روسیه از حضور رو به افزایش داعش در افغانستان به شدت نگران است.
نمایندۀ ویژۀ رییس‌جمهور روسیه در امور افغانستان می‌گوید که اکنون نزدیک به ۱۰ هزار تن به هواداری از گروه داعش در افغانستان می‌جنگند و شمار این جنگ‌جویان رو به افزایش است؛ اما وزارت دفاع ملی افغانستان با رد این مطلب می‌گوید که نیروهای امنیتی، داعش را در افغانستان به گونه چشمگیر سرکوب کرده اند.
دولت وزیری؛ سخنگوی وزارت دفاع می گوید:"فرماندهان و سرگروه‌های‌شان از بین رفتند. مرکز کمپیوتری شان از بین رفت. رادیوی شان از بین برده شد. من به شما گفته می‌توانم که داعش در افغانستان کاملاً شکست خورده‌است. برای ما چالش و خطر بزرگی نیست. هرجا که داعش سر بلند کند، از بین برده می‌شود و نابود می‌گردد. ما در افغانستان اکنون دربارۀ داعش تشویش نداریم."
نگرانی روسیه از تشدید و توسعه فعالیت های داعش در افغانستان در حالی مطرح می شود که چندی پیش، ایالات متحده امریکا اعلام کرد که پایگاه اصلی داعش در افغانستان نابود شده و دولت نیز مدعی شد داعش در ننگرهار شکست خورده است.
اینهمه در حالی است که روسیه بی توجه به این اظهار نظرهای به شدت خوش بینانه، هیچگاه نگرانی خود را از وخامت وضعیت امنیتی افغانستان در پی ظهور داعش در کشور، پنهان نکرده است.
کارشناسان می گویند که با توجه به این امر، به نظر می رسد پیش از این ظهور هیچ گروهی تروریستی در افغانستان به اندازه داعش، روسیه را تا این حد نگران نکرده است.
افزایش فعالیت های این گروه تروریستی در افغانستان بدون تردید حجم و دامنه این نگرانی را چندین برابر افزایش داده است.
به باور آگاهان، احتمالا این نگرانی ناشی از این تردید است که قدرت های جهانی رقیب روسیه، از داعش به منظور توسعه دامنه سلطه و حضور خود به قلمروهای نفوذ قدرت های شرقی استفاده می کنند؛ اتفاقی که دست کم در خاور میانه شاهد آن هستیم و در روسیه این نگرانی وجود دارد که به احتمال قوی، سرنوشت خاور میانه در انتظار آسیای میانه و حوزه قفقاز نیز هست.
با این حال و با توجه به ابراز نگرانی های فزاینده روسیه از وضعیت امنیتی، افغانستان، هرگز نباید انتظار داشت که این کشور همچنان با سکوت و انفعال و تماشا، نظاره گر تباتی تروریزم عربی و امپریالیزم غربی در افغانستان باشد.
حد اقل انتظار این است که روسیه با استفاده از اهرم های قدرتمند و مؤثری مانند سازمان امنیتی شانگهای یا سازمان امنیت جمعی، اوراسیا و... در کنار متحدان قدرتمندی که در داخل افغانستان و سطح منطقه دارد، از این پس، تلاش کند نقش های مهم تر و عملیاتی تری را در حوزه امنیت منطقه ای بر عهده بگیرد و کارکرد اصلی و اولیه خود یعنی بدیل شرقی ناتو را هرچند نه به صورت تمام و کمال ایفا نماید.
کارشناسان مسایل منطقه می گویند که مبارزه با داعش در افغانستان، نقطه شروع خوبی برای این مأموریت دشوار و در عین حال استراتژیک و حیاتی است.
نگرانی روسیه از افزایش نفوذ و قدرت داعش در افغانستان در حالی ابراز می شد که مارتین دمپسی؛ رییس ستاد مشترک ارتش امریکا باری، اذعان داشت که جنگ میان روسیه و امریکا، اجتناب ناپذیر است و روزی در آینده رخ خواهد داد. کارکرد این گونه اظهار نظرها صرف نظر از اینکه تا چه میزان ریشه در واقعیت های جاری جهان دارند این است که قفل تعارفات معمول دیپلماتیک و جنگ سرد پنهان در زیر پوست سیاست را می شکند و رقابت میان قطب های اصلی قدرت در جهان را در عرصه تبلیغاتی، بیشتر از پیش رسانه ای و آشکار می سازد.
