با آغاز شدن ماه محرم الحرام و شور و شوق در دسته جات و هیأت های سینه زنی در افغانستان، خبرگزای آوا نظر برخی از مراجع عظام شیعه درباره قمه زنی را نشر می کند تا باشد شاهد نشر گزارشهای خشن از اسلام خصوصا محبان اهل بیت و شیفتگان امام حسین(ع) از سوی رسانه های بیگانه نباشیم.
۱) آیت الله العظمی امام خامنه ای (مدظله)
سـؤال ۱۴۶۰: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مىشود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنى عشرى در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مىشود، ضررهاى جسمى و روحى هم به این اشخاص وارد مىکند و همچنین موجب توهین به مذهب مىگردد، نظر شریف حضرتعالى در اینباره چیست؟
پاسـخ: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفى نیست که بیشتر این امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بیت(علیهمالسلام) مىشود و این از بزرگترین ضررها و خسارتهاست.
سـؤال ۱۴۶۱: آیا قمه زدن بهطور مخفى حلال است یا اینکه فتواى شریف حضرت عالى عمومیت دارد؟
پاسـخ: قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه(علیهمالسلام) و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم(علیهالسلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مىشود بنا بر این در هیچ حالتى جایز نیست.
۲) آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
سـؤال: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید.
پاسـخ: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند
۳) آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (قدس سره)
سـؤال ۲۱۷۳: آیا قمه زنى جایز است؟ چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، وظیفه چیست؟
پاسـخ: با توجه به گرایشى که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامى به عنوان امّ القراى جهان اسلام شناخته مى شود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است لازم است در رابطه با مسایل سوگوارى و عزادارى سالار شهیدان حضرت ابى عبدالله الحسین (علیه السلام)به گونه اى عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندى شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وى گردد. پیداست در این شرایط، مسأله قمه زدن نه تنها چنین نقشى ندارد، بلکه به علّت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین (علیه السلام) از آن خوددارى کنند. و چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست.
۴) آیت الله العظمی سیستانی (مدظله)
سـؤال: نظر آیت الله سیستانی نسبت به قمه زنی چیست؟
پاسـخ: باید از کارهایی که عزاداری را خدشهدار میکند اجتناب شود.
۵) آیت الله العظمی نوری همدانی (مدظله)
سـؤال ۵۹۷: آیا قمه زدن جایز است چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد وظیفه چیست؟
پاسـخ: اشکال دارد.
۶)آیت الله العظمی جوادی آملی (مدظله)
سـؤال: قمه و زنجیر چاقویی زدن و تیغ کشیدن در مجلس عزای اهلبیت چه حکمی دارد اگر خصوصی باشد و عمومی چه حکمی دارد؟
پاسـخ۱: چیزی که در شرایط کنونی مایهٴ وهن اسلام است مانند قمه زدن و.. جایز نیست.
پاسـخ۲: چیزی که مایهٴ تعظیم شعائر اسلام یا سبب هتک نیست مانند زنجیر زدن جایز است.
۷) آیت الله العظمی سبحانی (مدظله)
سـؤال: آیا قمه زنى در زمان حاضر جایز است یا خیر؟
پاسـخ: جایز نیست. والله العالم
۸) آیت الله العظمی مظاهری (مدظله)
سـؤال: آیا می شود در خفا و دور از چشم بقیه قمه زد؟
پاسـخ: چون در جمهوری اسلامی ممنوع است باید عمل نشود.
سـؤال: قمه زدن از نظر فقهی چه حکمی دارد؟
پاسـخ: چون ولایت فقیه نهی از آن کردهاند همه باید از این کار پرهیز کنند گر چه مقلّد کسی باشند که جایز بداند.
۹) آیت الله صافی
قمه زنی به خودی خود اشکال ندارد، لیکن اگر موجب وهن به مذهب حساب شود و یا از جهات دیگری مفسده داشته باشد و یا موجب ضرر مهمی بربدن باشد جایز نیست.
۱۰)علامه امینی
ایشان در خصوص قمه زنی میگوید: « قمه زنی واعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم شرع وعقل حرام است و زخمی ساختن سر که نه سود دنیوی دارد ونه اجر اخروی ، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است ودر مقابل این عمل، شیعه اهل بیت را درانظار دیگران مورد تمسخر قرار داده وآنها را وحشی قلمداد میکنند . شکی نیست که این اعمال ناشی از وساوس شیاطین بوده وموجب رضایت خدا وپیامبر (ص) واهل بیت اطهار علیهم السلام نیست.
