رسانه های افغانستان بر مبنای کدام الگوها و معیارهای اخلاقی به کار رسانه ای می پردازند و این الگوها چه تاثیری بر امنیت و آرامش روانی جامعه دارد؟
این سؤال اگرچه تکراری است؛ اما به دلیل نگرانی های عمده ای که از فعالیت های لجام گسیخته و بدون چارچوب و معیار رسانه ها و پیروی آنها از الگوها و اصول ارزشی مختلف و متفاوت، وجود دارد، هنوز طرح آن، فوریت و اهمیت حیاتی و تعیین کننده دارد.
اخیرا وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان که متولی رسمی امور فرهنگ و رسانه در کشور محسوب می شود، اعلام کرده است که در پی تدوین دستورالعمل اخلاق رسانه ای است که بر پایه آن، میزان توجه یا تخلف رسانه ها نسبت به اصول اخلاقی و ارزشی ثابتی که در این دستورالعمل گنجانده خواهد شد، سنجیده شده و نسبت به نحوه برخورد با آن، تصمیم گیری می شود.
همزمان و موازی با این تلاش ها، یک نهاد غیردولتی فعال در عرصه رسانه ها نیز اعلام کرده است که مشغول تدوین طرح مشابهی است؛ اما به باور ناظران و منتقدان مسایل رسانه ای، طرح نهاد مورد نظر به دلیل عدم اعتبار و پشتوانه حقوقی آن، تنها می تواند جنبه توصیه ای داشته باشد؛ تا ضمانت اجرایی.
در همین حال از سوی دیگر، وزارت اطلاعات و فرهنگ اعلام کرده است که آن دسته از رسانه های تصویری را که تصاویر آزاردهنده و ممنوعه را پخش و نشر می کنند به دادستانی معرفی خواهد کرد. منظور از اینگونه تصاویر، صحنه هایی از حملات مرگبار انتحاری، پاره های بدن اجساد قربانیان و... است که براساس قانون رسانه های کشور، پخش آن از رسانه های تصویری، ممنوعیت قانونی دارد؛ اما تاکنون شاید کمتر رسانه ای تصویری، به این امر توجه کرده باشد.
دولت افغانستان همچنین چندی پیش، پخش زنده رویدادهای تروریستی از رسانه های تصویری را ممنوع کرد و آن را کاری در جهت اهداف تبلیغاتی و جنگ روانی تروریست ها دانست.
با این وصف، گمان می رود هنوز تا تعیین معیارها و شاخص های عملی برای رسانه ها در جهت قانونمند سازی کار رسانه ای در کشور، راه دراز و دشواری در پیش است.
رسانه های کشور هر کدام از الگوهای ارزشی خاص و چه بسا بیگانه و معارض با اصول ارزشی و اعتقادی جامعه افغانستان پیروی می کنند و همین امر، سبب شده است که با وجود کارنامه درخشان 11 ساله آزادی بیان و رسانه در کشور، هنوز در بررسی هنجاری و رفتارشناسانه رسانه های افغانستان، دچار مشکل شویم و ابتذال، خودمحوری و وجود مصادیق بارز از ایجاد اغتشاش و ناامنی اجتماعی، هنوز هم به عنوان نقطه های سیاه در کارنامه 11 ساله آزادی رسانه در کشور، نمود پیدا کند.
رسانه، قدرتی فرهنگ ساز است و سهل انگاری و بی توجهی نسبت به این عرصه از کار رسانه ای، سرانجام سبب خواهد شد که نسل آینده، تحت تاثیر فرهنگ سازی غیربومی و بیگانه با هنجارهای ارزشی جامعه افغانی، یک نسل ناآشنا و بریده از اصول اعتقادی جامعه دینی افغانستان به بار آید.
