اجلاس تهران نقطه عطفی در تاریخ جنبش عدم تعهد

برگزاری شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد در آینده ای نزدیک در جمهوری اسلامی ایران یکی از مواردی است که این روزها مورد توجه بسیاری از رسانه های منطقه ای و بین المللی قرار دارد. جنبشی که زمانی عضویت در آن به منزله نوعی استقلالیت از دو بلوک جهانی شرق و غرب تلقی می شد و هم اکنون نیز با دارا بودن 120 عضو رسمی و 17 عضو ناظر بعد از سازمان ملل متحد دومین تشکل کلان بین المللی در دنیای امروز به شمار می رود.
جنبش عدم تعهد در اوج تنش های ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شد و هر چند فلسفه وجودی جنبش عدم تعهد دیگر در دنیای امروز از بین رفته است ولی اهداف اولیه و ثانویه جنبش کماکان میتوانند اعضای این جنبش را گرد هم آورده و آن را به یک بازیگر فعال مبدل کند. اهدافی همچون تلاش برای کاهش تشنج در نظام بین المللی، مخالفت با استعمار، مبارزه با تبعیض نژادی، حمایت از صلح جهانی، همزیستی مسالمت آمیز، گسترش همکاری های میان دولت ها و ملت ها، ترویج استفاده از روش های مسالمت آمیز در حل منازعات و اختلافات بین المللی، عدم عضویت در اتحادیه های نظامی، استمرار روابط المللی بر اساس تساوی حقوق ملت ها، احترام به تمامیت های ارضی و حاکمیت ملی و ... که کماکان یک ضرورت برای جوامع دنیای امروزی به شمار می روند.
اجلاس دوره ای جنبش عدم تعهد هر سه سال یکبار در یکی از کشورهای عضو برگزار می گردد و اولین کنفرانس آن در سال 1955 در باندونگ برگزار شد و افغانستان نیز هیاتی را به ریاست محمد نعیم وزیر امور خارجه وقت به این اجلاس اعزام کرد و در واقع افغانستان جز آن دسته از کشورهایی بود که از همان ابتدا به عضویت این پیمان درآمد. در اجلاس شانزدهم که قرار است در ماه قوس جاری برگزار شود تاکنون بیش از یکصد کشور آمادگی خود را برای حضور در تهران اعلام کرده اند و افغانستان هم قطعا یکی از این کشورها خواهد بود.
اینکه این جنبش تاکنون چقدر در تحقق اهدافش موفق بوده است بحثی است که آن را باید در مجال مفصل تری واگذار کرد ولی در کل باید گفته شود که علی رغم داشتن پتانسیل ها و توانمندی های بالای اعضای این سازمان، این جنبش تاکنون در معادلات کلان بین المللی موفق ظاهر نشده است و دستاوردهای آن را نمی توان حتی با گروه های کوچکی همچون 1+5 مقایسه کرد. البته عمده دلیل ناکارآمدی این سازمان را می توان در عدم ضمانت اجراء در اتخاذ تصمیم گیری های این جنبش ارزیابی کرد ولی با وجود این در نشست امسال گمان می رود اعضای جنبش نشست متفاوت تری را برگزار کنند دلیل آن هم به ظهور برخی مولفه های جدید بر فضای نظام بین المللی در سایه روندهایی همچون انقلابات عربی، اوج گیری بحران های دنیای سرمایه داری و ... است که قطعا این جنبش درباره آن ها دست به اتخاذ موضع خواهد زد. حضور چهره هایی همچون محمد مرسی ( رئیس جمهور مصر جدید ) که بسیاری از عدم حضور او در تهران سخن می گفتند نیز در این اجلاس مسلم و مسجل شده است. مان موهان سینگ نخست وزیر هندوستان قرار است در صدر یک هیات دویست و پنجاه نفره در این اجلاس مشارکت کند و بسیاری از کشورهای آسیایی، آفریقایی، آمریکای لاتین و ... نیز از هم اکنون برنامه های خود را برای حضور در این اجلاس اعلام کرده اند. از دید بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی اجلاس تهران نقطه عطفی در تاریخ جنبش عدم تعهد خواهد بود و مواضع متخذه در این اجلاس قطعا بر بسیاری از بحران های جاری مانند بحران سوریه، نسل کشی میانمار، مسئله فلسطین و ... تاثیر گذار خواهد بود. 

نویسنده: سیدمحمدرضا موسوی