در طی دو دهه اخیر در افغانستان، بیش از ۱۰۰ خبرنگار و کارمند رسانه ای کشته شده اند که متاسفانه از این تعداد تنها عاملان پنج قضیه بر اساس حکم محکمه مجازات شده اند.
به گزراش خبرگزاری صدای افغان(آوا)،یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان که در آستانه روز بین المللی پایان دادن به معافیت از جرایم علیه خبرنگاران منتشر شده است، نشان می‌دهد از سال ۱۳۷۳ هجری خورشیدی تا سال ۱۳۹۷، ۱۰۴ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در افغانستان کشته شده اند که ۱۵ نفر آن زنان هستند، افزون بر این در این مدت دو خبرنگار افغان نیز در پاکستان کشته شده اند.
در مجموع، ۸۶نفر از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای کشته شده شهروندان افغانستان هستند که بیشتر آنان در جریان کار جان خود را از دست داده اند.
چهار سال پیش، کشورهای عضو سازمان ملل متحد در واکنش به افزایش خشونت‌ها علیه خبرنگاران در جهان، در قطعنامه‌ای، ۲ نوامبر(۱۱ عقرب) را به عنوان روز بین‌المللی پایان دادن به معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران اعلام کردند.
این قطعنامه از کشورهای عضو سازمان ملل متحد می خواهد تا به شکل جدی در زمینه تامین امنیت و مصونیت خبرنگاران اقدام کنند.
میرویس جلیل، خبرنگار بی بی سی نخستین خبرنگاری است که در سال ۱۳۷۳ پس از مصاحبه با گلبدین حکمتیار، از رهبران جهادی در راه برگشت از سروبی به کابل، به قتل رسید و چهار سال بعد، طالبان با تسلط بر شهر مزار شریف محمود صارمی، خبرنگار آژانس خبری ایرنا متعلق به ایران را با شماری از دیپلمات‌های این کشور کشتند.
با آغاز حمله امریکا و کشورهای هم پیمان در اواخر سال ۱۳۸۰ به افغانستان و افزایش شمار رسانه‌های آزاد، تعداد قربانیان جامعه رسانه ای نیز به مرور به شکل قابل ملاحظه ای افزایش یافت.
مارک برانرئو، جوهان ساتون، پیربیلاد، ولکر هندلوئیک، هری برتون، عزیزالله حیدری، ماریا گارسیا کتولی، جولیو فیونتز، اولف استرامبرگ، شیما رضایی، میوند، عبدالقدوس، کریستین استرو، کارن فیشر، انور صالح، رحمان قل، سید آقا، اجمل نقشبندی، شکیبا سانگه آماج، ذکیه ذکی، عبدالمنیر، کارستن توماسن، عبدالصمد روحانی، جاوید احمد یازمی، سلطان محمدمنادی، جان الله هاشمی، میشل لانگ، روپرت همر، جیمزهانتر، سید حامد نوری، محمد رفیق عزیزی، امید خپلواک، فرهاد تقدسی، جعفر وفا، سادم خان بهادورزوی، عبدالهادی همدرد، دنیا ذاکری، مزمل صادقی، محسن هاشمی، نوراحمد نوری، شاهد نعیمی، نیلز هورنر و احمد سردار، از جمله خبرنگاران و کارمندان رسانه کشته شده توسط طالبان هستند.
آنیا نیدرینگهاس، خالد آگاه یعقوبی، پلوشه توخی، زبیرحاتمی، عاقل محمد وقار، ذبیح الله پشتون یار، امان الله عطایی، علی محمدی، حسین امیری، جواد حسینی، محمد حسین، مهری عزیزی، مریم ابراهیمی، زینب میرزایی، زبیر خاکسار، یعقوب شرافت، دیوید گیلکی، ذبیح الله تمنا، نعمت الله زهیر، نصیر مدثر، نورالله، فریده، عبدالطیف، محمد امیر، عبدالغنی، زین الله، حبیب الله حسین زاده، محمد نذیر، عزیز نوین، عمر ارغندی وال، عبدالحمید رمضانی، حسین علی نظری، نقیب الله عبدالرحیم زی، غلام رضا بیگ، سید خادم حسین هاشمی، عبدالرؤف مهدوی، سید خداداد احمدی، سید عندلیب ضیایی، سید حسین حسنی، محمد رضا بهرامی، خلیل رضایی، حیدر نظری، سید مهدی موسوی، عبدالمنان ارغند، شاه مری فیضی، یارمحمد توخی، غازی رسولی، نوروزعلی خموش، عبدالله حنان زی، محرم درانی، سباوون کاکر، علی سلیمی، سلیم تلاش، احمدشاه، محمد اختر، عطاء الله رحیمی وسیع، صمیم فرامرز، رامز احمدی و محمد سلیم انگار دیگر خبرنگاران و کارمندان رسانه ای هستند که در جریان سقوط رژیم طالبان و سال‌های بعد از آن کشته شده اند.
