کریم خلیلی؛ رئیس شورای عالی صلح در سفر به تهران با سید کمال خرازی؛ رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران دیدار کرد و جایگاه این کشور در تحقق صلح در افغانستان را بسیار حائز اهمیت دانست.
آقای خلیلی گفت که ایجاد صلح در افغانستان مستلزم رویکرد عزتمندانه در قبال همه گروه های افغانستانی و پیشبرد گفتگوی بین افغانی و در فضای اعتماد متقابل است.
او همچنین با تاکید بر نقش مثبت ایران در افغانستان اظهار داشت: کمک ها و پشتیبانی ایران از ملت افغانستان در سال های گذشته مورد تقدیر ملت افغانستان است و انتظار داریم در ایجاد صلح نیز مساعدت و نقش مؤثری ایفا کند.
سید کمال خرازی هم گفت: حضور نیروهای امریکایی در افغانستان مانع تحقق صلح شده و مداخلات سایر کشورها نیز شرایط را در افغانستان پیچیده تر کرده است.
خرازی تأکید کرد: با توجه به آنکه صلح در افغانستان روی امنیت ایران و منطقه تاثیرگذار است مورد استقبال ما است و آماده همکاری برای تحقق صلح در افغانستان هستیم.
آگاهان اما نسبت به اینکه سفر رییس شورای عالی صلح بتواند ایران را نیز به عنوان یک بازیگر مهم روند صلح و ثبات افغانستان، از حاشیه به متن وارد کند، تردید دارند. مهم ترین دلیل این تردید، نقش و صلاحیت شورای عالی صلح در این روند مهم ملی است. شورای عالی صلح از دید منتقدان، نه توان ایفای نقشی کلیدی و راهبردی و مؤثر در روند صلح را داشته و نه از صلاحیت کافی برای این امر، برخوردار بوده است.
این شورا از همان آغاز، پوششی برای توجیه سیاست ها و رویکردهای کانون مرکزی قدرت و ارگ ریاست جمهوری در قبال صلح بوده است. بسیاری از اعضا و رهبران ارشد این شورا حتی در جریان جزئیات این روند، قرار ندارند و تصمیم نهایی در این خصوص را ارگ ریاست جمهوری و سفارتخانه های چند قدرت بزرگ خارجی می گیرند.
بنابراین، انتظار نمی رود که سفر آقای خلیلی به تهران، این روند را دستخوش تغییری اساسی و بنیادی کند و ابعاد منطقه ای این روند را گسترش داده و با اشتراک قدرت های مؤثر و مهمی مانند ایران، آن را تقویت کند.
با این حال، نفس این رویداد نشان می دهد که افغانستان علیرغم ناتوانی اش در بهره گیری از ظرفیت های ایران برای ایجاد صلح که ناشی از سیطره همه جانبه امریکا و دیگر قدرت های بیگانه بر مقدرات سیاسی و امنیتی کشور ماست، نمی تواند به تمامی، نقش و اهمیت ایران در این زمینه را نادیده بگیرد.
ایران شاید به یک معنا، مهم ترین حاشیه نشین روند صلح افغانستان به حساب بیاید. امریکا و قدرت های بزرگ غربی به کمک رژيم های دست نشانده و مرتجع منطقه که همزمان، هم از تروریزم و افراط گرایی در افغانستان، حمایت می کنند و هم ژست حمایت از دولت و حضور در روند صلح را می گیرند، اجازه نمی دهند که افغانستان، از تجربیات و ظرفیت های مؤثر ایران در روند صلح، بهره بگیرد؛ اما این، چیزی از اهمیت تأثیر تهران بر رویدادهای مرتبط با صلح و ثبات در افغانستان نمی کاهد.
بی تردید، افغانستان، بخشی از ثبات نسبی امروز خود را مرهون کمک ها و همکاری های مثبت و سازنده همسایه غربی خود است. اگر ایران هم مانند پاکستان، حفاظت منافع خود در افغانستان را در حمایت از گروه های افراطی و تروریستی می دید، بی تردید، مهار جنگ و ایجاد صلح، با دشواری های توانفرسایی رو به رو می شد.
از سوی دیگر، ایران هم نسبت به شرایط امنیتی و سیاسی افغانستان، نگرانی ها و دغدغه های مشروعی دارد که افغانستان ناگزیر است به آنها توجه داشته باشد. حضور لجام گسیخته نیروهای خارجی متخاصم با ایران در همسایگی آن کشور، یک تهدید بالفعل برای امنیت، حاکمیت ملی و ثبات استراتژيک جمهوری اسلامی به حساب می آید. از سوی دیگر، تروریزم، جنگ، خشونت، ناامنی و بی ثباتی و به ویژه ظهور نسخه های وحشتناک تر تروریزم مانند داعش، امنیت ایران را به صورت جدی، تهدید می کند و همسایه غربی افغانستان، حق دارد نسبت به این وضعیت، نگران باشد.
روند صلح تحت مالکیت آزاد و مستقیم دولت افغانستان هم مطالبه دیگر جمهوری اسلامی است که در حال حاضر، علیرغم شعارهایی که داده می شود، وجود ندارد و این روند به تمامی در انحصار امریکا و چند کشور سرسپرده آن در منطقه است.
با توجه به این مسایل و علیرغم ناتوانی کابل در مشارکت دادن ایران در روند صلح، افغانستان ناگزیر است به این نگرانی ها و دغدغه های مشروع هم عنایت داشته باشد و در هرگونه تصمیم گیری در این زمینه، آنها را لحاظ کند.
