این روزها فضای مجازی در افغانستان مملو و مشحون از حدس وگمان هایی است که درباره انتخابات ایالات متحده امریکا، برد و باخت نامزدان ریاست جمهوری آن کشور زده می شود.
گمان می رود فضای حقیقی و در میان سیاست مداران و حکومت گران کشور نیز نگرانی ها بیش از فضای مجازی باشد، حکومتی که بیشترین کمک های خود را از امریکا دریافت می دارد، رفتن و آمدن فردی که با این روند مخالف باشد بی تردید نگرانی هایی ها را به وجود آورده و گاهی آشفتگی هایی را سبب می شود.
اما پرسش اساسی آنست که آیا سیاست خارجی ایالات متحده امریکا همانند سیاست خارجی درافغانستان یا سایر کشور های جهان سوم تابع انتخابات ریاست جمهوری است یا آن که ضوابط و معیارهایی دیگری در تعین سیاست خارجی امریکا دخالت دارد؟
واقعیت آنست که گرچه شخصیت و اهلیت رئیس جمهور در تعین سیاست خارجی ایالات متحده امریکا نقش اساسی دارد اما این گونه نیست که دست رئیس جمهور در اعمال سیاست خارجی آن کشور کاملا گشوده باشد، وقتی که رئیس جمهور تغیر کند تمام سیاست خارجی امریکا زیر و رو و دچار دگردیسی شده و یا تغییر ۱۸۰ درجه ای در سیاست خارجی آن کشور رخ خواهد داد.
پاره ای از پژوهشگران بر این باورند که هم چنان که رئیس جمهور درتعین سیاست های خارجی امریکا مؤثر است اما نمیتوان از نقش وزیر خارجه دردستگاه دپلماسی امریکا چشم پوشید و شخصیت او را در رهبری سیاست خارجی نادیده انگاشت.
چنانچه گفته می شود حضور"جان کری" در دور دوم ریاست جمهوری "اوباما" توانست امریکا را از رویا رویی و جنگ با برخی کشور ها از جمله ایران بر حذر دارد، اما علت مهم آن این است که وی یک شخصیت جنگ طلب نبوده و نیست.
جان کری هر چند در جنگ ویتنام به عنوان یک سرباز حضور داشت، ولی در اواخر جنگ به یکی از فعالان ضدجنگ بدل شد و در اوایل دهه‌‌ی ۷۰ میلادی، به عنوان سخن‌گوی این فعالان شناخته می شد، وی در سال ۱۹۷۱ با حضور در مقابل کنگره‌ی امریکا، تمام مدالهای شجاعت و لیاقت خود را به سمت کنگره پرتاب نمود و در سال ۱۹۸۵ و در اولین سال سناتوری خود به نیکاراگوئه سفر نمود و با دانیل اورتگا دیدار نمود و با پیشنهاد صلح، از آن کشور بازگشت، اما دولت ریگان این صلح را نپذیرفت.
در سال ۱۹۹۱ و به هنگام تجاوز عراق به کویت، او اعتقاد به تحریم داشت و نه حمله به عراق همچنین در سال ۲۰۰۳ و هنگام حمله‌ی دوم امریکا به عراق نیز وی فقط در ابتدای امر، موافق حمله به عراق بود و بلافاصله به یکی از منتقدان حمله به عراق تبدیل شد و در سال ۲۰۱۱ و در زمان حمله‌ی هوایی ناتو به لیبی، وی اعتقاد به اعمال شدیدتر طرح منطقه‌ی پرواز ممنوع داشت.
در تعین سیاست خارجی امریکا نمی توان سایر نهادهای موثر را نادیده گرفت، از جمله گروه های فشار که در دستگاه سیاسی خارجی امریکا فعال هستند و می توانند درتعین و جهت گیری سیاست خارجی آن کشور موثر باشند.
گروه های طرفدار اسرائیل در دستگاه سیاست خارجی گروه شناخته شده ای است، یکی از آن گروه های فشار که سیاست خارجی امریکا رابه نفع اسرائیل تغیر داده و می دهد و دارای امکانات مالی فراوانی نیز بوده و می تواند در نتایج انتخابات ریاست جمهور موثر باشد "آیپک" است که یکی ازنهاد های یهودی موثر در تعین سیاست خارجی امریکا است.
گروه های قومی از نهاد های تاثیر گزار دیگری است که در تعین سیاست خارجی امریکا نقش مهم دارد ،اما این گروه می تواند سیاست خارجی امریکا را درمورد خاصی تغیر دهد. مثلا: سیاست خارجی را نسبت به کشورهای افریقایی تغیر دهد چون سیاه پوستان امریکا از گروه های قومی بزرگی در ایالات متحده امریکا هستند که می تواند به نفع هم نژاد های خویش وارد عمل شوند.
