گنجاندن واژه های «دانشگاه» و «دانشکده» در بخش زبان فارسی طرح قانون مؤسسات تحصیلات نظامی به جای «پوهنتون» و «پوهنزی» بار دیگر در مجلس نمایندگان، اختلاف برانگیز شده است.
روز دوشنبه درگیری لفظی زمانی آغاز شد که خالد پشتون؛ عضو کمیسیون امور دفاعی مجلس گفت: به جای واژه های «پوهنتون» و «پوهنزی» در بخش زبان فارسی طرح قانون، واژه های «دانشگاه» و «دانشکده» استفاده شده؛ ولی «آقای اصولی از من می خواهد که معادل فارسی «پوهنتون» و «پوهنزی»، «دانشگاه» و «دانشکده» گنجانده نشود و یا هم به این رأی مخالف بدهم.»
پس از این اظهارات، کمال ناصر اصولی گفت:«نمی دانم آقای پشتون از کدام قوم است. به یقین که از قوم تاجیک که یک قوم با عزت افغانستان است، نیست. شاید از قوم جَتْ باشد که با «پوهنتون» و «پوهنزی» مخالف است.»
سپس او با حدود ۲۰ نماینده دیگر به هدف شکستن نصاب مجلس، تالار را ترک کردند.
این طرح، در نشست روز چهارشنبه نیز مطرح شد؛ اما اختلافات بار دیگر مانع از تصویب آن شد.
طرح این موضوع و چند موضوع دیگر زبانی در قوانین مربوط به تحصیلات عالی، در سال های گذشته نیز مجلس را دوپارچه کرده است. شماری از نمایندگان از طرح پیشنهادی دولت حمایت کرده اند و برخی دیگر آن را مانع رشد زبان فارسی دری در کشور دانسته اند.
طرفداران تک زبانی بودن واژگان «پوهنتون» و «پوهنزی» می گویند که ماده شانزدهم قانون اساسی تصریح کرده که مصطلحات علمی و اداری ملی موجود در کشور حفظ می گردد.
اما مخالفان این منطق، بازهم به ماده شانزدهم قانون اساسی استناد می کنند و می گویند که مشکل در تفسیر این ماده است.
فراز نخست ماده شانزدهم می گوید:"از جمله زبان هاي پشتو، دري، ازبکي، ترکمني، بلوچي، پشه اي، نورستاني، پاميري و ساير زبان هاي رايج در کشور، پشتو و دري زبان هاي رسمي دولت مي باشند.
در مناطقي که اکثريت مردم به يکي از زبان هاي ازبکي، ترکمني، پشه اي، نورستاني، بلوچي و يا پاميري تکلم مي نمايند آن زبان علاوه بر پشتو و دري به حيث زبان سوم رسمي مي باشد".
به اعتقاد طرفداران درج برابرنهادهای فارسی واژگان «پوهنتون» و «پوهنزی» در متن قوانین تحصیلات عالی نظامی و غیر نظامی، بر اساس همین بند واضح و صریح ماده شانزدهم قانون اساسی، نه تنها فارسی زبانان؛ بلکه حتی دیگر اتباع افغانستان که زبانی غیر از دو زبان رسمی پشتو و دری دارند نیز می توانند در مناطق خود به جای دانشگاه یا پوهنتون، این کلمه را به زبان مادری شان برگردان کنند و آن را مورد استفاده قرار دهند.
از سوی دیگر، رسمی بودن دو زبان دری و پشتو برای دولت افغانستان بدان معناست که دولت موظف است که در تمامی مکاتبات، مراسلات، قوانین و سایر متون اداری و حقوقی خود از برابرنهادهای هردو زبان استفاده کند و قوانین تحصیلات عالی هم اگر وزارت تحصیلات عالی بخشی از دولت افغانستان است که طبیعتا هست، نمی تواند از این امر مستثنی باشد.
از سوی دیگر، در قانون اساسی، هیچ زبانی «ملی» نیست؛ بنابراین، در کشوری که «زبان ملی» وجود ندارد و به جای آن دو «زبان رسمی» دارد کاربرد «مصطلحات ملی» چه مفهومی می تواند داشته باشد؟
با اینهمه باید توجه داشت که ابا ورزیدن از طرح این مباحث جنجالی در سطح قوای سه گانه به دلیل ترس از دامنگیر شدن آن در سطح افکار عمومی و مردم، نمی تواند دلیل قانع کننده ای باشد؛ زیرا این مشکل دیر یا زود باید حل شود در غیر آن، به عنوان کهنه زخمی بر پیکر پیر و فرسوده وحدت ملی باقی خواهد ماند.
یکی از آسیب های بارز آن، توقف ده ساله قانون تحصیلات عالی افغانستان در پشت سد سنگین اختلاف نظرهای فرقه گرایانه و قوم مدارانه شماری انحصارطلب در مجلس نمایندگان است.
نمایندگانی که تصور می کنند با گنجانده شدن برابرنهادهای دری واژگان پشتوی «پوهنتون» و «پوهنزی» در متن فارسی قوانین تحصیلات عالی، یک بدعت غیر قابل بخشش تاریخی، شکل خواهد گرفت، از این طرف توجه ندارند که با نادیده گرفتن اصول قانون اساسی، مصالح ملی و ممانعت از قانونمند شدن روندهای مهم مربوط به حیات ملی و سرنوشت جمعی کشور، تیشه به ریشه بنیادی ترین برنامه های دولت می زنند و مانع از پیشرفت و توسعه افغانستان در همه ابعاد می شوند.
