نشست علمی پژوهشی "مبانی عزاداری از دیدگاه آیات و روایات" از سوی مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان با همکاری انجمن فقه و اصول مدرسه حجتیه در شهر قم برگزار شد.
خبرگزاری صدای افغان (آوا) -قم: حجت‌الاسلام سیدعلی مرتضوی کارشناس این نشست در ابتدا با بیان اینکه عزاداری سید و سالار شهیدان ابی عبداللّه الحسین علیه‌السلام از حقایق بی‌تردید در دین اسلام بوده و تمامی فرق و مذاهبی اسلامی این عزاداری را قبول دارند، گفت: عزاداری مفهوم روشنی دارد، عزاداری یعنی در سوگ کسی اندوهگین بودن و ناله و زاری کردن و عزادار کسی است که غصّه‌دار و اندوهگین باشد.
وی ادامه داد: اسلام مکتب فطرت است، مکتب فطری نمی‌تواند با عزاداری مخالف باشد، زیرا حزن و اندوه به هنگام از دست دادن عزیزان امری است که فطرت انسانی با آن سرشته است و هرگز ممکن نیست که دینی جهانی گریه و اندوه را برای از دست دادن عزیزان تا وقتی که موجب خشم و غضب خداوند نشده تحریم کند.
مرتضوی خاطرنشان کرد که پیامبر اکرم (ص) خود در عزای عزیزان‌شان می‌گریسته و هم دستور به گریستن داده است.
کارشناس این نشست، عزادای در اسلام را دارای مبنای روایی و قرآنی دانسته و در توضیح مبانی قرآنی عزاداری به آیه 120 از سوره هود اشاره کرد: "وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ ۚ وَجَاءَكَ فِي هَٰذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ... هر يک از سرگذشت انبياى قبلى، كه براى تو بازگو كرديم، چيزى است كه دلت را بدان محكم گردانيم، و در اين اخبار، براى تو حقايق و براى اهل ايمان، پند و تذكّرى آمده است."
وی ادامه داد: در این آیه چند نکته قابل توجه می‌باشد. یکی اینکه بيان سرگذشت انبيا عليهم السلام بار تربيتى دارد. به طور قطع مهم‌ترین نقش عاشورا و قیام اباعبدالله علیه السلام نیز تربیت دینی در ابعاد مختلف و تقویت بنیان‌های مذهبی است. تربیت دینی در سیره امام حسین (ع) عبارت از احیای آموزه‌های اسلامی می‌باشد. تأکید امام بر اصلاح امت پیامبر (ص) مبین رویکرد تربیتی این حرکت عظیم است که از یک سو جنبه اصلاحی و تربیتی دارد و از سوی دیگر با توجه به تأکید بر احیای سنت‌های نبوی در راستای تربیت دینی صورت گرفته است.
این آگاه مسایل دینی همچنین با اشاره به این بخش از آیه "نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ"، اظهار داشت که دلیل تجلیل از قیام امام حسین (ع) همین است که خداوند در قرآن بیان کرده یعنی قوت قلب برای پیروان آن حضرت، چرا که اباعبدلله در مقابل استبکار آن زمان که یزید بود مبارزه کرد و از قدرت یزید نترسید و پیروز میدان شده و الگو برای کسانی قرار گرفت که در برابر استعمار جهانی مبازه می‌کنند.
وی ادامه داد: خداوند در قرآن کریم به پیامبر (ص) می‌فرماید که نگذار تاریخ ابراهیم (ع) فراموش شود. خداوند می‌گوید بعضی موارد نباید فراموش شود. یعنی این موضوعات تاریخی نیست و نسخه امروز ماست. ما فکر می‌کنیم عاشورا یک مطلب تاریخی است، اما نسخه نجات امروز بشریت است. امروز بشریت در مبارزه با گرگ‌هایی مانند امریکا و اسرائیل دست و پنجه نرم می‌کند. این کشور‌ها به سه شکل بر هر کشوری که در برابر ظلم آنان قد علم کنند فشار وارد می‌کنند. یکی تحریم اقتصادی، یکی هم تحریم نظامی و دیگری تبلیغات رسانه‌ای است.
این در حالی است که به گفته‌ی آقای مرتضوی، عاشورا نسخه حرکت است. این نسخه می‌گوید مردم از تحریم اقتصادی نترسید و زیر بار نروید؛ چراکه در کربلا تحریم تا جایی بود که آب برای علی‌اصغر هم پیدا نشد. تحریم تا جایی بود که آب خوردن برای یک طفل صغیر نبود. امروز یگانه مردی که از این نسخه عاشورا پیروی می‌کند و هیچ هراسی از استکبار جهانی یعنی اسرائیل و امریکا ندارد و با تمام فشارهای داخلی و خارجی در مقابل آنان سینه سپر کرده حضرت امام خامنه‌ای و جبهه مقاومت است که پرورش یافتگان مکتب عاشورا می‌باشند.