گروه روابط خارجی، از نهاد های دیگری است که برسیاست خارجی امریکا تاثیر گزار است افکار عمومی ، نیز می تواند در سیاست خارجی امریکا موثر باشد، شورای امنیت ملی امریکا هم چنان از نهاد های تاثیر گزار بر سیاست خارجی ایالات متحده امریکا است، شورای امنیت ملی و سازمان سیاه نیز از نهاد های بسیار تاثیر گزار بر سیاست خارجی امریکا می باشد.
در مجموع" در ایالات متحده تنظیم سیاست خارجی یک پدیده‌ی چند وجهی و چند سطحی است که منابع و نهادهای رسمی و غیررسمی زیادی در تنظیم آن نقش دارند،منابع رسمی دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده شامل قوه‌ی مجریه و کنگره است و از آنجایی که نظام سیاسی ایالات متحده یک نظام ریاستی است و رئیس‌جمهور در آن اختیارات فراوانی دارد، لذا از لحاظ حقوقی و قانونی، تمام مسئولیتها بر عهده‌ی شخص رئیس جمهور است و وزرا صرفاً عامل اجراکننده‌ی تفکرات رئیس جمهور هستند.
«سر هنری مین»، نویسنده و حقوق‌دان مشهور انگلیسی، در مورد اختیارات رئیس‌جمهور در ایالات متحده جمله‌ی مشهوری دارد که می‌گوید: رئیس‌جمهور امریکا پادشاه نیست، اما پادشاهی می کند، این جمله بدین معناست که کل وزرا و از جمله وزیر امور خارجه، اختیار چندانی در تعیین رویه و خط مشی‌های کلان سیاست خارجی ندارند و باید در چارچوب نقش و وظایفی که رئیس‌جمهور تعیین می نماید حرکت کنند، هرچند در جزئیات بنا بر سلیقه‌ی خود عمل مینمایند.
این گونه می توان بیان داشت که در سیاست خارجی امریکا یک امر ثابت و تغییر ناپذیر وجود دارد و آن منافع ملی امریکا است، لذا سیاست خارجی ایالات متحده امریکا می تواند بر اساس منافع ملی آن کشور تغیر پیدا کند، اگر متغیر منفعت ملی ثابت فرض شود، شکی نیست که سیاست خارجی امریکا نسبت به افغانستان نیز دچار دگردیسی شود، یعنی سیاست امریکا تابع متغیر هایی است که در صورت حدوث آن، سیاست امریکا نیز تغیر خواهد کرد.
فرض کنیم که حکومت افغانستان هم چنان در فساد سیاسی و اداری گرفتار باشد یا فاز قوم گرایی پررنگ تر شود، یا بی عدالتی در قالب قوم گرایی رنگ و رونق بیشتری گیرد و حکومت گران هم چنان خواستار کمک های ایالات متحده امریکا باشند در این صورت انتظار کمک بیشتر امید باطلی است.
بنابراین اگر نگرانی مردم ما از این زاویه باشد و از این دید به سیاست های امریکا بنگرند که تغیر سیاست در امریکا چه تغیری در جهان به وجود خواهد آورد این یک رویکرد نیک به حساب می آید و ناشی از حساسیت های مردم ما نسبت به سرنوشت خود شان و جهان شان می شود اما اگر زاوایه دید تنها بر محور کمک های امریکا به افغانستان دور بزند، باید گفت که اگر وضعیت کنونی کماکان ادامه پیدا کند ، نه تنها سیاست امریکا نیست خواهد شد بلکه هر کمک کننده ای به عملکرد حکومت افغانستان می نگرند می بیند سیاست های شان تابع عملکرد حکومت افغانستان است.
اما اگر از این حکومت شفافیت و عدالت بطلبند طبیعی است که عدم شفافیت از یک طرف و عملکرد قومی بر سیاست های جامعه جهانی نسبت به افغانستان تأثیر خواهد گذاشت و وضعیتی که فعلا در افغانستان جریان دارد متاسفانه حکومت را به صورت شتاب آلودی به سوی قومی شدن به پیش می برد و این وضعیت قطعا تأثیر خود را بر افکار عمومی خواهد گذشت و نا آرامی های بیشتری را به وجود خواهد آورد.
لذا نباید توقع داشت که حکومت افغانستان در تمام سطوح در جهت قومی کردن حکومت و سیاست تلاش ورزد، اما متوقع باشد که سیاست جهان در قبال حکومت افغانستان تاثیر نگذارد!