روز دوشنبه درگیری لفظی زمانی آغاز شد که خالد پشتون؛ عضو کمیسیون امور دفاعی مجلس گفت: به جای واژه های «پوهنتون» و «پوهنزی» در بخش زبان فارسی طرح قانون، واژه های «دانشگاه» و «دانشکده» استفاده شده؛ ولی «آقای اصولی از من می خواهد که معادل فارسی «پوهنتون» و «پوهنزی»، «دانشگاه» و «دانشکده» گنجانده نشود و یا هم به این رأی مخالف بدهم.»
پس از این اظهارات، کمال ناصر اصولی گفت:«نمی دانم آقای پشتون از کدام قوم است. به یقین که از قوم تاجیک که یک قوم با عزت افغانستان است، نیست. شاید از قوم جَتْ باشد که با «پوهنتون» و «پوهنزی» مخالف است.»
سپس او با حدود ۲۰ نماینده دیگر به هدف شکستن نصاب مجلس، تالار را ترک کردند.
این طرح، در نشست روز چهارشنبه نیز مطرح شد؛ اما اختلافات بار دیگر مانع از تصویب آن شد.
طرح این موضوع و چند موضوع دیگر زبانی در قوانین مربوط به تحصیلات عالی، در سال های گذشته نیز مجلس را دوپارچه کرده است. شماری از نمایندگان از طرح پیشنهادی دولت حمایت کرده اند و برخی دیگر آن را مانع رشد زبان فارسی دری در کشور دانسته اند.
طرفداران تک زبانی بودن واژگان «پوهنتون» و «پوهنزی» می گویند که ماده شانزدهم قانون اساسی تصریح کرده که مصطلحات علمی و اداری ملی موجود در کشور حفظ می گردد.
اما مخالفان این منطق، بازهم به ماده شانزدهم قانون اساسی استناد می کنند و می گویند که مشکل در تفسیر این ماده است.
فراز نخست ماده شانزدهم می گوید:"از جمله زبان هاي پشتو، دري، ازبکي، ترکمني، بلوچي، پشه اي، نورستاني، پاميري و ساير زبان هاي رايج در کشور، پشتو و دري زبان هاي رسمي دولت مي باشند.
در مناطقي که اکثريت مردم به يکي از زبان هاي ازبکي، ترکمني، پشه اي، نورستاني، بلوچي و يا پاميري تکلم مي نمايند آن زبان علاوه بر پشتو و دري به حيث زبان سوم رسمي مي باشد".
به اعتقاد طرفداران درج برابرنهادهای فارسی واژگان «پوهنتون» و «پوهنزی» در متن قوانین تحصیلات عالی نظامی و غیر نظامی، بر اساس همین بند واضح و صریح ماده شانزدهم قانون اساسی، نه تنها فارسی زبانان؛ بلکه حتی دیگر اتباع افغانستان که زبانی غیر از دو زبان رسمی پشتو و دری دارند نیز می توانند در مناطق خود به جای دانشگاه یا پوهنتون، این کلمه را به زبان مادری شان برگردان کنند و آن را مورد استفاده قرار دهند.
از سوی دیگر، رسمی بودن دو زبان دری و پشتو برای دولت افغانستان بدان معناست که دولت موظف است که در تمامی مکاتبات، مراسلات، قوانین و سایر متون اداری و حقوقی خود از برابرنهادهای هردو زبان استفاده کند و قوانین تحصیلات عالی هم اگر وزارت تحصیلات عالی بخشی از دولت افغانستان است که طبیعتا هست، نمی تواند از این امر مستثنی باشد.
از سوی دیگر، در قانون اساسی، هیچ زبانی «ملی» نیست؛ بنابراین، در کشوری که «زبان ملی» وجود ندارد و به جای آن دو «زبان رسمی» دارد کاربرد «مصطلحات ملی» چه مفهومی می تواند داشته باشد؟
با اینهمه باید توجه داشت که ابا ورزیدن از طرح این مباحث جنجالی در سطح قوای سه گانه به دلیل ترس از دامنگیر شدن آن در سطح افکار عمومی و مردم، نمی تواند دلیل قانع کننده ای باشد؛ زیرا این مشکل دیر یا زود باید حل شود در غیر آن، به عنوان کهنه زخمی بر پیکر پیر و فرسوده وحدت ملی باقی خواهد ماند.
یکی از آسیب های بارز آن، توقف ده ساله قانون تحصیلات عالی افغانستان در پشت سد سنگین اختلاف نظرهای فرقه گرایانه و قوم مدارانه شماری انحصارطلب در مجلس نمایندگان است.
نمایندگانی که تصور می کنند با گنجانده شدن برابرنهادهای دری واژگان پشتوی «پوهنتون» و «پوهنزی» در متن فارسی قوانین تحصیلات عالی، یک بدعت غیر قابل بخشش تاریخی، شکل خواهد گرفت، از این طرف توجه ندارند که با نادیده گرفتن اصول قانون اساسی، مصالح ملی و ممانعت از قانونمند شدن روندهای مهم مربوط به حیات ملی و سرنوشت جمعی کشور، تیشه به ریشه بنیادی ترین برنامه های دولت می زنند و مانع از پیشرفت و توسعه افغانستان در همه ابعاد می شوند.