۱۱) پیام حضرت آیت الله العظمی محقق کابلی(مد ظله) در آستانه محرم الحرام ۱۴۳۲
قال رسول الله(ص): انّ لقتل الحسین حرارة فی قلوب المومنین لاتبرد ابداً / (خصائص الحسینیه، ص۶۷)
بدون شک هر مکتبی برای باقی ماندن وحفظ حیات خویش، علاوه بر اینکه نیاز به پایه های شناخت ومعرفت منطقی وعقلانی قوی دارد، وابستگی زیاد به احساس و شور آفرینی در راه رسیدن به هدفش دارد؛ در طول تاریخ فراوان مشاهده شده است، مکاتبی که از شور، احساس و عواطف لازم برخواردار نبوده و در برابر حوادث و اتفاقات روزگار محو و نابود گردیدهاند؛ اما قیام و نهضت های که از این عنصر دوام بخش بهره مند بودهاند، نه تنها کمرنگ نشده، بلکه هر روز به درخشش آن افزوده و جاودانه گردیدهاند؛ قیام و حادثه عاشورا که بارز ترین حماسه در نوع خود است، اکنون به صورت یکى از شورانگیزترین حماسههاى تاریخ بشریّت درآمده است؛ حماسه بزرگ و تأثیر گذار کربلا و عاشورای حسین بن علی(ع) که نه تنها باعث حفظ و بقاء نهضت اباعبد الله(ع) و یاران با وفایش گردیده است، بلکه در طول تاریخ مهمترین عامل قیام ها، نهضت های تاریخی و مبارزات پیروز مندانه بر علیه ستم، بی داد و نابرابری های اجتماعی و حافظ مکتب ومذهب ما بوده است؛ این حماسه تاریخی که همه ساله بدون هیچ مقدمه و محرک تبلیغاتی، امواج خروشان از احساسات پاک و زلال میلیونها انسان آزاده ایجاد می کند در نوع خود بی نظر است.
به همین جهت همواره دشمنان کینه توز اسلام و تشیع، به کمین آن نشسته اند تا با کمرنگ کردن این نهضت انسان ساز و آمیختن آن با خرافات از عظمت و شکوه آن بکاهند.
در این برهه ی حساس تاریخ برخویش لازم دیدم نکات چندی را در این راستا متذکر شوم؛
الف) علماء و مبلغین معزز!
سعی کنید با عمل و رفتار نیک خود روحیه حفظ تقوی الهی را در جامعه بیش از پیش رونق بخشیده و مجالس عزای امام حسین(ع) را طوری برگزار کنید که باعث ایجاد رابطه عاطفی و عشق به اهلبیت(ع) از روی شناخت و ادله معتبر در مخاطبین گردد، معارف حسینی وعلوی را که منطبق بر معارف قرآن کریم است به مردم رسانیده و از هرگونه بیانات احساسی و بدور از واقعیت جداً پرهیز نمایید.
ب) مداحان و مرثیه سرایان عزیز!
۱ـ مواظب باشید در مداحی ومراثی از ذکر مسائلی که باعث تحریف اذهان و یا نشر خرافات، که از شأن این گونه مجالس به دور است و نیز مسائلى که بوى غلوّ درباره ائمّه اطهار(ع) و سایر بزرگان مى دهند، خودداری نمایید؛ تا ضمن بهره مندی از فیوضات کامل عزاداری خاندان عصمت و طهارت(ع)، بهانهی به دست دشمنان دین و مذهب نداده باشید.
۲ـ مدّاحان عزیز برشما است که ضمن احترام به پیر مریدان و پیش کسوتان مداحی و مراثی، از تقلید سبک هاى نامتناسب و مبتذل در مدّاحى ها پرهیز نموده و اجازه ندهید آلات موسیقى، آگاهانه یا ناآگاهانه در مجالس عزادارى استفاده شود.
۳ـ اجازه ندهید عده ای در مجالس عزداری برهنه شوند؛ یا آسیب جدی [از قبیل قمه زنی و استفاده از زنجیرهای تیغ دار و مانند آن] به بدن برسانند یا تعبیرات توهین آمیز به کار ببرند.
ج) مؤمنین و عزاداران محترم!
همان طور که می دانید عزادارى حضرت سیّدالشّهد(ع) مایه افتخار همه ما شیعیان است؛ اما سعی کنید که عزداری ها، برای رضای خدا و بزرگداشت شعائر الهی هرچه پرشکوهتر بر پا نمایید؛ امّا از هر گونه اعمال ریا کارانه، چشم و هم چشمی، خود خواهی ها و اسراف در مراسم هاو غیر آن جدا پرهیز نمایید.