اکنون شمار قابل توجهی از رسانه ها به ویژه رسانه های تصویری، در کار رواج و اشاعه فرهنگ های وارداتی هندی، ترکی، امریکایی و... هستند و الگوهای رفتاری، نظام خانوادگی، پوشاک، سنت های اجتماعی و حتی مذهبی و... آنها را از طریق این فرهنگ های وارداتی، به صورت گسترده به خورد کودکان، نوجوانان، جوانان و خانواده ها می دهند.
انتظار می رود دستورالعمل اخلاقی مورد نظر وزارت اطلاعات و فرهنگ به این بخش از فعالیت های رسانه ای نیز توجه کند و مهمتر از آن اینکه برای آن اهرم های لازم برای ضمانت اجرایی را نیز در نظر بگیرد.
شماری از منتقدان می گویند که یکی از دلایل اصلی هرج و مرج حاکم بر فضای فعالیت رسانه ای در کشور، عدم اجرای دقیق و درست مفاد قانون موجود رسانه هاست و این امر، سبب شده است که حتی میان نهادهای دولتی نیز در امر برخورد با رسانه های متخلف، تداخل در وظایف و مسئولیت ها شکل بگیرد.
این در حالی است که وزارت اطلاعات و فرهنگ، تنها متولی رسمی امور فرهنگ و رسانه در کشور است و تمام اقدامات تشویقی یا تنبیهی در برابر رسانه های افغانستان نیز از مجرای همین وزارت اعتبار دارد و دستاورد درخشان آزادی بیان نیز تنها در سایه چنین عملکردی، قابل تعریف و دفاع می باشد.
برخورد پولیسی و امنیتی با رسانه ها در خور کارنامه روشن آزادی بیان نیست و از سوی دیگر، این امر، جایگاه و اعتبار وزارت اطلاعات و فرهنگ به عنوان نهاد رسمی مسئول این عرصه را نیز با پرسش مواجه می سازد.
با همه این احوال، قانونمندسازی کار رسانه ای در کشور، به معنای استقلال فرهنگی است و این امر، با تحقق استقلال کشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی و دفاعی، ملازم می باشد.
این سؤال اگرچه تکراری است؛ اما به دلیل نگرانی های عمده ای که از فعالیت های لجام گسیخته و بدون چارچوب و معیار رسانه ها و پیروی آنها از الگوها و اصول ارزشی مختلف و متفاوت، وجود دارد، هنوز طرح آن، فوریت و اهمیت حیاتی و تعیین کننده دارد.
اخیرا وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان که متولی رسمی امور فرهنگ و رسانه در کشور محسوب می شود، اعلام کرده است که در پی تدوین دستورالعمل اخلاق رسانه ای است که بر پایه آن، میزان توجه یا تخلف رسانه ها نسبت به اصول اخلاقی و ارزشی ثابتی که در این دستورالعمل گنجانده خواهد شد، سنجیده شده و نسبت به نحوه برخورد با آن، تصمیم گیری می شود.
همزمان و موازی با این تلاش ها، یک نهاد غیردولتی فعال در عرصه رسانه ها نیز اعلام کرده است که مشغول تدوین طرح مشابهی است؛ اما به باور ناظران و منتقدان مسایل رسانه ای، طرح نهاد مورد نظر به دلیل عدم اعتبار و پشتوانه حقوقی آن، تنها می تواند جنبه توصیه ای داشته باشد؛ تا ضمانت اجرایی.
در همین حال از سوی دیگر، وزارت اطلاعات و فرهنگ اعلام کرده است که آن دسته از رسانه های تصویری را که تصاویر آزاردهنده و ممنوعه را پخش و نشر می کنند به دادستانی معرفی خواهد کرد. منظور از اینگونه تصاویر، صحنه هایی از حملات مرگبار انتحاری، پاره های بدن اجساد قربانیان و... است که براساس قانون رسانه های کشور، پخش آن از رسانه های تصویری، ممنوعیت قانونی دارد؛ اما تاکنون شاید کمتر رسانه ای تصویری، به این امر توجه کرده باشد.
