گزیده دیوان مختوم قلی فراغی برای اولین بار به چاپ رسید

«گزیده دیوان مختوم قلی فراغی» شاعر ملی ترکمن برای اولین بار پس از درگذشت وی در سال ۱۱۶۹ هجری شمسی، توسط گروه انتشاراتی الهدی منتشر شد.
به گزارش آوا، کتاب «گزیده دیوان مختوم قلی فراغی» با ترجمه و شرح فارسی «گنبد دردی اعظمی راد»، با مقدمه ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران و به همت گروه انتشاراتی الهدی انتشار یافت.
این اثر که ویژه گویش ترکمن به طبع رسیده، در بخش هایی چون سخن آغازین، حرفی از شرحی بی نهایت، اشعار، معنی لغات و شرح اصطلاحات عرفانی، فرهنگ اعلام و منابع و ماخذ منتشر شده و اشعار مختوم قلی را به زبان ترکمنی و با ترجمه فارسی در خود جای داده است.
مختوم قلي بزرگترين شاعر تركمن است كه شعر و سخن خود را در خدمت اعتلاي انديشه هاي اخلاقي، عرفاني و اجتماعي قرار داده است. يكي از ويژگيهاي شعر و سخن مختوم قلي، خردگرايي اوست؛ از اين منظر مي توان او را با رودكي، فردوسي و ناصرخسرو مقايسه كرد كه هر سه از شاعران خردگرا و بزرگ ايران هستند.
شعر از نظر مختوم قلي مركوب است و شاعر، راكبِ آن. راكبِ اين مركوب، بدون بار انديشه، راه به جايي ندارد؛ آن چه ارزش دارد، انديشه است. مختوم قلي عشوه ده و رشوه ستان نيست و دلبستگي هاي عادي زندگي در شعر او راه ندارد؛ هر چه هست حقيقت جويي و كمال يابي است. در جاي جاي كلام او با حكمت، اندرز، اخلاق و عرفان سر و كار داريم.
جایگاه والای این شاعر ملی ترکمن باعث شده تا در سطح جهانی نیز فرهیختگانی همچون برتلس، الکساندر شودزکو، آ.ن ساموئيليوويچ، نيکلاي تيخاتوف و آرمينوس هرمان وامبری در مورد وی به نیکی اظهار نظر کنند.
ابوذر ابراهیمی ترکمان در بخشی از مقدمه خود در «گزیده دیوان مختوم قلی فراغی»، چنین آورده است:
««مختوم قلي فراغي» بيگمان و گفتگو، از اديبان و حكيمان است. اشعار تركمني او سالهاست كه در دل و ديده ي مردم، جاخوش كرده است. سراينده ي بيداردل و هوشمند و دل آگاهي كه آيينه‏ي ارزشها و هنجارهاي مردم خويش است. وي در سراسر گفتارهايش، بر سر آن است تا همزبانان و خويشاوندان سرزمينش را از دلبستگيهاي خاكي و گرفتاريها و فروبستگي هاي ناخواسته برهاند و چشم اندازهاي زيباتر و ماناتر و ارزشمندتري را فرا چشم بياورد. ارادت او به اهل بيت(عليهم السلام) را در جاي جاي اشعارش مي توان ديد، آرزوي پيوستن به سعدي و حافظ را نيز هم.«مختوم قلي فراغي» بخشي از زيباييهاي فرهنگي «جهان ايراني» است.»
لازم به ذکر است، در سالهاي پس از انقلاب اسلامي در ايران، مختوم قلي پژوهي مورد توجه و علاقه بسياري از پژوهشگران به ويژه دانش آموختگان ترکمن قرار گرفت و همايشهاي دانشجويي، همه ساله در دانشگاههاي محل تحصيل آنها برگزار مي شود.
بخشی از ترجمه اشعار عرفانی مختوم قلی فراغی به شرح زیر است:
هيچ مخلوقي قادر به تحمل بار عشق نبود
فرشتگان هم، زمين هم، صحراها و بيابانها هم
عاقبت اين انسان بود که:
عشق را، اين امانت الهي را پذيرفت

بخشی از ترجمه اشعار مختومقلی در ستایش اهل بیت (علیهم السلام):
امام حسن هم نور ديدگان ما
به حرمت آن دو ما را ببخشا
***
خداوندا! امام حسين از دست يزيد
ظلمها ديد و جفاها
به حرمت آن امام، ما را ببخشا
***
خداوندا! به حرمت امام جعفر صادق
آن اکمل فراتر از عرش
آن افضل تاج داران در فرش
ما را ببخشا
یادآور می شود، در قرن يازدهم هجري، شخصي به نام مختومقلي يوناچي (۱۰۹۹ـ۱۰۳۳ هـ.ش) در شمال شرقي ايران، از قبيله گوکلان، تيره گرکز زندگي ميک رد که بعدها جدّ اعلاي مختومقلي فراغي به شمار آمد.
يوناچي در ۴۰ سالگي ازدواج کرد و ۶ سال بعد صاحب پسري شد به نام دولت محمّد (۱۰۷۹هـ.ش.) اين پسر، بعدها در اشعار و آثار خود (آزادي) تخلص کرد و در زندگي خود آثار ارزشمندي به يادگار گذاشت؛ از آن جمله است: وعظ آزادي، حکايت جابر انصار، مناجات و تعدادي غزل، قصيده، رباعي.
دولت محمدآزادي ۵ پسر و يک دختر داشت؛ مختومقلي فراغي ـ که بعدها شاعري بلند پايه شد ـ سومين آنهاست (۱۱۶۹ـ۱۱۱۲ هـ.ش.) آرامگاه ابدي اين پدر و پسر هم اکنون در شمال شرقي ايران، محدوده فرمانداري مراوه تپه، ناحيه آق توقاي همه ساله ميعادگاه عده کثيري از عاشقان راستين و دوستداران شعر و ادب ترکمن است.
خلاقيتهاي ادبي و ظرفيتهاي شعري مختومقلي چنان عميق و در سطح عالي بود که گروهي از پژوهشگران و دانشمندان در اواخر قرن ۱۸ و اواسط قرن ۱۹م. گزيدهاي از اشعار او را به زبانهاي آلماني و انگليسي ترجمه کردند. آنگاه در آغاز قرن بيستم ميلادي ـ پس از انقلاب اکتبر روسيه (۱۹۱۷م.) به تمام زبانهاي جمهوريهاي شوروي سابق و نيز به زبانهاي فرانسوي و لهستاني، ترجمه و منتشر شد.
«گزیده دیوان مختوم قلی فراغی» به همت گروه انتشاراتی الهدی برای اولین بار در ۵۲۸ صفحه با شمارگان ۱۰۰۰ و در دو قطع وزیری با قیمت ۳۵۰۰۰ تومان و جیبی با قیمت ۱۷۵۰۰ تومان منتشر شده است.