۱) آیت الله العظمی امام خامنه ای (مدظله)
سـؤال ۱۴۶۰: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مىشود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنى عشرى در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مىشود، ضررهاى جسمى و روحى هم به این اشخاص وارد مىکند و همچنین موجب توهین به مذهب مىگردد، نظر شریف حضرتعالى در اینباره چیست؟
پاسـخ: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفى نیست که بیشتر این امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بیت(علیهمالسلام) مىشود و این از بزرگترین ضررها و خسارتهاست.
سـؤال ۱۴۶۱: آیا قمه زدن بهطور مخفى حلال است یا اینکه فتواى شریف حضرت عالى عمومیت دارد؟
پاسـخ: قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه(علیهمالسلام) و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم(علیهالسلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مىشود بنا بر این در هیچ حالتى جایز نیست.
۲) آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
سـؤال: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید.
پاسـخ: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند
۳) آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (قدس سره)
سـؤال ۲۱۷۳: آیا قمه زنى جایز است؟ چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، وظیفه چیست؟
پاسـخ: با توجه به گرایشى که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامى به عنوان امّ القراى جهان اسلام شناخته مى شود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است لازم است در رابطه با مسایل سوگوارى و عزادارى سالار شهیدان حضرت ابى عبدالله الحسین (علیه السلام)به گونه اى عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندى شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وى گردد. پیداست در این شرایط، مسأله قمه زدن نه تنها چنین نقشى ندارد، بلکه به علّت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین (علیه السلام) از آن خوددارى کنند. و چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست.
۴) آیت الله العظمی سیستانی (مدظله)
سـؤال: نظر آیت الله سیستانی نسبت به قمه زنی چیست؟
پاسـخ: باید از کارهایی که عزاداری را خدشهدار میکند اجتناب شود.
۵) آیت الله العظمی نوری همدانی (مدظله)
سـؤال ۵۹۷: آیا قمه زدن جایز است چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد وظیفه چیست؟
پاسـخ: اشکال دارد.
۶)آیت الله العظمی جوادی آملی (مدظله)
سـؤال: قمه و زنجیر چاقویی زدن و تیغ کشیدن در مجلس عزای اهلبیت چه حکمی دارد اگر خصوصی باشد و عمومی چه حکمی دارد؟
پاسـخ۱: چیزی که در شرایط کنونی مایهٴ وهن اسلام است مانند قمه زدن و.. جایز نیست.
پاسـخ۲: چیزی که مایهٴ تعظیم شعائر اسلام یا سبب هتک نیست مانند زنجیر زدن جایز است.
۷) آیت الله العظمی سبحانی (مدظله)
سـؤال: آیا قمه زنى در زمان حاضر جایز است یا خیر؟
پاسـخ: جایز نیست. والله العالم
۸) آیت الله العظمی مظاهری (مدظله)
سـؤال: آیا می شود در خفا و دور از چشم بقیه قمه زد؟
پاسـخ: چون در جمهوری اسلامی ممنوع است باید عمل نشود.
سـؤال: قمه زدن از نظر فقهی چه حکمی دارد؟
پاسـخ: چون ولایت فقیه نهی از آن کردهاند همه باید از این کار پرهیز کنند گر چه مقلّد کسی باشند که جایز بداند.
۹) آیت الله صافی
قمه زنی به خودی خود اشکال ندارد، لیکن اگر موجب وهن به مذهب حساب شود و یا از جهات دیگری مفسده داشته باشد و یا موجب ضرر مهمی بربدن باشد جایز نیست.
۱۰)علامه امینی
ایشان در خصوص قمه زنی میگوید: « قمه زنی واعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم شرع وعقل حرام است و زخمی ساختن سر که نه سود دنیوی دارد ونه اجر اخروی ، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است ودر مقابل این عمل، شیعه اهل بیت را درانظار دیگران مورد تمسخر قرار داده وآنها را وحشی قلمداد میکنند . شکی نیست که این اعمال ناشی از وساوس شیاطین بوده وموجب رضایت خدا وپیامبر (ص) واهل بیت اطهار علیهم السلام نیست.