اینکه پیامد فعال تر شدن محور روسیه و هم پیمانان راهبردی اش و در کل سازمان های نظیر شانگهای، اوراسیا، امنیت جمعی و... که با محوریت قدرت های شرقی به ویژه روسیه تشکیل شده اند، برای مبارزه با داعش و تروریزم در افغانستان چه خواهد بود، شاید در کوتاه مدت قابل محاسبه و اندازه گیری نباشد؛ اما حداقل تأثیر این اقدامات و موضع گیری ها، واداشتن امریکا به انجام اقدامات به ظاهر واقعی تر در مبارزه با تروریزم در افغانستان و خاور میانه است.
کارشناسان می گویند که با توجه به تحولات اخیر در عرصه مبارزه امریکا و متحدانش با داعش در عراق و سوریه و افغانستان که در پی دخالت نظامی روسیه در سوریه به صورت ملموسی، جدی تر شده است، به نظر می رسد که امریکا تلاش می کند نقش خود در زمینه مبارزه با داعش را پررنگ تر کند، حد اقل به این منظور که اجازه ندهد کشورهای قربانی تروریزم داعشی مانند افغانستان و عراق، به جای امریکا به روسیه و چین، روی بیاورند.
از سوی دیگر، در داخل افغانستان نیز نگاه افکار عمومی به زیان امریکا و به سود روسیه است. وخامت روزافزون اوضاع امنیتی در سراسر افغانستان و همزمان با آن، تشدید خطر ناشی از ظهور داعش در کشور، با توجه به بی تفاوتی معمول امریکا و دیگر نیروهای خارجی مستقر در افغانستان در قبال این وضعیت و عدم صداقت این نیروها در تجهیز و تقویت واقعی نیروهای امنیتی کشور، انتقادهای صریح و برهنه از امریکا و پیمان امنیتی با این کشور را به میزان معتنابهی در سطوح عالی دولت به ویژه شورای ملی، تشدید و تقویت کرده است.
اینهمه در حالی است که روسیه نیز بارها از وضعیت امنیتی افغانستان ابراز نگرانی کرده و به این ترتیب، به تلویح و تصریح، نسبت به ایجاد یک شراکت استراتژیک با کابل برای مبارزه با چالش های امنیتی جاری در کشور، ابراز تمایل کرده و چراغ سبز نشان داده است. واگذاری چندین بال هلیکوپتر جنگی و نیز هزاران قبضه کلاشینکوف به نیروهای امنیتی را می توان از گام های ابتدایی روسیه برای آغاز یک همکاری نظامی گسترده تر با کابل ارزیابی کرد.
با این وصف، آگاهان می گویند که هم روسیه و هم افغانستان هردو می دانند که برای روس ها با توجه به حضور نظامی سنگین امریکا و هم پیمانانش در افغانستان، اکنون بسیار زود است که در روند تامین امنیت و مبارزه با تروریزم در افغانستان، مستقیما نقشی بر عهده بگیرند. به جز حضور مستقیم نظامی ناتو و امریکا، هنوز روس ها با شناسه و کارنامه تجاوز و اشغال شوروی در افغانستان و تبعات و بازخوردهای منفی و مستمر آن، شناخته می شوند و زدودن این خاطره تلخ، نیاز به زمان بیشتری دارد.
در این میان، این واقعیت را نمی توان انکار کرد که روس ها صرف نظر از اینکه بار دیگر قصد تقویت نفوذ سیاسی و امنیتی خود در افغانستان را دارند یا نه، از این امر به شدت نگران اند که اوضاع امنیتی در افغانستان به سرعت رو به وخامت می رود و دامنه ناامنی ها و فعالیت های تروریستی ناشی از نفوذ داعش، روز به روز به مرزهای منطقه نفوذ روسیه در آسیای میانه نزدیکتر می شود.
از سوی دیگر، ادعا می شود که هزاران شهروند مسلمان کشورهای تحت سلطه و نفوذ روسیه مانند چچن، داغستان، تاجیکستان، ازبکستان و... در کنار صدها شهروند روس، در کشورهایی مانند سوریه، عراق، افغانستان و پاکستان حضور دارند و در چارچوب گروه های تروریستی به ویژه داعش، مشغول فعالیت های هراس افکنانه هستند.