مظنونان و یا متهمان کشتار خبرنگاران و کارمندان رسانه ای
بر پایه معلومات مرکز خبرنگاران افغانستان، طالبان، به کشتن ۴۱ نفر، داعش ۳۴ نفر، گروه ها و یا افراد مسلح غیر مسؤل، ۲۲ نفر، نیروهای ناتو سه نفر، اعضای خانواده و بستگان، سه نفر، و پولیس ملی افغانستان نیز به کشتن یک نفر مظنون و یا متهم هستند.
همچنین در حدود دو سال گذشته و با ایجاد کمیته مشترک حکومت و رسانه ها در زمینه امنیت و مصونیت خبرنگاران، تلاش هایی از سوی نهادهای حکومتی عضو این کمیته صورت گرفته است اما متاسفانه دیده می شود که این تلاش ها و اقدامات به رغم این که چشم گیر بوده اند، نتیجه ملموسی به ویژه در زمینه پایان دادن به معافیت جرایم علیه خبرنگاران نداشته است.
جمشید رسولی سخنگوی لوی سارنوالی اظهار داشت: این اداره مصمم است به جرایم علیه خبرنگاران و کارمندان رسانه ای رسیدگی کند چنانچه در دو سال گذشته ۴۹ قضیه را پیگیری کرده است.
طبق آمار ارایه شده از سوی سخنگوی لوی سارنوالی در این مدت، عاملان قتل پلوشه توخی همکار رسانه ای رادیو بیان( یک نفر به اعدام)، حامد نوری، گوینده تلویزیون ملی(چهار نفر: یک نفر به اعدام، دو نفربه ۲۰ سال زندان و یک نفر به ۱۲ سال زندان)، شکیبا سانگه آماج، مجری تلویزیون شمشاد( دو نفر: یکی به یک سال حبس تنفیذی و یکی دیگر به ۱۶ سال حبس تنفیذی محکوم شده اما متواری است)، زبیرخاکسار خبرنگار رادیو و تلویزیون ملی( دو نفر هر کدام به ۱۶ سال زندان) و امان الله عطایی، رئیس تلویزیون آسیا( دونفر: یکی به ۱۹ سال و شش ماه و دیگری به ۱۰ سال و شش ماه زندان) محکوم شده اند و دوران محکومیت خود را سپری می کنند، هر چند به گفته وی احکام صادر شده در اکثر این موارد نهایی نیست.
وی افزود: دو متهم به قتل محمد محسن هاشمی کارمند تخنیکی رادیو صدای نجراب از سوی محکمه استیناف به ۱۶ سال زندان محکوم شده اند اما پولیس تا کنون موفق نشده متهمان را بازداشت کند.
احمد قریشی رئیس اجرایی مرکز خبرنگاران افغانستان گفت: متاسفانه با وجود تلاش های صورت گرفته از سوی کمیته مشترک امنیت و مصونیت خبرنگاران، وزارت امور داخله و ریاست امنیت ملی در این زمینه نتوانسته اند به مسؤلیت خود در راستای تشکیل پرونده و پیگیری قضایای کشتار خبرنگاران و کارمندان رسانه ای به درستی عمل کند و ناکام بوده اند و حتی نیروهای ناتو که در چند مورد متهم به قتل خبرنگاران هستند، حاضر به همکاری نشده اند.
وی افزود: افغانستان در زمینه قوانین مرتبط با کار رسانه ای پیشرفت خوبی داشته و مقام های ارشد حکومت همواره از تعهد سیاسی خود در دفاع از خبرنگاران و رسانه های آزاد سخن زده اند اما متاسفانه در عمل گام های سازنده برداشته نشده و لازم است که به فرهنگ معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران پایان داده شود.
به گفته رئیس اجرایی مرکز خبرنگاران افغانستان، فرهنگ معافیت از مجازات در افغانستان برای جامعه رسانه ای قابل تحمل نیست و ادامه این روند به فعالیت حرفه ای خبرنگاران و رسانه ها در کشور آسیب جدی می رساند.
در سال های اخیر روند دادخواهی در مورد قربانیان جامعه رسانه ای با جدیت بیشتری از سوی نهادهای حامی خبرنگاران پیگیری شده است.
با این حال سال گذشته بنابر درخواست مرکز خبرنگاران افغانستان، ۱۵۰ نفر از خبرنگاران با امضای نامه ای سرگشاده خطاب به رئیس جمهور و رئیس اجرایی حکومت، ضمن هشدار به پیامدهای ادامه روند معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران، از حکومت افغانستان درخواست کردند که رسیدگی به پرونده های خبرنگاران و کارمندان رسانه ای کشته شده را در اولویت کاری خود قرار داده و به فرهنگ معافیت از مجازات در کشور پایان دهد.
