جنگلات افغانستان، سرمایه ای درحالت نابودی!

افغانستان از کشورهائیست که نه تنها درنزدیک بحر واقع نشده است،بلکه بخش اعظم آنرا کوه ها دربرگرفته است ومناطق هموار وبه خصوص جنگلات درافغانستان بسیار کم است وساحاتی که درهمواری ها واقع شده اند بیشتر برای کشت وزراعت به کار میروند تا برای جنگلداری وباغداری.

اما با اینهم افغانستان درساحاتی از اراضی اش به خصوص درمناطق شرقی وجنوبی برای رویش وپرورش جنگلات مستعد ومناسب است زیرا که این مناطق از هوای مرطوب بحرهند متأثرمیگردند وعمومآ باران ها وهوای مرطوب بحرهند باعث میگردد که جنگلات در این مناطق به صورت طبیعی تشکیل گردند.

نظربه اندازه نفوس کشور ووسعت این جنگلات درصورتیکه از تمام ظرفیت آن کارگرفته شود،این جنگلات نیازمندی کشور را از نظر چوب مرفوع میسازد.
اما مشکل اینجاست که درطول چند دهه نه تنها به حفظ ومراقبت این جنگلات توجهی نشده است بلکه قطع بی رویه وقاچاق درختان صنعتی کشور سبب شده است که این جنگلات درمعرض نابودی قرارگیرند وهزاران هکتارازجنگلات کشور از دست بروند بدون اینکه به جای آنها نهال شانی صورت گیرد.

بربنیاد سروی هایی که تا کنون صورت گرفته است ساحه زیر پوشش جنگلات کشور دومیلیون هکتار تخمین شده است که درحال حاضر از این دومیلیون هکتار جنگلات کشور، بیش ازپنجاه درصد آن نابودشده است وبیشترین زیان به این جنگلات درسی سال جنگ وارد شده است، طوریکه ازسی سال پیش تا کنون ساحات وسیعی از جنگلات صنعتی، درختان میوه وجنگلات چوب سوخت ازسوی افراد غیرمسؤل بریده شده وبه خارج ازکشورقاچاق شده اند.

ولایت های کنر لغمان، نورستان، پکتیا، پکتیکا، ننگرهاروخوست از ولایت هایی هستند که بیشترین بخش جنگلات افغانستان یعنی یک میلیون وسه صد هزار هکتار را درخود جاداده اند ودرطول سی سال گذشته بیشترین درختان نیز ازهمین جنگلات قطع شده اند وبیشترشان به پاکستان ودیگرکشورها قاچاق شده اند.

آمارها بیانگر آن هستند که تاسی سال پیش ساحه یک میلیون هکتار زمین از اراضی کشورزیرپوشش درختان سوزنی قرارداشت اما اکنون این درختان که مهمترین منبع چوب صنعتی درکشور شمرده می شود به نصف کاهش یافته است.
زیرا ازاین درختان، چوبهای صنعتی که درکشور به نام چوب چهار تراش مشهوراست به دست می آید و بهای بسیار بلندی دارد. بنا براین، درختان سوزنی که سی سال پیش درچوکات یک برنامه منظم ازسوی دولت استفاده می شدند با به میان آمدن هرج ومرج، به صورت بیرحمانه قطع شدند و کاری برای احیای آن صورت نگرفت.
تنها دردوسه سال گذشته بنا برحکم رئیس جمهور افغانستان قطع جنگلات سوزنی ممنوع شده است وتا حدی از قطع بی رویه این جنگلات جلوگیری شده است.

ازسوی دیگردرختان ارچه، لنزوجلغوزه که شهرت جهانی دارند وبیشتر درمناطق شرقی وجنوبی کشور می رویند، اکنون به علت قطع بی رویه به شدت کاهش یافته اند و با خطرنابودی روبه روهستند زیرا که شمار زیادی از باشنده گان این مناطق به اهمیت این درختان گرانب ها پی نبرده بلکه باقطع این درختان به منظور استفاده برای سوخت، این سرمایه بزرگ کشور را با خطرنابودی روبه روکرده اند.