روس ها نگران اند که این شهروندان در صورت بازگشت به سرزمین های اصلی خود، ایدئولوژي افراط را نیز با خود ببرند و به توسعه و ترویج و تبلیغ وسیع آن مبادرت کنند.
روس ها اخیرا اعلام کردند که سربازان روس، مسؤولیت تامین امنیت منطقه مرزی بین تاجیکستان و افغانستان را بر عهده خواهند گرفت؛ موضوعی که پس از جنگ اخیر قندوز و سقوط سه روزه آن به دست طالبان، اتفاق افتاد.
همه اینها نشانگر آن است که روسیه با نگرانی، نسبت به وضعیت افغانستان، نگاه می کند و این نگرانی، به ویژه در پی دخالت نظامی روسیه در سوریه که به افزایش رقابت های استراتژيک و رویارویی نیابتی روس ها و امریکایی ها در مناطق مورد مناقشه، شدیدتر از هر زمان دیگری دامن زده است، تشدید شده است.
روس ها به خوبی می دانند که کاری که با سوریه کردند، در افغانستان نمی توانند؛ ولی می دانند که خطری که از افغانستان، امنیت آنها را تهدید می کند، شدیدتر و جدی تر از سوریه است.
در سوریه، روس ها برای دفاع از آخرین خاکریز نظامی خاور میانه ای خود و احیای مجدد سلطه متحد راهبردی و دیرینه خود بشار اسد، وارد عمل شدند؛ اما در افغانستان، وضعیت کاملا متفاوت است. آنها مستقیما در معرض تهدید ناشی از توسعه و قدرت گیری تروریزم بین المللی قرار دارند و مناطق نفوذ شان در آسیای میانه، مستقیما در تیررس تروریست هاست.
بنابراین، اظهار نگرانی های رو به فزونی و بی پرده روس ها نسبت به افزایش فعالیت های داعش در افغانستان، از دید کارشناسان مسایل استراتژيک، کاملا قابل درک است و انتظار می رود روس ها هم از طریق افزایش همکاری های نظامی با کابل و هم با استفاده از متحدان قدرتمند خود مانند فرماندهان مجاهدین سابق و مهره های نزدیک به رییس جمهوری پیشین حامد کرزی، تلاش برای توقفف داعش در ایستگاه افغانستان را تشدید بخشند.
نمایندۀ ویژۀ رییس‌جمهور روسیه در امور افغانستان می‌گوید که اکنون نزدیک به ۱۰ هزار تن به هواداری از گروه داعش در افغانستان می‌جنگند و شمار این جنگ‌جویان رو به افزایش است؛ اما وزارت دفاع ملی افغانستان با رد این مطلب می‌گوید که نیروهای امنیتی، داعش را در افغانستان به گونه چشمگیر سرکوب کرده اند.
دولت وزیری؛ سخنگوی وزارت دفاع می گوید:"فرماندهان و سرگروه‌های‌شان از بین رفتند. مرکز کمپیوتری شان از بین رفت. رادیوی شان از بین برده شد. من به شما گفته می‌توانم که داعش در افغانستان کاملاً شکست خورده‌است. برای ما چالش و خطر بزرگی نیست. هرجا که داعش سر بلند کند، از بین برده می‌شود و نابود می‌گردد. ما در افغانستان اکنون دربارۀ داعش تشویش نداریم."
نگرانی روسیه از تشدید و توسعه فعالیت های داعش در افغانستان در حالی مطرح می شود که چندی پیش، ایالات متحده امریکا اعلام کرد که پایگاه اصلی داعش در افغانستان نابود شده و دولت نیز مدعی شد داعش در ننگرهار شکست خورده است.
اینهمه در حالی است که روسیه بی توجه به این اظهار نظرهای به شدت خوش بینانه، هیچگاه نگرانی خود را از وخامت وضعیت امنیتی افغانستان در پی ظهور داعش در کشور، پنهان نکرده است.
کارشناسان می گویند که با توجه به این امر، به نظر می رسد پیش از این ظهور هیچ گروهی تروریستی در افغانستان به اندازه داعش، روسیه را تا این حد نگران نکرده است.
افزایش فعالیت های این گروه تروریستی در افغانستان بدون تردید حجم و دامنه این نگرانی را چندین برابر افزایش داده است.
