در دید نخست تفاوت عمده ای را می توان در این دو توافق مشاهده کرد؛ چرا که ایران کشوری است نسبتاً ثروتمند و با نظام و دولتی که بر رغم مشکلات و تحریمها و کارشکنی های امریکا و بلوک غرب علیه آن، توانسته است نزدیک به چهار دهه، روی پای خویش بایستد.
در مقابل کشور ما افغانستان از دیر زمان به این سو و به خصوص در چهار دهه اخیر، در نقش یک کشور فقیر و وابسته به کمکهای این و آن کشور در سطح منطقه و جهان ظاهر شده است. کشوری که اگر کمکهای جامعه جهانی و برخی از همسایگانش نباشد، در چشم بهم زدنی، نام آن از نقشه جغرافیای آسیا حذف شده و اسم یکی از ایالتهای خودمختار پاکستان را بر روی آن شاهد خواهیم بود!.
ایران اگر توافقی هم با دولت و کشورهایی می کند، نه از سر ناچاری و عجز و لابه؛ که از روی قوت و قدرت و اقتدار دولت و ملت آن است و در ثانی، این توافق در مورد یکی از پدیده های فوق مدرن و پیشرفته عصر صنعت و تکنالوژی؛ یعنی اتم و فرآورده های صلح آمیز انرژی هسته ای در ایران و جهان است.
موضوعی که با تاسف برای دولت و ملت ما تا مقدار زیادی ناشناخته و غیرمانوس است و سالهای سال وقت و فرصت می خواهد تا بگذارند ملت افغانستان با این گزینه های پیشرفته و متمدنانه، تماس فیزیکی و حسی پیدا کنند.
صد البته که این نقیصه به ملت مستعد و هوشمند ما باز نمی گردد و اگر هم قرار است کس یا کسانی را مقصر بدانیم، انگشت انتقاد و ملامت را به سمت و سوی رژیم و دولتهایی بایستی نشانه بگیریم که در عرض و طول حاکمیت و حکمروایی آنان بر این مردم و این سامان، بیشتر در فکر آسایش و آرامش خویش بوده و کمتر به آلام و گرفتاری های مردم خویش توجه کرده اند!.
به هر حال، طی یکی دو روز گذشته رسانه ها از توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران با امریکا و دولتهای اروپایی خبر دادند. توافقی که حکایت از تحول جالبی در عرصه دیپلماتیک میان ایران و دولتهای اروپایی و امریکا دارد. توافق مذکور از این لحاظ که پس از حدود ده سال چانه زنی های معمول در تعاملات سیاسی و نیز بر خلاف اراده دولتمردان اسرائیل، به وقوع می پیوندد نیز می تواند حایز توجه و اهمیت باشد.
بر اساس این توافق، ایران اقدامات داوطلبانه زیر را به انجام خواهد رساند:
"- نیمی از اورانیوم موجود غنی شده ۲۰ درصد را به صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه UF۶ ۲۰ درصد را به مواد کمتر از ۵ درصد رقیق نماید. خط برگشت پذیر نیز وجود نداشته باشد.
- ایران اعلام میکند که برای این دوره ۶ ماهه، اورانیوم را به سطح بالاتر از ۵ درصد غنی سازی نکند.
- ایران اعلام میکند که فعالیت‌های خود در تاسیسات سوخت هسته ای نطنز(۱) ، فوردو(۲) و یا راکتور اراک(۳) را که توسط آژانس با نام IR-۴۰ شناسائی می‌شود، بیش از این گسترش نخواهد داد.
- همانگونه که ایران در برنامه عملیاتی کردن تاسیسات تبدیل مواد، به آژانس اعلام کرده است، با آغاز خط تبدیل مواد UF۶ غنی شده تا ۵ درصد بهUO۲ ، ایران تصمیم دارد موادUF۶ جدیدا غنی شده تاسطح ۵ درصد طی ۶ ماه آینده را به اکسید تبدیل کند.
- محل‌های جدید برای غنی سازی ایجاد نمی شود.
- ایران برنامه تحقیق و توسعه (R & D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی گیرد، ادامه خواهد داد.
- عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری داشته باشند."
اگر چه از نظر برخی از آگاهان ایرانی، توافقنامه مذکور، ضعف سیاست دولت جدید ایران در برابر امریکا و متحدان اروپایی آن را به نمایش گذاشته و از آن بوی ذلت مردم ایران به مشام می رسد؛ اما مقامات دولتی جمهوری اسلامی و بسیاری از مردم ایران، یک چنین نظری را نداشته و بر عکسِ برداشتِ مذکور، توافقنامه هسته ای ایران با کشورهای ۵ به علاوه یک را، نقطه عطفی در تاریخ مذاکرات ایران با امریکا و کشورهای اروپایی می دانند.
