مردم افغانستان در سالهای اخیری که خشونت طالبانی دامن مردم گرفته، شاهد برگزاری نشست های سه جانبه چندی بوده اند. نشست هایی که میان افغانستان، ایالات متحده امریکا وپاکستان صورت گرفته یا نشست هایی که میان مقام های افغانستان، پاکستان و برخی کشور های غربی تدویر یافته تا راه حلی برای مشکل افغانستان پیدا شود.
اما این بار گویا نشست سه جانبه با کیفیت متفاوت با انگیزه مبهم صورت گرفته که به کنه و حقیقت جز با حدس و گمان نمی توان دست پیدا کرد. مشخص نبودن هدف گیری این نشست بوده که حکومت افغانستان را نیز نگران کرده و پرسش ها و ابهام هایی را بر آن نشست مطرح ساخته است.
نشست سه جانبه روسیه، چین و پاکستان از نوع جدیدی است که سه شنبه گذشته در مسکو پایتخت روسیه بر گزار شد.
اولین توجه به ساختار سه جانبه بودن این نشست جلب می گردد، با مشاهده ترکیب این نشست سه جانبه این ذهنیت را القا می کند که معادلات قدرت بسیار تغییر کرده، جهت گیری های سیاسی دگر دیسی های ژرفی مواجه شده، جای دوستی ها و دشمنی ها کاملا عوض شده است. شاید این از نادر نشست هایی باشد که دو کشور پاکستان و روسیه برای تصمیم گیری درباره افغانستان دورهم نشسته اند و هر دو از سازمان ملل متحد می خواهند که برخی سران طالبان را از لیست سیاه خود برون کند. و هم چنان هر دو کشور نسبت به حضور داعش در افغانستان اظهار نظر می کند، در حالی که عمده ذهنیت ها آنست که داعش از مناطق قبیله نشین پاکستان به داخل افغانستان سرازیر شده است، حال چگونه می تواند باور کرد که دزد و صاحب مال هر دو فریاد دزد سر دهند و به دنبال دزد بدوند!! از سوی دیگر پاکستان از بدو تولد تاکنون در دامن غرب پرورش یافته و تا هنوز هم از متحدان بی چون و چرای امریکا شمرده می شده است. در بدترین حالت، آنگاه که کمک های امریکا به حال تعلیق درآمده، و دستان نوازشگر امریکا از سر پاکستانی ها کاستی گرفته است، باز هم مقام های پاکستانی با شگردهای زیاد تلاش کرده با فرستادن نمایندگانی به کاخ سفید، دل امریکایی ها را از خود نرنجاند و تلاش ورزد که ذهنیت مقام های امریکایی را نسبت به خود تغییر دهد.
وقتی روسیه و پاکستان در کنار همه می نشینند و مواضع مشترک اتخاذ می کنند دو معنا را در ذهن متبادر می سازد. یکی آنست که ممکن است ترفندهای پاکستانی ها کارساز نشده باشد و نتوانسته باشند سیاستمداران امرکایی را قانع سازند. دوم آنست که امریکایی ها همه کارت های پاکستان را خوانده اند و بیش از این نمی توانند یا نمی خواهند بر پاکستانی ها اعتماد کنند.
نکته قابل توجه و تاملی که واکنش مقام های افغانستان را نیز بر انگیخته در نشست سه جانبه مسکو قابل تحلیل و بررسی است این که گرچه چین با حضور امریکا در منطقه مخالف بوده اما تا هنوز اعلام موضع صریح نکرده است. به نظر می رسد این نخستین بار باشد که مقام های چینی در چنین نشستی شرکت می کنند که با سیاست های امریکا با صراحت و وضاحت مخالفت می شود.
گرچه که این نخستین نشست از این دست در منطقه است، ممکن است تا نشست بعدی دگر دیسی های سیاسی در ساختار و هدف گیری های آن به وجود آید؛ اما این گونه نشست ها قبل از آن که به نتایج عملی آن مورد توجه صورت گیرد قدرت و توانمندی روسیه را در ایجاد یک ساختار منطقه ای علیه سیاست های امریکا به نمایش می گذارد. ساختاری که محور آن را متحدان دیروز امریکا تشکیل داده است.
همانگونه که پاره ای از کارشناسان گفته اند که روسیه و امریکا در سوریه رو در روی هم قرار گرفته اند.
گرچه امریکا تلاش کرده از یک رویارویی مستقیم با روسیه پرهیز کند و ارتش های دو قدرت بزرگ در برابر هم قرار نگیرند. اما این که روسیه گاه جبهه طرفداران غرب و امریکا را در منطقه بمباران کرده تلفاتی سنگینی بر آنها وارد آورده است هیچ گاه فراموش امریکایی ها نمی شود.
امریکا و قدرت های غربی از ابتدای بحران سوریه تلاش کرده اند که با چشم پوشی بر جنایت های بی شمار گروه های تروریستی چون داعش، جبهه النصره و... جبهه میانه روی را به وجود آورند که پشت سر داعش حرکت کند. زمانی حکومت اسد سقوط کرد بدیلی حاضر و آمده ای برای حکومت اسد وجود داشته باشد تا هم مردم سوریه به یک حکومت میانه رو متمایل به غرب دست پیدا کند و هم عرب های متحد غرب قانع شده باشند و هم امریکا برای متحدان خود بخش مصؤنیتنی ایجاد کند.
اما حضور روسیه در صحنه عملیات سوریه این نقشه ها را نقش برآب کرد. امروز تحولات سوریه به سمت و سویی به پیش می رود که حظ و بهره ای برای امریکا و غرب ها متصور نیست.
روس ها با درک این که امریکایی ها از موضع گیری و عملکرد مقام های آن کشورها دل پردردی دارد، می کوشد کشورهای منطقه را به دور خود جمع کند، مواضع مشترک اتخاذ کند و تصمیم هایی متحدانه بگیرد تا از گزند امریکا در منطقه مصؤن بماند.
حال در این بگیر و ببندهای منطقه ای، حکومت افغانستان در چه موقفی قرار خواهد داشت و کدام سمت و سویی را خواهد گرفت باید منتظر بود و منتظر موضع گیری های حکومت افغانستان باید نشست و دید.