به باور آگاهان، احتمالا این نگرانی ناشی از این تردید است که قدرت های جهانی رقیب روسیه، از داعش به منظور توسعه دامنه سلطه و حضور خود به قلمروهای نفوذ قدرت های شرقی استفاده می کنند؛ اتفاقی که دست کم در خاور میانه شاهد آن هستیم و در روسیه این نگرانی وجود دارد که به احتمال قوی، سرنوشت خاور میانه در انتظار آسیای میانه و حوزه قفقاز نیز هست.
با این حال و با توجه به ابراز نگرانی های فزاینده روسیه از وضعیت امنیتی، افغانستان، هرگز نباید انتظار داشت که این کشور همچنان با سکوت و انفعال و تماشا، نظاره گر تباتی تروریزم عربی و امپریالیزم غربی در افغانستان باشد.
حد اقل انتظار این است که روسیه با استفاده از اهرم های قدرتمند و مؤثری مانند سازمان امنیتی شانگهای یا سازمان امنیت جمعی، اوراسیا و... در کنار متحدان قدرتمندی که در داخل افغانستان و سطح منطقه دارد، از این پس، تلاش کند نقش های مهم تر و عملیاتی تری را در حوزه امنیت منطقه ای بر عهده بگیرد و کارکرد اصلی و اولیه خود یعنی بدیل شرقی ناتو را هرچند نه به صورت تمام و کمال ایفا نماید.
کارشناسان مسایل منطقه می گویند که مبارزه با داعش در افغانستان، نقطه شروع خوبی برای این مأموریت دشوار و در عین حال استراتژیک و حیاتی است.
نگرانی روسیه از افزایش نفوذ و قدرت داعش در افغانستان در حالی ابراز می شد که مارتین دمپسی؛ رییس ستاد مشترک ارتش امریکا باری، اذعان داشت که جنگ میان روسیه و امریکا، اجتناب ناپذیر است و روزی در آینده رخ خواهد داد. کارکرد این گونه اظهار نظرها صرف نظر از اینکه تا چه میزان ریشه در واقعیت های جاری جهان دارند این است که قفل تعارفات معمول دیپلماتیک و جنگ سرد پنهان در زیر پوست سیاست را می شکند و رقابت میان قطب های اصلی قدرت در جهان را در عرصه تبلیغاتی، بیشتر از پیش رسانه ای و آشکار می سازد.
اینکه پیامد فعال تر شدن محور روسیه و هم پیمانان راهبردی اش و در کل سازمان های نظیر شانگهای، اوراسیا، امنیت جمعی و... که با محوریت قدرت های شرقی به ویژه روسیه تشکیل شده اند، برای مبارزه با داعش و تروریزم در افغانستان چه خواهد بود، شاید در کوتاه مدت قابل محاسبه و اندازه گیری نباشد؛ اما حداقل تأثیر این اقدامات و موضع گیری ها، واداشتن امریکا به انجام اقدامات به ظاهر واقعی تر در مبارزه با تروریزم در افغانستان و خاور میانه است.
کارشناسان می گویند که با توجه به تحولات اخیر در عرصه مبارزه امریکا و متحدانش با داعش در عراق و سوریه و افغانستان که در پی دخالت نظامی روسیه در سوریه به صورت ملموسی، جدی تر شده است، به نظر می رسد که امریکا تلاش می کند نقش خود در زمینه مبارزه با داعش را پررنگ تر کند، حد اقل به این منظور که اجازه ندهد کشورهای قربانی تروریزم داعشی مانند افغانستان و عراق، به جای امریکا به روسیه و چین، روی بیاورند.
از سوی دیگر، در داخل افغانستان نیز نگاه افکار عمومی به زیان امریکا و به سود روسیه است. وخامت روزافزون اوضاع امنیتی در سراسر افغانستان و همزمان با آن، تشدید خطر ناشی از ظهور داعش در کشور، با توجه به بی تفاوتی معمول امریکا و دیگر نیروهای خارجی مستقر در افغانستان در قبال این وضعیت و عدم صداقت این نیروها در تجهیز و تقویت واقعی نیروهای امنیتی کشور، انتقادهای صریح و برهنه از امریکا و پیمان امنیتی با این کشور را به میزان معتنابهی در سطوح عالی دولت به ویژه شورای ملی، تشدید و تقویت کرده است.
