ به سوالی که "در بخشی از قرارداد هیرمند آمده که این حق آبه صرفا برای شرب و کشاورزی است و بحث هامون جداست و با توجه به این که هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره در یونسکو ثبت شده و سرمایه مشترک مردمان دو مرز است و طبیعتا باید برای مدیریت پایدار آب و خاک و حفاظت از این تالاب گامی مثبت برداشته شود"، خاطرنشان کرد که در معاهده توضیحات و جزییات ذکر نشده و طبق معاهده، میزان ۸۲۰ میلیون مترمکعب آبی که افغانستان به عنوان حق به ایران می دهد، می تواند برای هامون ها نیز استفاده شود.
وی افزود: " در حدود ۴۰ سال قبل و طبق محاسبه ای که انجام شد، تقریبا حدود ۳۰۰ هزار نفر در این منطقه زندگی می کردند و اراضی زیر آب نیز حدود ۱۷۰ هکتار یا کمتر بود وهمه این ها یعنی حق شرب و حق کشاوزی و محیط زیست و هامون ها در نظر گرفته شده بود".
اما به گفته نجم پور، مشکل در جای دیگری است و آن احیای چاه نیمه ها در نزدیکی هامون ها می باشد که سبب این موضوع شده است: "وقتی آبی را که داخل ایران می شود، وارد چاه نیمه ها می کنید، خوب طبیعی است که آب به هامون وارد نمی شود و خشک می شود".
وی با بیان این که بعضی اطلاعاتی که در خصوص بحران کم آبی ارائه می شود، دقیقه نیست، خاطرنشان کرد: "موضوع اصلی و مهم این است که خود ایران هم در معرض بحران کم آبی و خشکسالی قرار دارد. شما خودتان از وضعیت دریاچه ارومیه مطلع هستید، از وضعیت زاینده رود مطلع هستید. این گرد وغبارهایی که وارد می شود را می دانید و این ها همه مشکلات منطقه ای است؛ ولی بعضی اطلاعاتی که در این خصوص داده می شود دقیق نیست".
معاون سفیر افغانستان افزود: "در واقع وقتی که هامون ها پر می شدند و آب سرریز می شد، دوباره به داخل خاک افغانستان سرازیر می شد و "گود زره" را که یکی از بزرگترین آب گیرها در اکوسیستم منطقه بود، سیر آب می کرد. اما گودزره حالا کاملا خشک است و آب ندارد که در نتیجه تعداد زیادی از افراد این مناطق مهاجرت کرده اند و الان نیمروز افغانستان نیز کاملا خشک است و آب آشامیدنی هم به طور محدود به کمک دولت ایران در چند نقطه شهر نیمروز تهیه می شود".
وی تأکید کرد: "وضعیت هامون ها همان طور که برای ایران نگران کننده است، برای ما نیز نگران کننده است".
در بحث آب هریرود دو طرف آماده مذاکرات هستند
در بخش دیگر این گفتگو در مورد حوزه آبی هریرود نیز سوالاتی مطرح شده است. در پاسخ به این سوال ها، هارون نجم پور می گوید که "حوزه آبریز هریرود در منطقه و در داخل خاک افغانستان و ایران است. یعنی در هریرود مرزی چند رود از داخل ایران می ریزد مانند کشف رود و جام رود".
وی افزوده است: "در مورد هریرود ما مطالبات و دیدگاه های خود را داریم و ایران نیز دیدگاه های خود را دارد. در بعضی از موارد ایران در پایین دست و در بعضی از موارد ما در پایین دست قرار داریم. ما یک هریرود داخل افغانستان را داریم و یک هریرود مرزی را. در مورد همه این ها طرفین در حال مذاکرات هستند و اگر جایی افغانستان مطالباتی داشته باشد که باید آب از ایران به هریرود بیاید، ایران باید اقدام کند و در طرف مقابل هم به همین شکل".