این کارشناس دینی ادامه داد: عاشورا به ما یاد می‌دهد که از محاصره نظامی و تبلیغات زهرآگین دشمن ترسی نداشته باشیم، چرا که امام حسین (ع) از محاصره و تبلیغات دشمن نترسید. آن امام را در کربلا سی هزار نفر محاصره کرده بودند و از طرف دیگر تبلیغات می‌کردند که حکومت حق یزید بوده و امام حسین (ع) بر علیه دین خروج کرده است. پیام کربلا این است که زیر بار زور نروید حتی اگر زیر سم اسب رفتید. به این شکل کربلا مکتب و تاریخ است. این یک مکتب و نسخه امروز برای همه ماست؛ بنابراین باید عاشورا را خیلی محکم و جدی بگیریم.
مرتضوی با اشاره به آیه‌ی "قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى" عنوان کرد: عزاداری بر امام حسین علیه‌السّلام مصداق «مودت فی القربی» می‌باشد که خداوند مزد رسالت پیامبر اسلام قرار داده است. همچنین در روایتی از حضرت امیرمؤمنان آمده است که خداوند متعال ما را از میان بندگان خویش برگزید و برای ما پیروانی انتخاب نمود که همواره در شادی و غم ما شریک‌اند و با مال و جانشان به یاری ما می‌شتابند، آنان از مایند و به سوی ما خواهند آمد.
وی همچنین به آیه مبارکه "من یعظّم شعائر اللّه فانّها من تقوی القلوب" اشاره کرده و خاطرنشان کرد: عزاداری بر امام حسین علیه السلام مصداق بارز تعظیم شعائر الهی است. شعائر به معنای علامت و نشانه است، شعائر اللّه یعنی نشانه‌های الهی، نهضت سید الشهداء از شعائر بی‌تردید دین است. این نهضت بود که دین را پر آوازه کرد و تا قیامت دین وام‌دار سالار شهیدان است. بنابراین، عزاداری بر سید الشهداء بزرگداشت شعائر دین است.
حجت‌الاسلام مرتضوی در رابطه با مبانی روایی عزاداری امام حسین علیه‌السلام نیز به بیان چهار مورد پرداخت. وی ابتدا به روایتی تاریخی از تذکرة الخواص ص7 اشاره کرد: از درگذشت حضرت عبدالمطلب، پیامبر بر جد عزیزش گریست. ام ایمن می‌گوید انی رایت رسول الله یمشی تحت سریره و هو یبکی، من پیامبر را دیدم که در پی جنازه عبدالمطلب راه می‌رفت، در حالی که می‌گریست.
مرتضوی در ادامه گفت که در الطبقات‌الکبری ج1 ص123 آمده است که حضرت علی علیه‌السّلام می‌فرماید: وقتی خبر رحلت پدرم ابوطالب را به پیامبر دادم، ایشان گریست، آن‌گاه فرمود: «اذهب فاغسله و واره غفرالله له و رحمه او را غسل ده، کفن کن و به خاک بسپار؛ خداوند او را بیامرزد و مورد رحمت خویش قرار دهد.
وی همچنین با اشاره به کتاب السیرة الحلبیه ج3 ص247 گفت که در این کتاب آمده است؛ وقتی در جنگ احد، حمزه به شهادت رسید، پیامبر بسیار غمگین شد: «لما رای النبی حمزه قتیلا بکی فلما رای ما مثل به شهق؛ پیامبر چون پیکر خونین حمزه را یافت، گریست و چون او را مثله شده دید، با صدای بلند گریه سر داد.
حجت‌الاسلام مرتضوی در پایان به روایتی تاریخی از کتاب مسند احمد ج2 ص323 و مستدرک حاکم ج1 ص381 پرداخت: روزی رسول خدا در تشییع جنازه یکی از مسلمان حضور یافتند و عمر نیز به همراه ایشان حرکت کرد. عمر تا صدای گریه زنان را شنید، برآشفت و آنان را از گریستن نهی کرد. رسول خدا رو به عمر کرد و فرمود: «یا عمر دعهن فان العین دلمقه و النفس مصابه و العهد قریب... ای عمر کاری به آنان نداشته باش بگذار بگریند همانا که چشم گریان است و نفس مصیبت زده است و پیوند با تازه درگذشته بسیار نزدیک می‌باشد."