اینهمه در حالی است که روسیه نیز بارها از وضعیت امنیتی افغانستان ابراز نگرانی کرده و به این ترتیب، به تلویح و تصریح، نسبت به ایجاد یک شراکت استراتژیک با کابل برای مبارزه با چالش های امنیتی جاری در کشور، ابراز تمایل کرده و چراغ سبز نشان داده است. واگذاری چندین بال هلیکوپتر جنگی و نیز هزاران قبضه کلاشینکوف به نیروهای امنیتی را می توان از گام های ابتدایی روسیه برای آغاز یک همکاری نظامی گسترده تر با کابل ارزیابی کرد.
با این وصف، آگاهان می گویند که هم روسیه و هم افغانستان هردو می دانند که برای روس ها با توجه به حضور نظامی سنگین امریکا و هم پیمانانش در افغانستان، اکنون بسیار زود است که در روند تامین امنیت و مبارزه با تروریزم در افغانستان، مستقیما نقشی بر عهده بگیرند. به جز حضور مستقیم نظامی ناتو و امریکا، هنوز روس ها با شناسه و کارنامه تجاوز و اشغال شوروی در افغانستان و تبعات و بازخوردهای منفی و مستمر آن، شناخته می شوند و زدودن این خاطره تلخ، نیاز به زمان بیشتری دارد.
در این میان، این واقعیت را نمی توان انکار کرد که روس ها صرف نظر از اینکه بار دیگر قصد تقویت نفوذ سیاسی و امنیتی خود در افغانستان را دارند یا نه، از این امر به شدت نگران اند که اوضاع امنیتی در افغانستان به سرعت رو به وخامت می رود و دامنه ناامنی ها و فعالیت های تروریستی ناشی از نفوذ داعش، روز به روز به مرزهای منطقه نفوذ روسیه در آسیای میانه نزدیکتر می شود.
از سوی دیگر، ادعا می شود که هزاران شهروند مسلمان کشورهای تحت سلطه و نفوذ روسیه مانند چچن، داغستان، تاجیکستان، ازبکستان و... در کنار صدها شهروند روس، در کشورهایی مانند سوریه، عراق، افغانستان و پاکستان حضور دارند و در چارچوب گروه های تروریستی به ویژه داعش، مشغول فعالیت های هراس افکنانه هستند.
روس ها نگران اند که این شهروندان در صورت بازگشت به سرزمین های اصلی خود، ایدئولوژي افراط را نیز با خود ببرند و به توسعه و ترویج و تبلیغ وسیع آن مبادرت کنند.
روس ها اخیرا اعلام کردند که سربازان روس، مسؤولیت تامین امنیت منطقه مرزی بین تاجیکستان و افغانستان را بر عهده خواهند گرفت؛ موضوعی که پس از جنگ اخیر قندوز و سقوط سه روزه آن به دست طالبان، اتفاق افتاد.
همه اینها نشانگر آن است که روسیه با نگرانی، نسبت به وضعیت افغانستان، نگاه می کند و این نگرانی، به ویژه در پی دخالت نظامی روسیه در سوریه که به افزایش رقابت های استراتژيک و رویارویی نیابتی روس ها و امریکایی ها در مناطق مورد مناقشه، شدیدتر از هر زمان دیگری دامن زده است، تشدید شده است.
روس ها به خوبی می دانند که کاری که با سوریه کردند، در افغانستان نمی توانند؛ ولی می دانند که خطری که از افغانستان، امنیت آنها را تهدید می کند، شدیدتر و جدی تر از سوریه است.
در سوریه، روس ها برای دفاع از آخرین خاکریز نظامی خاور میانه ای خود و احیای مجدد سلطه متحد راهبردی و دیرینه خود بشار اسد، وارد عمل شدند؛ اما در افغانستان، وضعیت کاملا متفاوت است. آنها مستقیما در معرض تهدید ناشی از توسعه و قدرت گیری تروریزم بین المللی قرار دارند و مناطق نفوذ شان در آسیای میانه، مستقیما در تیررس تروریست هاست.
بنابراین، اظهار نگرانی های رو به فزونی و بی پرده روس ها نسبت به افزایش فعالیت های داعش در افغانستان، از دید کارشناسان مسایل استراتژيک، کاملا قابل درک است و انتظار می رود روس ها هم از طریق افزایش همکاری های نظامی با کابل و هم با استفاده از متحدان قدرتمند خود مانند فرماندهان مجاهدین سابق و مهره های نزدیک به رییس جمهوری پیشین حامد کرزی، تلاش برای توقفف داعش در ایستگاه افغانستان را تشدید بخشند.