۱۱) پیام حضرت آیت الله العظمی محقق کابلی(مد ظله) در آستانه محرم الحرام ۱۴۳۲
قال رسول الله(ص): انّ لقتل الحسین حرارة فی قلوب المومنین لاتبرد ابداً / (خصائص الحسینیه، ص۶۷)
بدون شک هر مکتبی برای باقی ماندن وحفظ حیات خویش، علاوه بر اینکه نیاز به پایه های شناخت ومعرفت منطقی وعقلانی قوی دارد، وابستگی زیاد به احساس و شور آفرینی در راه رسیدن به هدفش دارد؛ در طول تاریخ فراوان مشاهده شده است، مکاتبی که از شور، احساس و عواطف لازم برخواردار نبوده و در برابر حوادث و اتفاقات روزگار محو و نابود گردیدهاند؛ اما قیام و نهضت های که از این عنصر دوام بخش بهره مند بودهاند، نه تنها کمرنگ نشده، بلکه هر روز به درخشش آن افزوده و جاودانه گردیدهاند؛ قیام و حادثه عاشورا که بارز ترین حماسه در نوع خود است، اکنون به صورت یکى از شورانگیزترین حماسههاى تاریخ بشریّت درآمده است؛ حماسه بزرگ و تأثیر گذار کربلا و عاشورای حسین بن علی(ع) که نه تنها باعث حفظ و بقاء نهضت اباعبد الله(ع) و یاران با وفایش گردیده است، بلکه در طول تاریخ مهمترین عامل قیام ها، نهضت های تاریخی و مبارزات پیروز مندانه بر علیه ستم، بی داد و نابرابری های اجتماعی و حافظ مکتب ومذهب ما بوده است؛ این حماسه تاریخی که همه ساله بدون هیچ مقدمه و محرک تبلیغاتی، امواج خروشان از احساسات پاک و زلال میلیونها انسان آزاده ایجاد می کند در نوع خود بی نظر است.
به همین جهت همواره دشمنان کینه توز اسلام و تشیع، به کمین آن نشسته اند تا با کمرنگ کردن این نهضت انسان ساز و آمیختن آن با خرافات از عظمت و شکوه آن بکاهند.
در این برهه ی حساس تاریخ برخویش لازم دیدم نکات چندی را در این راستا متذکر شوم؛
الف) علماء و مبلغین معزز!
سعی کنید با عمل و رفتار نیک خود روحیه حفظ تقوی الهی را در جامعه بیش از پیش رونق بخشیده و مجالس عزای امام حسین(ع) را طوری برگزار کنید که باعث ایجاد رابطه عاطفی و عشق به اهلبیت(ع) از روی شناخت و ادله معتبر در مخاطبین گردد، معارف حسینی وعلوی را که منطبق بر معارف قرآن کریم است به مردم رسانیده و از هرگونه بیانات احساسی و بدور از واقعیت جداً پرهیز نمایید.
ب) مداحان و مرثیه سرایان عزیز!
۱ـ مواظب باشید در مداحی ومراثی از ذکر مسائلی که باعث تحریف اذهان و یا نشر خرافات، که از شأن این گونه مجالس به دور است و نیز مسائلى که بوى غلوّ درباره ائمّه اطهار(ع) و سایر بزرگان مى دهند، خودداری نمایید؛ تا ضمن بهره مندی از فیوضات کامل عزاداری خاندان عصمت و طهارت(ع)، بهانهی به دست دشمنان دین و مذهب نداده باشید.
۲ـ مدّاحان عزیز برشما است که ضمن احترام به پیر مریدان و پیش کسوتان مداحی و مراثی، از تقلید سبک هاى نامتناسب و مبتذل در مدّاحى ها پرهیز نموده و اجازه ندهید آلات موسیقى، آگاهانه یا ناآگاهانه در مجالس عزادارى استفاده شود.
۳ـ اجازه ندهید عده ای در مجالس عزداری برهنه شوند؛ یا آسیب جدی [از قبیل قمه زنی و استفاده از زنجیرهای تیغ دار و مانند آن] به بدن برسانند یا تعبیرات توهین آمیز به کار ببرند.
ج) مؤمنین و عزاداران محترم!
همان طور که می دانید عزادارى حضرت سیّدالشّهد(ع) مایه افتخار همه ما شیعیان است؛ اما سعی کنید که عزداری ها، برای رضای خدا و بزرگداشت شعائر الهی هرچه پرشکوهتر بر پا نمایید؛ امّا از هر گونه اعمال ریا کارانه، چشم و هم چشمی، خود خواهی ها و اسراف در مراسم هاو غیر آن جدا پرهیز نمایید.