آقای خلیلی گفت که ایجاد صلح در افغانستان مستلزم رویکرد عزتمندانه در قبال همه گروه های افغانستانی و پیشبرد گفتگوی بین افغانی و در فضای اعتماد متقابل است.
او همچنین با تاکید بر نقش مثبت ایران در افغانستان اظهار داشت: کمک ها و پشتیبانی ایران از ملت افغانستان در سال های گذشته مورد تقدیر ملت افغانستان است و انتظار داریم در ایجاد صلح نیز مساعدت و نقش مؤثری ایفا کند.
سید کمال خرازی هم گفت: حضور نیروهای امریکایی در افغانستان مانع تحقق صلح شده و مداخلات سایر کشورها نیز شرایط را در افغانستان پیچیده تر کرده است.
خرازی تأکید کرد: با توجه به آنکه صلح در افغانستان روی امنیت ایران و منطقه تاثیرگذار است مورد استقبال ما است و آماده همکاری برای تحقق صلح در افغانستان هستیم.
آگاهان اما نسبت به اینکه سفر رییس شورای عالی صلح بتواند ایران را نیز به عنوان یک بازیگر مهم روند صلح و ثبات افغانستان، از حاشیه به متن وارد کند، تردید دارند. مهم ترین دلیل این تردید، نقش و صلاحیت شورای عالی صلح در این روند مهم ملی است. شورای عالی صلح از دید منتقدان، نه توان ایفای نقشی کلیدی و راهبردی و مؤثر در روند صلح را داشته و نه از صلاحیت کافی برای این امر، برخوردار بوده است.
این شورا از همان آغاز، پوششی برای توجیه سیاست ها و رویکردهای کانون مرکزی قدرت و ارگ ریاست جمهوری در قبال صلح بوده است. بسیاری از اعضا و رهبران ارشد این شورا حتی در جریان جزئیات این روند، قرار ندارند و تصمیم نهایی در این خصوص را ارگ ریاست جمهوری و سفارتخانه های چند قدرت بزرگ خارجی می گیرند.
بنابراین، انتظار نمی رود که سفر آقای خلیلی به تهران، این روند را دستخوش تغییری اساسی و بنیادی کند و ابعاد منطقه ای این روند را گسترش داده و با اشتراک قدرت های مؤثر و مهمی مانند ایران، آن را تقویت کند.
با این حال، نفس این رویداد نشان می دهد که افغانستان علیرغم ناتوانی اش در بهره گیری از ظرفیت های ایران برای ایجاد صلح که ناشی از سیطره همه جانبه امریکا و دیگر قدرت های بیگانه بر مقدرات سیاسی و امنیتی کشور ماست، نمی تواند به تمامی، نقش و اهمیت ایران در این زمینه را نادیده بگیرد.
ایران شاید به یک معنا، مهم ترین حاشیه نشین روند صلح افغانستان به حساب بیاید. امریکا و قدرت های بزرگ غربی به کمک رژيم های دست نشانده و مرتجع منطقه که همزمان، هم از تروریزم و افراط گرایی در افغانستان، حمایت می کنند و هم ژست حمایت از دولت و حضور در روند صلح را می گیرند، اجازه نمی دهند که افغانستان، از تجربیات و ظرفیت های مؤثر ایران در روند صلح، بهره بگیرد؛ اما این، چیزی از اهمیت تأثیر تهران بر رویدادهای مرتبط با صلح و ثبات در افغانستان نمی کاهد.
بی تردید، افغانستان، بخشی از ثبات نسبی امروز خود را مرهون کمک ها و همکاری های مثبت و سازنده همسایه غربی خود است. اگر ایران هم مانند پاکستان، حفاظت منافع خود در افغانستان را در حمایت از گروه های افراطی و تروریستی می دید، بی تردید، مهار جنگ و ایجاد صلح، با دشواری های توانفرسایی رو به رو می شد.
از سوی دیگر، ایران هم نسبت به شرایط امنیتی و سیاسی افغانستان، نگرانی ها و دغدغه های مشروعی دارد که افغانستان ناگزیر است به آنها توجه داشته باشد. حضور لجام گسیخته نیروهای خارجی متخاصم با ایران در همسایگی آن کشور، یک تهدید بالفعل برای امنیت، حاکمیت ملی و ثبات استراتژيک جمهوری اسلامی به حساب می آید. از سوی دیگر، تروریزم، جنگ، خشونت، ناامنی و بی ثباتی و به ویژه ظهور نسخه های وحشتناک تر تروریزم مانند داعش، امنیت ایران را به صورت جدی، تهدید می کند و همسایه غربی افغانستان، حق دارد نسبت به این وضعیت، نگران باشد.
روند صلح تحت مالکیت آزاد و مستقیم دولت افغانستان هم مطالبه دیگر جمهوری اسلامی است که در حال حاضر، علیرغم شعارهایی که داده می شود، وجود ندارد و این روند به تمامی در انحصار امریکا و چند کشور سرسپرده آن در منطقه است.
با توجه به این مسایل و علیرغم ناتوانی کابل در مشارکت دادن ایران در روند صلح، افغانستان ناگزیر است به این نگرانی ها و دغدغه های مشروع هم عنایت داشته باشد و در هرگونه تصمیم گیری در این زمینه، آنها را لحاظ کند.