بخشی دیگری از جنگلات بسیارمهم افغانستان که درسی سال اخیر بیشترخساره دیده است جنگلات پسته است که ازمهمترین منابع عایداتی کشور درطی سال های متمادی به شمارمی رفت.
برخلاف جنوب وشرق کشور که درختان صنعتی سوزنی را درخود جا داده اند، جنگلات پسته درافغانستان به گونهء یک کمربند درولایت های شمال شرق کشور مانند بدخشان، تخار، بغلان، سمنگان، بلخ، جَوزجان، سرپل، فاریاب، بادغیس وهرات واقع شده است، اما متأسفانه این جنگلات نیز تا حدود شصت وپنج درصد نابود شده اند قرارمعلوماتی که در وزارت زراعت وجود دارد چهارصدو پنجاه هزارهکتار زمین زیرپوشش ساحه پسته خیز درکشور قرار دارند که ازاین میان در ولایت بادغیس نود هزار هکتار زمین را درپنج ولسوالی جنگلات پسته پوشانیده است، درولایت سمنگان بیش از سی وپنج هزارهکتار زمین را درسه ولسوالی جنگلات پسته پوشانیده است اما درنگهداری این جنگلات نیز توجهی صورت نمی گیرد وحتی حاصلات آن درکنترول دولت نیست، با آنکه این درختان خودرو هستند ودر تپه ها ودرزمین های دولتی قراردارند اما حاصلات آن که به صورت قومی به باشنده گان این محلات تعلق می گیرند نیز پیش از وقت چیده می شوند وارزش صادراتی اش را ازدست می دهد ودولت نیز درکنترول جنگلات پسته درکشور ناتوانی نشان می دهد تا جائیکه قرار براین شده است که نگهداری این جنگلات ازطریق شوراهای مردمی به باشنده گان این ولایت ها واگذارگردد.
اما تا کنون برای احیای جنگلات درافغانستان کاری هم صورت گرفته است یا خیر؟

با آنکه وزارت زراعت وآبیاری از رویدست گیری برنامه های تازه یی برای جلوگیری ازکاهش جنگلات واحیای دوباره آنها درسراسرکشور خبرداده است اما این وزارت همچنان اعلام کرده است که احیای دوباره جنگلات کشور، به هشتاد سال زمان نیاز دارد.

اما به گونه یی که دیده می شود، در ولایت کنر ازهمین اکنون تلاش ها برای احیای جنگلات این ولایت آغازشده است وقراراست یک صدوبیست هکتار ازجنگلات کنر درسال آینده احیأ شود وبرنامه طوری طرح ریزی شده است که قسمت هایی از مناطق کوهی درکنرکه منبع اصلی تأمین درختان صنعتی به شمار می رود تا دوماه دیگر نهال شانی می شوند، قرار است برعلاوه درختانی که به گونه طبیعی دراین مناطق می روند نهال های مثمر وغیرمثمر دیگری که با آب وهوای این منطقه سازگاری داشته باشند نیزغرس خواهند شد چنانکه پارسال نیز درکنر یک صد وده هکتارزمین کوهی دوباره نهال شانی شده اند ونگهداری این جنگلات را نیزاقوام این محل به دوش گرفته است.

قرار اطلاعاتی که ازمقامات ولایت کنر منتشرشده است برای احیای جنگلات این ولایت ده سال زمان نیاز است آنهم درصورتی که دولت به گونه دوامدار برنامه احیای جنگلات این ولایت را به پیش ببرد اما درحال حاضرتنها سه نهاد خارجی دولت را دراین بخش کمک می کند.
ده هزارکیلومترمربع از اراضی ولایت کنر را کوه ها تشکیل می دهد، که پنجاه وچهارهزارهکتارآن را درختان پوشانیده است. بربنیاد آمارهای منتشرشده، چهل وپنج درصد این جنگلات درنتیجه جنگها، آتش سوزی ها وقطع نمودن های خودسروغیرقانونی نابود شده اند.

ازجانب دیگر برای احیای جنگلات پسته که از منابع مهم عایداتی کشور است نیز تلاش های اندکی صورت گرفته است، ازجمله آلمان یکصدوبیست هزار دالر را برای احیای جنگلات سمنگان به ویژه درختان پسته کمک کرده است وتا کنون دو پروژۀ بذر مستقيم پسته ، يکى در مساحت هیجده هکتار در تخت رستم و دومى در مساحت نه هکتار زمين در منطقۀ رباتک تطبيق شده است.

اگر یک نگاه کلی به برنامه احیای جنگلات پسته بیندازیم تا کنون ریاست جمهوری درمجموع يک عشاريه دو ميليون دالر را ، به خاطر احيا‌ى جنگلات پسته در کشور وعده داده است اما درمورد چگونگی مصرف وزمان مصرف آن اطلاع درستی دردست نیست.
اما انتظار می رود بنا برشهرتی که پسته افغانستان درسال های اخیر دربازارهای جهانی به دست آورده است، توجه بیشتری به این بخش جلب شود چنانچه هم اکنون یک کیلو مغز پستهء افغانستان دربازارهای داخلی بیش از شش صد افغانی است و درنه ماه نخست امسال افغانستان بیش از دوهزار تن پسته به ارزش شانزده میلیون دالر صادرکرده است.

دریک جمع بندی کلی می توان گفت که نه تنها مردم افغانستان بلکه حکومت افغانستان نیز دربرابر سرمایه های طبیعی اش بی تفاوت است ونه تنها ازآن ها استفاده نمی کند بلکه دربرابرتخریب ونابودی اش عکس العمل جدی نشان نمی دهد، درحالی که جنگلات ودرختان درتمام کشورهای جهان که این منابع را فراوان دارند از منابع مهم عایداتی وتأمین کننده عمده بودجه عادی این کشورهاست وفروش یک مترمربع چوب چهار تراش روسی به بهای چهار صد دالر دربازارهای کابل مهمترین نشانه ثبوت ادعای ماست.
نویسنده: صدیق صبا