خبرگزاری صدای افغان (آوا) -قم: حجت‌الاسلام سیدعلی مرتضوی کارشناس این نشست در ابتدا با بیان اینکه عزاداری سید و سالار شهیدان ابی عبداللّه الحسین علیه‌السلام از حقایق بی‌تردید در دین اسلام بوده و تمامی فرق و مذاهبی اسلامی این عزاداری را قبول دارند، گفت: عزاداری مفهوم روشنی دارد، عزاداری یعنی در سوگ کسی اندوهگین بودن و ناله و زاری کردن و عزادار کسی است که غصّه‌دار و اندوهگین باشد.
وی ادامه داد: اسلام مکتب فطرت است، مکتب فطری نمی‌تواند با عزاداری مخالف باشد، زیرا حزن و اندوه به هنگام از دست دادن عزیزان امری است که فطرت انسانی با آن سرشته است و هرگز ممکن نیست که دینی جهانی گریه و اندوه را برای از دست دادن عزیزان تا وقتی که موجب خشم و غضب خداوند نشده تحریم کند.
مرتضوی خاطرنشان کرد که پیامبر اکرم (ص) خود در عزای عزیزان‌شان می‌گریسته و هم دستور به گریستن داده است.
کارشناس این نشست، عزادای در اسلام را دارای مبنای روایی و قرآنی دانسته و در توضیح مبانی قرآنی عزاداری به آیه 120 از سوره هود اشاره کرد: "وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ ۚ وَجَاءَكَ فِي هَٰذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ... هر يک از سرگذشت انبياى قبلى، كه براى تو بازگو كرديم، چيزى است كه دلت را بدان محكم گردانيم، و در اين اخبار، براى تو حقايق و براى اهل ايمان، پند و تذكّرى آمده است."
وی ادامه داد: در این آیه چند نکته قابل توجه می‌باشد. یکی اینکه بيان سرگذشت انبيا عليهم السلام بار تربيتى دارد. به طور قطع مهم‌ترین نقش عاشورا و قیام اباعبدالله علیه السلام نیز تربیت دینی در ابعاد مختلف و تقویت بنیان‌های مذهبی است. تربیت دینی در سیره امام حسین (ع) عبارت از احیای آموزه‌های اسلامی می‌باشد. تأکید امام بر اصلاح امت پیامبر (ص) مبین رویکرد تربیتی این حرکت عظیم است که از یک سو جنبه اصلاحی و تربیتی دارد و از سوی دیگر با توجه به تأکید بر احیای سنت‌های نبوی در راستای تربیت دینی صورت گرفته است.
این آگاه مسایل دینی همچنین با اشاره به این بخش از آیه "نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ"، اظهار داشت که دلیل تجلیل از قیام امام حسین (ع) همین است که خداوند در قرآن بیان کرده یعنی قوت قلب برای پیروان آن حضرت، چرا که اباعبدلله در مقابل استبکار آن زمان که یزید بود مبارزه کرد و از قدرت یزید نترسید و پیروز میدان شده و الگو برای کسانی قرار گرفت که در برابر استعمار جهانی مبازه می‌کنند.
وی ادامه داد: خداوند در قرآن کریم به پیامبر (ص) می‌فرماید که نگذار تاریخ ابراهیم (ع) فراموش شود. خداوند می‌گوید بعضی موارد نباید فراموش شود. یعنی این موضوعات تاریخی نیست و نسخه امروز ماست. ما فکر می‌کنیم عاشورا یک مطلب تاریخی است، اما نسخه نجات امروز بشریت است. امروز بشریت در مبارزه با گرگ‌هایی مانند امریکا و اسرائیل دست و پنجه نرم می‌کند. این کشور‌ها به سه شکل بر هر کشوری که در برابر ظلم آنان قد علم کنند فشار وارد می‌کنند. یکی تحریم اقتصادی، یکی هم تحریم نظامی و دیگری تبلیغات رسانه‌ای است.
این در حالی است که به گفته‌ی آقای مرتضوی، عاشورا نسخه حرکت است. این نسخه می‌گوید مردم از تحریم اقتصادی نترسید و زیر بار نروید؛ چراکه در کربلا تحریم تا جایی بود که آب برای علی‌اصغر هم پیدا نشد. تحریم تا جایی بود که آب خوردن برای یک طفل صغیر نبود. امروز یگانه مردی که از این نسخه عاشورا پیروی می‌کند و هیچ هراسی از استکبار جهانی یعنی اسرائیل و امریکا ندارد و با تمام فشارهای داخلی و خارجی در مقابل آنان سینه سپر کرده حضرت امام خامنه‌ای و جبهه مقاومت است که پرورش یافتگان مکتب عاشورا می‌باشند.
