اوضاع در سوریه از کنترل خارج می شود؟

سوریه اکنون محور داغ بی ثباتی های یک سال و اندی اخیر در خاورمیانه است؛ اما این همان چیزی نیست که به آسانی بتوان اوضاع در دیگر کشورهای عربی و خاورمیانه ای را به سوریه نیز تعمیم داد.

موقعیت و وضعیت سوریه بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که تصور می شود. سوریه نقطه تلاقی منافع متضاد جهانی است.
جنگ سوریه، جنگ قطب های قدرت در سطح جهان است؛ اما این قطب های قدرت خود را در قالب دولت به رهبری بشار اسد و گروه های شورشی و تروریستی مخالف نشان می دهند و آنها نماینده این قطب ها در دو سوی جبهه جنگ هستند.
غربی ها تلاش فراوانی کردند؛ تا بتوانند الگوی لیبی را به سوریه نیز تعمیم دهند و به آسانی اوضاع را به کنترل خود درآورند؛ اما این کار پیش زمینه ها و استلزاماتی داشت که دست یافتن آسان به آن را غیرممکن می ساخت.

از یک سو موقعیت اسد نسبت به بن علی و مبارک و قذافی و صالح و آل خلیفه و... کاملا تفاوت داشت. بشار اسد یکی از چهره های محبوب و مردمی در خاورمیانه بود. تا پیش از آغاز بی ثباتی های خاورمیانه ای، او یکی از سه چهره محبوب خاورمیانه و دنیای عرب بود و دلیل آن نیز، مقاومت و ایستادگی خدشه ناپذیر دولت وی در برابر افزون طلبی ها و غصب و غارت های رژیم غاصب اسراییل به شمار می آمد. براین اساس،‌ اسد یک قطب مقاومت در خاورمیانه بود که در پیوند با دیگر قطب ها یک محور مستحکم در برابر اشغالگری های رژیم غاصب اسراییل ایجاد کرده بود. برخلاف مبارک،‌ بن علی، قذافی،‌ صالح و آل خلیفه که همواره همسو با سیاست های اسراییل و در برابر جنبش های مقاومت عمل می کردند و همین امر نیز یکی از دلایل اصلی قیام ها و شورش های مردمی علیه آنها به حساب می آمد.

پس با این حساب نباید انتظار داشت که اکنون آنچه در سوریه جریان دارد یک جنبش خودانگیخته مردمی و با گرایش به سیاست های رسمی اسراییل مورد حمایت غرب و به ویژه امریکا باشد؛ چه اگر چنین فرضی درست باشد پس باید به نتایج نظرسنجی هایی که تا پیش از این در سوریه از سوی بنگاه ها و موسسات نظرسنجی و رسانه های معتبر غربی انجام می شد از بنیاد شک کرد، نظرسنجی هایی که بربنیاد آنها بشار اسد یکی از محبوب ترین سیاستمردان نه تنها در سوریه؛ بلکه در سراسر خاورمیانه بود و این تفاوت عمده او با دیگر همگنانش در جهان عرب شمرده می شد؛ همگنانی که اکنون یا سرنگون شده اند و یا در آستانه سرنگونی قرار دارند و همگی مورد حمایت امریکا و غرب و اسراییل قرار داشته اند.
با این حال، کشتارهای اخیر در سوریه، موجب شد تا پرسش های جدی تری نسبت به وضعیت در این کشور آشوب زده مطرح شود. به راستی آیا چه دست هایی می توانست در پشت این کشتارها قرار داشته باشد؟

دولت، دست داشتن در‌ آن را رد کرد و آن را کار تروریست هایی دانست که به دنبال به بن بست کشاندن روند صلح مبتنی بر طرح کوفی عنان هستند. روسیه نیز دو طرف درگیر را نسبت به این امر،‌ مقصر دانست. ایران گروه های تروریستی را به دست داشتن در آن متهم کرد؛ اما غرب و مخالفان مورد حمایت غرب در شهرهای آشوب زده سوریه، دولت بشار اسد را مسئول مستقیم این کشتارها عنوان کرد.
بیانیه شورای امنیت اما به صورت تلویحی دولت اسد را به کوتاهی در این امر متهم کرد؛ اما آن را مسئول تام این جنایت ندانست. ناظران صلح سازمان ملل، دولت را به خویشتن‌داری و مخالفان را به پرهیز از خشونت فراخواند.
به لحاظ داده های سیاسی- تحلیلی، بسیار بعید و دور از انتظار به نظر می رسد که دولت اسد در چنین موقعیت دشوار و حساسی، بخواهد به چنین اشتباهی تن دردهد؛ اما پرسش این است که دولت های غربی و چند کشور تحت سلطه آنها نظیر جاپان، چرا به سرعت نسبت به آن موضع گرفتند و بدون آنکه منتظر نتایج تحقیقات در خصوص عاملان آن بمانند دیپلمات های سوری را اخراج کردند، در حالی که کشورهایی مثل ایران، روسیه و چین، خواستار انجام تحقیقات جدی و همه جانبه گردیده اند؟‌ پس روشن است که دست هایی در کار است؛ تا اوضاع در سوریه را از کنترل مجاری و مراجع دیپلماتیک خارج کنند.

با اینهمه به نظر نمی رسد با این کار، غرب یا هر طرف طماع دیگری بتواند به اهداف خود دست پیدا کند. دولت اسد ریشه های قوی مردمی و نیز پایه های نیرومند نظامی و استراتژیک در داخل و بیرون از این کشور دارد و این امر،‌ امکان تعمیم تجربه لیبی به سوریه را غیرممکن می سازد؛ اما در این شکی نیست که هر اقدامی که در راستای بدتر کردن اوضاع از سوی هر کسی صورت می گیرد، تنها وضعیت را پیچیده تر و راه های دست یافتن به موفقیت برای هر دو طرف را دورتر و دشوارتر می سازد و بس.