چنانچه رسانه های غیر ایرانی نیز تصریح کرده اند؛ ایرانی ها در این دور از مذاکرات به پیروزی بزرگی نایل شده اند و به نوشته ال مانیتور، بر اساس پیش نویس موافقتنامه ای که در مذاکرات هسته ای ژنو تهیه شده، ایران در قبال برخی اقدامات طی یک دوره ۶ ماهه، ۲۰ میلیارد دالر دارایی بدست می آورد که تنها ۳ میلیارد دالر آن مربوط به دارایی های بلوکه شده این کشور است.
غیر از این، برداشته شدن بسیاری از تحریمهای اقتصادی، موفقیت بزرگ دیگری است که عاید دولت و ملت ایران از بابت موافقت نامه هسته ای می شود. تحریمهای بلند مدت اقتصادی امریکا و غرب علیه ایران، خواه ناخواه بر نظام اقتصادی و معیشتی دولت و ملت ایران تاثیرات مخرب خود را داشته اند که با برداشته شدن حتی مقداری کمی از آنها، می توان شاهد تغییر ملموس و مثبتی در زندگی ایرانیان بود.
در پایان بر می گردیم به نکته ای که در آغاز این نوشتار بدان اشاره شد و آن قیاس موافقت نامه امنیتی افغانستان با امریکا با توافق هسته ای ایران با امریکا و غرب است. به نظر می رسد باید سنجید و دید که چه مقدار سود و منفعت سیاسی و اقتصادی و غیر آن از ناحیه توافق هسته ای به دولت و ملت ایران می رسد و اگر همان مقدار و یا کمتر و بیشتر سود سیاسی و اقتصادی و...، از بابت امضای پیمان امنیتی به دولت و مردم افغانستان می رسد، قطعاً امضای آن به خیر و صلاح کشور خواهد بود.
به نظر می رسد این دو توافق را نمی توان با یکدیگر قیاس کرد؛ چرا که فارقهای عمده و بسیاری دارند که در آغاز نوشته به برخی از آنها اشاره شد و باقی نیز روشن تر از آنست که نیازی به واگویی داشته باشد.
در مقابل کشور ما افغانستان از دیر زمان به این سو و به خصوص در چهار دهه اخیر، در نقش یک کشور فقیر و وابسته به کمکهای این و آن کشور در سطح منطقه و جهان ظاهر شده است. کشوری که اگر کمکهای جامعه جهانی و برخی از همسایگانش نباشد، در چشم بهم زدنی، نام آن از نقشه جغرافیای آسیا حذف شده و اسم یکی از ایالتهای خودمختار پاکستان را بر روی آن شاهد خواهیم بود!.
ایران اگر توافقی هم با دولت و کشورهایی می کند، نه از سر ناچاری و عجز و لابه؛ که از روی قوت و قدرت و اقتدار دولت و ملت آن است و در ثانی، این توافق در مورد یکی از پدیده های فوق مدرن و پیشرفته عصر صنعت و تکنالوژی؛ یعنی اتم و فرآورده های صلح آمیز انرژی هسته ای در ایران و جهان است.
موضوعی که با تاسف برای دولت و ملت ما تا مقدار زیادی ناشناخته و غیرمانوس است و سالهای سال وقت و فرصت می خواهد تا بگذارند ملت افغانستان با این گزینه های پیشرفته و متمدنانه، تماس فیزیکی و حسی پیدا کنند.
صد البته که این نقیصه به ملت مستعد و هوشمند ما باز نمی گردد و اگر هم قرار است کس یا کسانی را مقصر بدانیم، انگشت انتقاد و ملامت را به سمت و سوی رژیم و دولتهایی بایستی نشانه بگیریم که در عرض و طول حاکمیت و حکمروایی آنان بر این مردم و این سامان، بیشتر در فکر آسایش و آرامش خویش بوده و کمتر به آلام و گرفتاری های مردم خویش توجه کرده اند!.
به هر حال، طی یکی دو روز گذشته رسانه ها از توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران با امریکا و دولتهای اروپایی خبر دادند. توافقی که حکایت از تحول جالبی در عرصه دیپلماتیک میان ایران و دولتهای اروپایی و امریکا دارد. توافق مذکور از این لحاظ که پس از حدود ده سال چانه زنی های معمول در تعاملات سیاسی و نیز بر خلاف اراده دولتمردان اسرائیل، به وقوع می پیوندد نیز می تواند حایز توجه و اهمیت باشد.