معاون سفیر افغانستان در گفتگو با خبرگزاری مهر تصریح کرده که "در بحث آب هریرود دو طرف آماده مذاکرات هستند و به یک سری تفاهماتی هم در این مورد رسیده اند. این به عنوان یک بحث در حوزه آبی مطرح است و این یک مشارکت دو جانبه است. تحقیقات و مطالعات در این زمینه انجام خواهد شد و مذاکرات برای رسیدن به یک نتیجه قابل قبول و برد ـ برد برای طرفین در حال انجام است".
وی ادامه داد که این مذاکرات در کمیته های پنج گانه در جریان است و یک نشست در تهران برگزار شد و قرار است نشست آینده نیز در کابل برگزار گردد. به گفته نجم پور، در نشست تهران دو طرف با دیدگاه های یکدیگر آشنا شدند و در جلسه بعدی که در کابل صورت خواهد گرفت، این مذاکرات ادامه پیدا می کند.
وی خاطرنشان کرد که در این کمیسیون ها معاونین وزرای دو کشور که از طرف ایران عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و از طرف افغانستان فهیم ضیایی، معاون وزارت زارعت حضور دارند.
افغانستان به دنبال سوءاستفاده نیست/ بحث سد سلما به هیچ وجه نباید تنش زا باشد
معاون سفیر افغانستان در ایران در عین حال در پاسخ به یک سوال که "برخی اظهار نظرها حاکی از این است که افغانستان با ایجاد سد بر روی رودخانه هریرود و تحت فشار قرار دادن ایران، خواهان بهبود وضعیت مهاجران این کشور است"، آن را به شدت رد کرد و گفت: "بحث مهاجرین یک بحث انسانی است و مهاجرین افغانستان به خاطر جنگ و تجاوزی که به افغانستان صورت گرفت، مجبور شدند خانه و کاشانه خود را ترک کنند... بدون شک اگر مردم ما مقاومت نمی کردند، وضعیت کنونی منطقه و حتی جغرافیای منطقه شاید اکنون این گونه نبود".
وی گفت: "وقتی ایران از مهاجرین افغانستان پذیرایی می کرد، در زمان جنگ ایران و عراق بود، و شوروی اعلام کرد که برای پذیرش مهاجرین افغان به ایران کمک کند؛ اما حضرت امام خمینی(رحمة الله علیه) این خواست را نپذیرفت؛ چرا که این جدا از مسائل سیاسی است و یک بحث انسانی است".
آقای نجم پور تصریح کرد: "ما هیچ گاه چنین تفکر و سیاستی نداریم که از آب خود سوء استفاده کنیم؛ چرا که آب بحث متفاوتی با سایر منابع طبیعی دارد. نیاز آب و بحث حیات، یک بحث اساسی است."
وی در ادامه خاطرنشان کرد که بحث سد سلما به هیچ وجه نباید تنش زا باشد؛ "چرا که این سدی است در چند صد کیلومتری در داخل مرزهای افغانستان است و ۶۵۰ میلیون متر مکعب ظرفیت آب گیری دارد و چندین رودخانه دیگر هم هست که وارد هریرود می شوند؛ بنابراین آب تا جایی که ممکن است، جریان پیدا می کند".
این در حالی است که بحث حق آبه میان ایران و افغانستان، به خصوص دنبال برخی صحبت های مقام های سیاسی دو کشور، وارد یک مرحله جدی و حساس شده است. آن چه که مشخص است، دو کشور به خصوص افغانستان اراده جدی و قاطع خود را برای پیشبرد مذاکرات در این بخش و رسیدن به تفاهم را بر اساس قوانین بین المللی اعلام کرده است. اما در این بین، ارائه برخی آمار و گزارش های نادرست و غیردقیق به خصوص از سوی رسانه ها، باورها نسبت به این مسائل را منحرف کرده است. بر این اساس، معاون سفیر افغانستان بر شناخت دقیق دو کشور و بیان واقعیت ها به خصوص پیرامون مسائل آبی تأکید می کند.
