به گزارش خبرگزاری صدای افغان (آوا)، حجتالاسلام والمسلمین دکتر نوری -کارشناس خانواده- در ابتدا به مفهوم تحکیم خانواده پرداخته و بیان داشت: کلمهی استحکام و تحکیم در مقابل تزلزل قرار دارد. اگر در خانوادهای تحکیم وجود نداشته باشد بنای آن متزلزل خواهد بود؛ یعنی امکان جدایی و فروپاشی در چنین خانوادهای به مراتب بالاتر است.
موصوف خاطرنشان کرد: یک خانواده زمانی به یک رابطهی پایدار و مستحکم خواهد رسید که اولا روابط عاطفی مناسبی بین اعضای خانواده برقرار باشد به گونهای که عشق، علاقه، محبت و صمیمیت در بین اعضای خانواده موج بزند؛ دوما اختلافات جدی در آن خانواده وجود نداشته باشد و سوما هر یک از اعضای خانواده، وظایف، تکالیف و نقشهای خود را به درستی بر عهده بگیرد.
وی در تشریح مواردی که ممکن است مبنای اختلافات جاری در خانوادهها گردد تصریح کرد: گاهی اختلافات میان زن و شوهر ممکن است در نحوهی تربیت فرزندان باشد، مثلا روش تربیتی پدر، روشی سختگیرانه و روش تربیتی مادر، روشی سهلگیرانه باشد. گاهی ممکن است اختلافات بر سر مسایل اقتصادی باشد، درآمد مرد از نظر همسرش ناکافی باشد و ابراز نارضایتی زوجه موجب اختلافات شود. گاهی ممکن است اختلافات بر سر مسایل مذهبی باشد، به عنوان نمونه خانم کاملا مذهبی و شوهرش پایبندی کمی به امورات مذهب داشته باشد. و بدین ترتیب گاهی ممکن است اختلاف بر سر نحوهی روابط با دیگران، مسایل تفریحی، اسباب و وسایل زندگی و مسایلی از این قبیل باشد.
حجتالاسلام والمسلمین نوری در پاسخ به این پرسش که خداباوری و ولایتپذیری تا چه اندازه میتواند در استحکام یک خانواده موثر واقع شود بیان داشت: گسترش روزافزون فرهنگ لذتگرایی و تفکرات فمنیستی غربی در جوامع اسلامی، تغییرات عظیم اجتماعیِ دنیای امروز نسبت به دنیای سنتی و همچنین نقش برجستهی رسانهها در نمایش اختلافات خانوادگی و معرفی و تبلیغ خانوادههای متزلزل از جمله عواملی هستند که موجب شکلگیری فضای نزاع، درگیری، فساد و حتی خیانت میان خانوادههای مسلمان شدهاند.
وی با بیان اینکه نتیجهی تغییرات اجتماعی اینچنینی در انتظار خانوادههای همهی ما میباشد تصریح کرد: انتظارات یک زنِ امروزی از شوهرش یا انتظار یک مرد امروزی از خانمش با دورانهای گذشته کاملا فرق کردهاست. این انتظارات متقابل در زمینههای مختلفی از قبیل مسایل جنسی، جایگاه اجتماعی، میزان تحصیلات و امثال آن میباشد.
آقای نوری ادامه داد: انتظارات در گذشته از یک عروسِ خوب این بود که کارهای خانه را به خوبی انجام دهد، اما امروزه معیارها تغییر کرده است. زیبایی، تحصیلات و حتی در مواردی شغل و درآمد خانمها هم مورد انتظار و ارزیابی شخص مقابل است. یا بحث آزادی بانوان که خواهان آزادی هستند در حالی که افکار مردسالارانه هنوز در اجتماع وجود دارد و تضاد میان این دو مسئله باعث بروز ناهنجاریها و اختلافات گستردهای در سطح برخی خانوادهها شده است.
موصوف، تغییر دوم و بزرگ دنیای امروز را تغییر در هدف جوانان از ازدواج دانسته و بیان داشت: هر چند دین مبین اسلام هدف خاصی را برای ازدواج تعیین کردهاست ولی جوانان تلاش دارند تا درون خانوادهشان لذت مادی هر چه بیشتری را کسب کنند.
دکتر نوری ادامه داد: اینجاست که بحث خداباوری خودش را نشان میدهد. اسلام برای داشتن خانوادهای سالم، ساختار و چارچوب معرفی کرده و انگیزشهای لازم را ارائه دادهاست. روایت "نعم العون علی طاعةالله" هدف اول از ازدواج را به ما معرفی کرده است؛ ازدواج یعنی کمال انسانی و رسیدن به قرب الهی. هدف دومِ اسلام از ازدواج، تولید و تربیت فرزندان صالح و سالم در کانون خانواده است. هدف سوم اسلام از تشکیل خانواده، کسب آرامش اعضای آن در محیط خانواده است. در قرآن کریم آمده است که ما شما انسانها را به صورت زوج آفریدیم تا مایهی آرامش همدیگر باشید.