به گزراش خبرگزاری صدای افغان(آوا)،یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان که در آستانه روز بین المللی پایان دادن به معافیت از جرایم علیه خبرنگاران منتشر شده است، نشان می‌دهد از سال ۱۳۷۳ هجری خورشیدی تا سال ۱۳۹۷، ۱۰۴ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در افغانستان کشته شده اند که ۱۵ نفر آن زنان هستند، افزون بر این در این مدت دو خبرنگار افغان نیز در پاکستان کشته شده اند.
در مجموع، ۸۶نفر از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای کشته شده شهروندان افغانستان هستند که بیشتر آنان در جریان کار جان خود را از دست داده اند.
چهار سال پیش، کشورهای عضو سازمان ملل متحد در واکنش به افزایش خشونت‌ها علیه خبرنگاران در جهان، در قطعنامه‌ای، ۲ نوامبر(۱۱ عقرب) را به عنوان روز بین‌المللی پایان دادن به معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران اعلام کردند.
این قطعنامه از کشورهای عضو سازمان ملل متحد می خواهد تا به شکل جدی در زمینه تامین امنیت و مصونیت خبرنگاران اقدام کنند.
میرویس جلیل، خبرنگار بی بی سی نخستین خبرنگاری است که در سال ۱۳۷۳ پس از مصاحبه با گلبدین حکمتیار، از رهبران جهادی در راه برگشت از سروبی به کابل، به قتل رسید و چهار سال بعد، طالبان با تسلط بر شهر مزار شریف محمود صارمی، خبرنگار آژانس خبری ایرنا متعلق به ایران را با شماری از دیپلمات‌های این کشور کشتند.
با آغاز حمله امریکا و کشورهای هم پیمان در اواخر سال ۱۳۸۰ به افغانستان و افزایش شمار رسانه‌های آزاد، تعداد قربانیان جامعه رسانه ای نیز به مرور به شکل قابل ملاحظه ای افزایش یافت.
مارک برانرئو، جوهان ساتون، پیربیلاد، ولکر هندلوئیک، هری برتون، عزیزالله حیدری، ماریا گارسیا کتولی، جولیو فیونتز، اولف استرامبرگ، شیما رضایی، میوند، عبدالقدوس، کریستین استرو، کارن فیشر، انور صالح، رحمان قل، سید آقا، اجمل نقشبندی، شکیبا سانگه آماج، ذکیه ذکی، عبدالمنیر، کارستن توماسن، عبدالصمد روحانی، جاوید احمد یازمی، سلطان محمدمنادی، جان الله هاشمی، میشل لانگ، روپرت همر، جیمزهانتر، سید حامد نوری، محمد رفیق عزیزی، امید خپلواک، فرهاد تقدسی، جعفر وفا، سادم خان بهادورزوی، عبدالهادی همدرد، دنیا ذاکری، مزمل صادقی، محسن هاشمی، نوراحمد نوری، شاهد نعیمی، نیلز هورنر و احمد سردار، از جمله خبرنگاران و کارمندان رسانه کشته شده توسط طالبان هستند.
آنیا نیدرینگهاس، خالد آگاه یعقوبی، پلوشه توخی، زبیرحاتمی، عاقل محمد وقار، ذبیح الله پشتون یار، امان الله عطایی، علی محمدی، حسین امیری، جواد حسینی، محمد حسین، مهری عزیزی، مریم ابراهیمی، زینب میرزایی، زبیر خاکسار، یعقوب شرافت، دیوید گیلکی، ذبیح الله تمنا، نعمت الله زهیر، نصیر مدثر، نورالله، فریده، عبدالطیف، محمد امیر، عبدالغنی، زین الله، حبیب الله حسین زاده، محمد نذیر، عزیز نوین، عمر ارغندی وال، عبدالحمید رمضانی، حسین علی نظری، نقیب الله عبدالرحیم زی، غلام رضا بیگ، سید خادم حسین هاشمی، عبدالرؤف مهدوی، سید خداداد احمدی، سید عندلیب ضیایی، سید حسین حسنی، محمد رضا بهرامی، خلیل رضایی، حیدر نظری، سید مهدی موسوی، عبدالمنان ارغند، شاه مری فیضی، یارمحمد توخی، غازی رسولی، نوروزعلی خموش، عبدالله حنان زی، محرم درانی، سباوون کاکر، علی سلیمی، سلیم تلاش، احمدشاه، محمد اختر، عطاء الله رحیمی وسیع، صمیم فرامرز، رامز احمدی و محمد سلیم انگار دیگر خبرنگاران و کارمندان رسانه ای هستند که در جریان سقوط رژیم طالبان و سال‌های بعد از آن کشته شده اند.