بر اساس این توافق، ایران اقدامات داوطلبانه زیر را به انجام خواهد رساند:
"- نیمی از اورانیوم موجود غنی شده ۲۰ درصد را به صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه UF۶ ۲۰ درصد را به مواد کمتر از ۵ درصد رقیق نماید. خط برگشت پذیر نیز وجود نداشته باشد.
- ایران اعلام میکند که برای این دوره ۶ ماهه، اورانیوم را به سطح بالاتر از ۵ درصد غنی سازی نکند.
- ایران اعلام میکند که فعالیت‌های خود در تاسیسات سوخت هسته ای نطنز(۱) ، فوردو(۲) و یا راکتور اراک(۳) را که توسط آژانس با نام IR-۴۰ شناسائی می‌شود، بیش از این گسترش نخواهد داد.
- همانگونه که ایران در برنامه عملیاتی کردن تاسیسات تبدیل مواد، به آژانس اعلام کرده است، با آغاز خط تبدیل مواد UF۶ غنی شده تا ۵ درصد بهUO۲ ، ایران تصمیم دارد موادUF۶ جدیدا غنی شده تاسطح ۵ درصد طی ۶ ماه آینده را به اکسید تبدیل کند.
- محل‌های جدید برای غنی سازی ایجاد نمی شود.
- ایران برنامه تحقیق و توسعه (R & D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی گیرد، ادامه خواهد داد.
- عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری داشته باشند."
اگر چه از نظر برخی از آگاهان ایرانی، توافقنامه مذکور، ضعف سیاست دولت جدید ایران در برابر امریکا و متحدان اروپایی آن را به نمایش گذاشته و از آن بوی ذلت مردم ایران به مشام می رسد؛ اما مقامات دولتی جمهوری اسلامی و بسیاری از مردم ایران، یک چنین نظری را نداشته و بر عکسِ برداشتِ مذکور، توافقنامه هسته ای ایران با کشورهای ۵ به علاوه یک را، نقطه عطفی در تاریخ مذاکرات ایران با امریکا و کشورهای اروپایی می دانند.
چنانچه رسانه های غیر ایرانی نیز تصریح کرده اند؛ ایرانی ها در این دور از مذاکرات به پیروزی بزرگی نایل شده اند و به نوشته ال مانیتور، بر اساس پیش نویس موافقتنامه ای که در مذاکرات هسته ای ژنو تهیه شده، ایران در قبال برخی اقدامات طی یک دوره ۶ ماهه، ۲۰ میلیارد دالر دارایی بدست می آورد که تنها ۳ میلیارد دالر آن مربوط به دارایی های بلوکه شده این کشور است.
غیر از این، برداشته شدن بسیاری از تحریمهای اقتصادی، موفقیت بزرگ دیگری است که عاید دولت و ملت ایران از بابت موافقت نامه هسته ای می شود. تحریمهای بلند مدت اقتصادی امریکا و غرب علیه ایران، خواه ناخواه بر نظام اقتصادی و معیشتی دولت و ملت ایران تاثیرات مخرب خود را داشته اند که با برداشته شدن حتی مقداری کمی از آنها، می توان شاهد تغییر ملموس و مثبتی در زندگی ایرانیان بود.
در پایان بر می گردیم به نکته ای که در آغاز این نوشتار بدان اشاره شد و آن قیاس موافقت نامه امنیتی افغانستان با امریکا با توافق هسته ای ایران با امریکا و غرب است. به نظر می رسد باید سنجید و دید که چه مقدار سود و منفعت سیاسی و اقتصادی و غیر آن از ناحیه توافق هسته ای به دولت و ملت ایران می رسد و اگر همان مقدار و یا کمتر و بیشتر سود سیاسی و اقتصادی و...، از بابت امضای پیمان امنیتی به دولت و مردم افغانستان می رسد، قطعاً امضای آن به خیر و صلاح کشور خواهد بود.
به نظر می رسد این دو توافق را نمی توان با یکدیگر قیاس کرد؛ چرا که فارقهای عمده و بسیاری دارند که در آغاز نوشته به برخی از آنها اشاره شد و باقی نیز روشن تر از آنست که نیازی به واگویی داشته باشد.
مولف : سیدفاضل محجوب