وی در مورد سفارشات انگیزشی دین اسلام برای ازدواج انسانها نیز به روایتی اشاره کرد که در آن آمده است: هر گاه زن و شوهری ارتباط جنسی برقرار کنند و سپس به غسل مشغول شوند، فرشتگان الهی به واسطهی هر قطرهی آب این غسل برایشان ثواب مینویسند.
حجتالاسلام نوری در تکمیل مطلب فوق بیان کرد: روایت بالا، روایتی انگیزشی است و اینجاست که خداباوری نقشش را به صورت سازمانیافته در خانواده نشان میدهد. در حقیقت، اسلام یک لذتگراییِ معنویتمدار را تجویز کرده است. ما روایت داریم که زوجین هنگام ارتباط جنسی ذکر خداوند را بر زبان بیاورند، یعنی در عین لذت مادی، ارتباط معنوی خاصشان با خداوند برقرار باشد.
آقای دکتر نوری در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه تضادهای احتمالی سلایق مختلف در زندگی زناشویی را چگونه میتوان مدیریت کرد گفت: در این رابطه، یکی از راهحلها تغییر کانون توجه است. متاسفانه بسیاری از آقایان و خانمها توجه را از خودشان برمیدارند و متوجه طرف مقابل میکنند و میگویند تو چرا این کار را انجام دادی یا امثال آن. در حقیقت در این موارد خودفراموشی اتفاق میافتد و زوجین وظایف خودشان را فراموش می کنند.
وی ادامه داد: ما بیاییم و به صورت تمرینی، کانون توجه را عوض کنیم و یا از جنبههای منفی برداشته و توجهمان را به جنبههای مثبتِ طرف مقابل معطوف کنیم. راه حل دیگر اسلام در حل و فصل اختلافات، بحث تغافل است؛ زوجین میتوانند برخی اشتباهات همسرشان را نادیده بگیرند به گونهای که گویی اصلا متوجه نشدند. راهحل بعدی اسلام در اینجا بحث حلم و بردباری و صبر و شکیبایی است که اگر هر یک از این راهحلها در جای خود به کار گرفته شوند قطعا در تحکیم بنیان خانوداه بسیار اثرگذارند.
حجتالاسلام والمسلمین نوری، شناخت زوجین نسبت به یکدیگر به معنای حقیقی و عمیق آن را امکانناپذیر دانسته و اظهار داشت: انسان موجود ناشناخته و پیچیدهای است و بناءٌ شناخت حقیقی او ممکن نیست. اما در بحث شناخت زوج یا زوجه در مسایل حساس مرتبط با خانواده راهکارهایی ارائه شده است. فرد را در موقعیت دشوار قرار دادن، راستیآزمایی سخنان وی و توجه به میزان دست و دل بازی او از جمله راهکارهای شناخت افراد در دوران قبل از ازدواج است.
موصوف ادامه داد: برای رسیدن به شناختِ هرچه بیشترِ زوجین از یکدیگر در دوران بعد از ازدواج، یکی از راهکارها این است که فرد خودش را جای طرف مقابل قرار دهد. مرد از صبح تا شب سر کار است و خسته به خانه میآید. خانم هم از صبح تا شب در خانه به سر بده است. هر دو طرف شرایط سختی را سپری کردهاند. راهکار این است که مرد وقتی به خانه آمد خودش را جای خانم بگذارد و خانم نیز خودش را جای آقا بگذارد. اگر دو طرف به چنین درکی برسند قطعا مشاجرهای رخ نخواهد داد.
دکتر نوری، نقش خانوادههای عروس و داماد را در آرامش و یا جنجالهای زوجین بسیار زیاد دانسته و تاکید کرد: خانوادهی عروس به جای توصیههای اشتباه، به دخترشان وظایف و تکالیفش را در قبال شوهرش یادآوری کنند و همچنین خانوادهی داماد نیز به وی بفهمانند که باید به همسر خود رسیدگی کند و نیازهای او را برآورده کند. لذا خانوادههای عروس و داماد میتوانند با چنین توصیههایی، نگاه آن دو را تغییر دهند و در نتیجه، عملکرد آنها در زندگی مشترک هر چه بیشتر بهبود یابد.