مظنونان و یا متهمان کشتار خبرنگاران و کارمندان رسانه ای
بر پایه معلومات مرکز خبرنگاران افغانستان، طالبان، به کشتن ۴۱ نفر، داعش ۳۴ نفر، گروه ها و یا افراد مسلح غیر مسؤل، ۲۲ نفر، نیروهای ناتو سه نفر، اعضای خانواده و بستگان، سه نفر، و پولیس ملی افغانستان نیز به کشتن یک نفر مظنون و یا متهم هستند.
همچنین در حدود دو سال گذشته و با ایجاد کمیته مشترک حکومت و رسانه ها در زمینه امنیت و مصونیت خبرنگاران، تلاش هایی از سوی نهادهای حکومتی عضو این کمیته صورت گرفته است اما متاسفانه دیده می شود که این تلاش ها و اقدامات به رغم این که چشم گیر بوده اند، نتیجه ملموسی به ویژه در زمینه پایان دادن به معافیت جرایم علیه خبرنگاران نداشته است.
جمشید رسولی سخنگوی لوی سارنوالی اظهار داشت: این اداره مصمم است به جرایم علیه خبرنگاران و کارمندان رسانه ای رسیدگی کند چنانچه در دو سال گذشته ۴۹ قضیه را پیگیری کرده است.
طبق آمار ارایه شده از سوی سخنگوی لوی سارنوالی در این مدت، عاملان قتل پلوشه توخی همکار رسانه ای رادیو بیان( یک نفر به اعدام)، حامد نوری، گوینده تلویزیون ملی(چهار نفر: یک نفر به اعدام، دو نفربه ۲۰ سال زندان و یک نفر به ۱۲ سال زندان)، شکیبا سانگه آماج، مجری تلویزیون شمشاد( دو نفر: یکی به یک سال حبس تنفیذی و یکی دیگر به ۱۶ سال حبس تنفیذی محکوم شده اما متواری است)، زبیرخاکسار خبرنگار رادیو و تلویزیون ملی( دو نفر هر کدام به ۱۶ سال زندان) و امان الله عطایی، رئیس تلویزیون آسیا( دونفر: یکی به ۱۹ سال و شش ماه و دیگری به ۱۰ سال و شش ماه زندان) محکوم شده اند و دوران محکومیت خود را سپری می کنند، هر چند به گفته وی احکام صادر شده در اکثر این موارد نهایی نیست.
وی افزود: دو متهم به قتل محمد محسن هاشمی کارمند تخنیکی رادیو صدای نجراب از سوی محکمه استیناف به ۱۶ سال زندان محکوم شده اند اما پولیس تا کنون موفق نشده متهمان را بازداشت کند.
احمد قریشی رئیس اجرایی مرکز خبرنگاران افغانستان گفت: متاسفانه با وجود تلاش های صورت گرفته از سوی کمیته مشترک امنیت و مصونیت خبرنگاران، وزارت امور داخله و ریاست امنیت ملی در این زمینه نتوانسته اند به مسؤلیت خود در راستای تشکیل پرونده و پیگیری قضایای کشتار خبرنگاران و کارمندان رسانه ای به درستی عمل کند و ناکام بوده اند و حتی نیروهای ناتو که در چند مورد متهم به قتل خبرنگاران هستند، حاضر به همکاری نشده اند.
وی افزود: افغانستان در زمینه قوانین مرتبط با کار رسانه ای پیشرفت خوبی داشته و مقام های ارشد حکومت همواره از تعهد سیاسی خود در دفاع از خبرنگاران و رسانه های آزاد سخن زده اند اما متاسفانه در عمل گام های سازنده برداشته نشده و لازم است که به فرهنگ معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران پایان داده شود.
به گفته رئیس اجرایی مرکز خبرنگاران افغانستان، فرهنگ معافیت از مجازات در افغانستان برای جامعه رسانه ای قابل تحمل نیست و ادامه این روند به فعالیت حرفه ای خبرنگاران و رسانه ها در کشور آسیب جدی می رساند.
در سال های اخیر روند دادخواهی در مورد قربانیان جامعه رسانه ای با جدیت بیشتری از سوی نهادهای حامی خبرنگاران پیگیری شده است.
با این حال سال گذشته بنابر درخواست مرکز خبرنگاران افغانستان، ۱۵۰ نفر از خبرنگاران با امضای نامه ای سرگشاده خطاب به رئیس جمهور و رئیس اجرایی حکومت، ضمن هشدار به پیامدهای ادامه روند معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران، از حکومت افغانستان درخواست کردند که رسیدگی به پرونده های خبرنگاران و کارمندان رسانه ای کشته شده را در اولویت کاری خود قرار داده و به فرهنگ معافیت از مجازات در کشور پایان دهد.