این کارشناس دینی ادامه داد: عاشورا به ما یاد می‌دهد که از محاصره نظامی و تبلیغات زهرآگین دشمن ترسی نداشته باشیم، چرا که امام حسین (ع) از محاصره و تبلیغات دشمن نترسید. آن امام را در کربلا سی هزار نفر محاصره کرده بودند و از طرف دیگر تبلیغات می‌کردند که حکومت حق یزید بوده و امام حسین (ع) بر علیه دین خروج کرده است. پیام کربلا این است که زیر بار زور نروید حتی اگر زیر سم اسب رفتید. به این شکل کربلا مکتب و تاریخ است. این یک مکتب و نسخه امروز برای همه ماست؛ بنابراین باید عاشورا را خیلی محکم و جدی بگیریم.
مرتضوی با اشاره به آیه‌ی "قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى" عنوان کرد: عزاداری بر امام حسین علیه‌السّلام مصداق «مودت فی القربی» می‌باشد که خداوند مزد رسالت پیامبر اسلام قرار داده است. همچنین در روایتی از حضرت امیرمؤمنان آمده است که خداوند متعال ما را از میان بندگان خویش برگزید و برای ما پیروانی انتخاب نمود که همواره در شادی و غم ما شریک‌اند و با مال و جانشان به یاری ما می‌شتابند، آنان از مایند و به سوی ما خواهند آمد.
وی همچنین به آیه مبارکه "من یعظّم شعائر اللّه فانّها من تقوی القلوب" اشاره کرده و خاطرنشان کرد: عزاداری بر امام حسین علیه السلام مصداق بارز تعظیم شعائر الهی است. شعائر به معنای علامت و نشانه است، شعائر اللّه یعنی نشانه‌های الهی، نهضت سید الشهداء از شعائر بی‌تردید دین است. این نهضت بود که دین را پر آوازه کرد و تا قیامت دین وام‌دار سالار شهیدان است. بنابراین، عزاداری بر سید الشهداء بزرگداشت شعائر دین است.
حجت‌الاسلام مرتضوی در رابطه با مبانی روایی عزاداری امام حسین علیه‌السلام نیز به بیان چهار مورد پرداخت. وی ابتدا به روایتی تاریخی از تذکرة الخواص ص7 اشاره کرد: از درگذشت حضرت عبدالمطلب، پیامبر بر جد عزیزش گریست. ام ایمن می‌گوید انی رایت رسول الله یمشی تحت سریره و هو یبکی، من پیامبر را دیدم که در پی جنازه عبدالمطلب راه می‌رفت، در حالی که می‌گریست.
مرتضوی در ادامه گفت که در الطبقات‌الکبری ج1 ص123 آمده است که حضرت علی علیه‌السّلام می‌فرماید: وقتی خبر رحلت پدرم ابوطالب را به پیامبر دادم، ایشان گریست، آن‌گاه فرمود: «اذهب فاغسله و واره غفرالله له و رحمه او را غسل ده، کفن کن و به خاک بسپار؛ خداوند او را بیامرزد و مورد رحمت خویش قرار دهد.
وی همچنین با اشاره به کتاب السیرة الحلبیه ج3 ص247 گفت که در این کتاب آمده است؛ وقتی در جنگ احد، حمزه به شهادت رسید، پیامبر بسیار غمگین شد: «لما رای النبی حمزه قتیلا بکی فلما رای ما مثل به شهق؛ پیامبر چون پیکر خونین حمزه را یافت، گریست و چون او را مثله شده دید، با صدای بلند گریه سر داد.
حجت‌الاسلام مرتضوی در پایان به روایتی تاریخی از کتاب مسند احمد ج2 ص323 و مستدرک حاکم ج1 ص381 پرداخت: روزی رسول خدا در تشییع جنازه یکی از مسلمان حضور یافتند و عمر نیز به همراه ایشان حرکت کرد. عمر تا صدای گریه زنان را شنید، برآشفت و آنان را از گریستن نهی کرد. رسول خدا رو به عمر کرد و فرمود: «یا عمر دعهن فان العین دلمقه و النفس مصابه و العهد قریب... ای عمر کاری به آنان نداشته باش بگذار بگریند همانا که چشم گریان است و نفس مصیبت زده است و پیوند با تازه درگذشته بسیار نزدیک می‌باشد."
منبع : خبرگزاری صدای افغان(آوا) قم