حجتالاسلام والمسلمین نوری، همسانی و همکفو بودن را از ملاکهای مهم زوجین برای انتخاب همسر دانسته و ابراز داشت: اگر این کفویت و همسانی بین عروس و داماد وجود داشته باشد به طور طبیعی بر اشتراکات آنها افزوده و از اختلافات آنها کاسته خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که اگر زوج و زوجه از دو طبقهی اجتماعی مختلف باشند زندگی زوجین باید چگونه مدیریت شود جواب داد: در این موارد که زن و شوهر اختلافات فرهنگی و طبقاتی دارند میتوان از روش تمرکز روی زیربناهای ارزشی و نگرشها بهره برد. اساسیترین مسئلهی فرهنگی از دیدگاه اسلام ایمان است. زمانی که ارزشها و نگرشهای بنیادین یکی باشد و زوجین روی باورها و ارزشهای واحدِ خود متمرکز شوند عملا اختلافات سطحیِ طبقاتی به حاشیه کشیده خواهند شد.
دکتر نوری، همچنین به نقش ویژهی ارتباطات کلامی در تحکیم خانوادهها اشاره کرده و گفت: بحث ارتباطات کلامی در روایات اسلامی نیز مطرح شده است. یکی از نیازهای مهم خانمها این است که سخنشان را بشنوند و گوش کنند. لذا توصیه این است که آقایان در 45 دقیقهی آغازینِ ورودشان به منزل، پای صحبتهای خانمشان بنشینند. اگر این فرصت طلایی به خوبی سپری شود خیلی از مشکلات بعدی نیز حل خواهد شد، ولی اگر آن 45 دقیقه به شکایت و گله و ناله بگذرد، این قضیه ایجاد مشکل خواهد کرد.
در ادامهی برنامه، حجتالاسلام والمسلمین استاد رضوی -کارشناس دیگر برنامه- با بیان اینکه در هیچ مذهبی به اندازهی مذهب اسلام به موضوع تحکیم خانواده پرداخته نشده است گفت: در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است "خیرکم خیرکم لأهله" یعنی بهترینِ شما افرادی هستند که برای اهل خودشان بهترین باشند. پدر و مادر که ذات و منشاء انسان هستند، لذا منظور از اهل در این روایتِ شریفه همسر و فرزندان شخص میباشد.
موصوف با تاکید بر اینکه اگر بنیاد خانواده مستحکم باشد، 99 درصد فسادهای جامعه از بین خواهند رفت اظهار داشت: رابرت مرداک صهیونیستی در جایی گفته است که اگر میخواهید بنیان اسلام را بزنید مادر خانواده را خراب کنید. اگر این کار را کردید قطعا بدانید که خانوادههای مسلمان از پایه و اساس ویران خواهند شد.
حجتالاسلام والمسلمین رضوی با اشاره به این مطلب که شناخت دقیق تفاوتها و نقاط مشترک زوجین باعث میشود که آنها تا پایان زندگی به مشکلی از این ناحیه برنخورند بیان داشت: اگر مشاهده میشود که زندگی برخی زوجین در ابتدا بسیار گرم و صمیمی است اما به تدریج رو به سردی میرود به دلیل آن است که آنها درک متقابلی از یکدیگر ندارند.
وی ادامه داد: مردان و زنان نقاط مشترک و متفاوت زیادی دارند؛ به عنوان نمونه، بنیان و اولویت اول مرد بر پایهی استدلال است ولی بنیان اول زن بر مبنای احساسات و عاطفه است. مردها در هنگام بروز مشکلات، مکانی خلوت را انتخاب کرده و به تفکر مشغول میشوند. اما زنها در چنین مواقعی دوست دارند حرف بزنند تا سبک شوند.
موصوف افزود: مرد هنگام سخن گفتن فقط حرف میزند و فکر میکند اما زن هنگام سخن گفتن، علاوه بر حرف زدن و فکر کردن، احساسات خود را نیز بروز میدهد. لذا اگر مرد و زن به تفاوتهای بنیادین خود واقف باشند طبیعتا عکسالعملهای مناسبی نیز اتخاذ خواهند کرد.
استاد رضوی، یکی از عوامل استحکامبخش بنیان خانواده را بحث توجه به تفریحات در کانون خانواده دانسته و ابراز داشت: زوجین نباید تفریحاتشان را به دوران عقد و یا اوایل ازدواج محدود نمایند. باید سفرهایی ولو سبک، جزء برنامههای همیشگی زوجین باشد چرا که انسانها نیاز دارند بعد از مدتی، از وادی مشکلات و مصروفیتها به در آمده و به خلسهی استراحت بروند و به آرامش دست پیدا کنند.
موصوف، عامل بعدی استحکام بنیان خانواده را اظهار تشکر و قدردانیهای علنی زوجین از یکدیگر دانست و تاکید کرد که این ابراز تشکرها باید علاوه بر خلوت، گاهی در جمع و میان دیگران نیز صورت بگیرد.