دولت افغانستان همچنین چندی پیش، پخش زنده رویدادهای تروریستی از رسانه های تصویری را ممنوع کرد و آن را کاری در جهت اهداف تبلیغاتی و جنگ روانی تروریست ها دانست.
با این وصف، گمان می رود هنوز تا تعیین معیارها و شاخص های عملی برای رسانه ها در جهت قانونمند سازی کار رسانه ای در کشور، راه دراز و دشواری در پیش است.
رسانه های کشور هر کدام از الگوهای ارزشی خاص و چه بسا بیگانه و معارض با اصول ارزشی و اعتقادی جامعه افغانستان پیروی می کنند و همین امر، سبب شده است که با وجود کارنامه درخشان 11 ساله آزادی بیان و رسانه در کشور، هنوز در بررسی هنجاری و رفتارشناسانه رسانه های افغانستان، دچار مشکل شویم و ابتذال، خودمحوری و وجود مصادیق بارز از ایجاد اغتشاش و ناامنی اجتماعی، هنوز هم به عنوان نقطه های سیاه در کارنامه 11 ساله آزادی رسانه در کشور، نمود پیدا کند.
رسانه، قدرتی فرهنگ ساز است و سهل انگاری و بی توجهی نسبت به این عرصه از کار رسانه ای، سرانجام سبب خواهد شد که نسل آینده، تحت تاثیر فرهنگ سازی غیربومی و بیگانه با هنجارهای ارزشی جامعه افغانی، یک نسل ناآشنا و بریده از اصول اعتقادی جامعه دینی افغانستان به بار آید.
اکنون شمار قابل توجهی از رسانه ها به ویژه رسانه های تصویری، در کار رواج و اشاعه فرهنگ های وارداتی هندی، ترکی، امریکایی و... هستند و الگوهای رفتاری، نظام خانوادگی، پوشاک، سنت های اجتماعی و حتی مذهبی و... آنها را از طریق این فرهنگ های وارداتی، به صورت گسترده به خورد کودکان، نوجوانان، جوانان و خانواده ها می دهند.
انتظار می رود دستورالعمل اخلاقی مورد نظر وزارت اطلاعات و فرهنگ به این بخش از فعالیت های رسانه ای نیز توجه کند و مهمتر از آن اینکه برای آن اهرم های لازم برای ضمانت اجرایی را نیز در نظر بگیرد.
شماری از منتقدان می گویند که یکی از دلایل اصلی هرج و مرج حاکم بر فضای فعالیت رسانه ای در کشور، عدم اجرای دقیق و درست مفاد قانون موجود رسانه هاست و این امر، سبب شده است که حتی میان نهادهای دولتی نیز در امر برخورد با رسانه های متخلف، تداخل در وظایف و مسئولیت ها شکل بگیرد.
این در حالی است که وزارت اطلاعات و فرهنگ، تنها متولی رسمی امور فرهنگ و رسانه در کشور است و تمام اقدامات تشویقی یا تنبیهی در برابر رسانه های افغانستان نیز از مجرای همین وزارت اعتبار دارد و دستاورد درخشان آزادی بیان نیز تنها در سایه چنین عملکردی، قابل تعریف و دفاع می باشد.
برخورد پولیسی و امنیتی با رسانه ها در خور کارنامه روشن آزادی بیان نیست و از سوی دیگر، این امر، جایگاه و اعتبار وزارت اطلاعات و فرهنگ به عنوان نهاد رسمی مسئول این عرصه را نیز با پرسش مواجه می سازد.
با همه این احوال، قانونمندسازی کار رسانه ای در کشور، به معنای استقلال فرهنگی است و این امر، با تحقق استقلال کشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی و دفاعی، ملازم می باشد.
منبع : خبرگزاری آوا ـ سرویس تحلیل و پژوهش اخبار