حجتالاسلام والمسلمین رضوی خاطرنشان کرد: قطعا بین زن و مرد یک سری اختلافات و مشاجراتی پیش میآید، اما مهم این است که زوجین نگذراند این زخمها تبدیل به زخمهایی کهنه شود. باید زن و مرد سعی کنند هر چه بیشتر و بیشتر به همدیگر نزدیک شوند.
وی در ادامه به این مطلب اشاره کرد که قبل از ازدواج، دو عنوان من و تو وجود دارد اما بعد از ازدواج، من و تو با هم جمع شده و تبدیل به ما و یک هویت واحد میشوند. اقتصاد و همهی آوردهای دیگرِ زوجین باید مشترک باشد. اگر یکی از زوجین تحصیلات بالاتری نسبت به دیگری دارد، نباید اظهار فضل کند بلکه باید فضا را به سمت تبادل فکری دو طرفه سوق دهد.
موصوف با اشاره به آسیبهای شبکههای اجتماعی در میان زوجین افزود: زن و مرد وقتی ما شدند باید به گونهای وقت همدیگر را پر کنند که عملا فرصتی برای هیچکدام باقی نماند که بخواهد در شبکههای مجازی پرسه بزند. یکی از عواملی که باعث میشود انسانها به سمت بطالت زمانشان در این شبکهها کشیده شوند این است که زن و مرد درک متقابلی از یکدیگر نداشته باشند. بدین ترتیب به مرور فاصلههایی ایجاد میشود و کم کم پای فساد به خانوادهها باز میشود.
استاد رضوی در بخش دیگری از سخنان خود به روایتی از پیامبر اسلام (ص) اشاره کرده و گفت: وقتی شوهر وارد منزل میشود همسرش به استقبال او برود و به او خسته نباشید بگوید. مرد هم در مقابل، احوال زن را بپرسد و بگوید که شما هم در خانه کار کردهاید، شما هم خسته نباشید.
حجتالاسلام والمسلمین رضوی، فرزندآوری را از عوامل استحکام بنای ازدواج دانست و بیان داشت: در روایات اسلامی اشارات زیادی به نقش فرزند در تحکیم بنیان خانواده شده است. وقتی خانوادهای شأنیت فرزندآوری پیدا کردند اقدام به این امر بکنند چرا که فرزندان همچون میوههای درخت هر چه سالمتر تربیت و وارد اجتماع شوند والدین او از این مسئله لذت خواهند برد. وقتی فرزند وارد خانوادهای میشود باعث جاری شدن برکات در آن خانواده میشود؛ به خصوص که اگر این فرزند دختر باشد که مایهی نزول رحمت الهی بر خانوادهها است.
پاسخ استاد رضوی به این سوال که بین زندگی زوجین در خانوادههای مشترک و زندگیِ تنهایی کدام یک را پیشنهاد میکنید ابراز داشت: دین اسلام دین اعتدال است. نه میشود گفت زندگی به صورت خانوادههای هستهای -یک خانواده به تنهایی- به صورت مطلق خوب است و نه میشود گفت زندگی در خانوادههای مشترک همیشه مناسب است.
وی در پایان مطالب خود و در تکمیل مطلب فوق اظهار داشت: اگر حریمها رعایت شوند هیچ اشکالی ندارد که خانوادهها به صورت مشترک مانند ایام قدیم در کنار هم، ولی مجزا زندگی کنند. یعنی میشود در عین زندگی به صورت خانوادهای هستهای، به صورت حریم اشتراکی با چند خانواده زندگی کرد. در خانوادههای مشترک، به دلایلی نظیر ایجاد و استمرار روابط عاطفی نوهها با پدرکلان، مادرکلان، داییها، خالهها، عموها و عمههایشان، فرزندان خانواده آسیب روحی نمیبینند. اما باید به صورتی مدیریت شود که اصطکاک ایجاد نشود و حریم هر کسی به درستی رعایت شود.
بخش پایانی این نشست به سوالات حضار از کارشناسان و دریافت پاسخ از جانب حجج اسلام رضوی و نوری اختصاص یافت.
شایان ذکر است که سلسلهگفتمانهای علمیپژوهشی "جستجوی راه تعالی" با انتخاب موضوعات متنوع و متناسب با مسایل روز و دعوت از کارشناسان خبره، به صورت هفتهوار هر پنجشنبه رأس ساعت 9:30 صبح در محل دفتر مرکز فعالیتهای فرهنگی اجتماعی تبیان و خبرگزاری آوا در شهر مقدس قم به آدرس "خیابان توحید، نبش کوچه 9، مجتمع سبحان، طبقهی پنجم" برگزار میگردد.