طالبان "آسیب دیده" و طالبان "تروریست"!

هنوز هیچ هویت دقیقی برای دوست و دشمن در معادله جنگ و صلح افغانستان تعریف نشده است. این چیزی است که تقریبا همه منتقدین و مخالفین حکومت در طی چندین سال گذشته از آن سخن رانده اند.

شاید پربیجا هم نباشد؛ اما در این میان باید به انگیزه و نیات نهفته در پشت این تعبیر از سوی مراجع گوناگون هم نظر داشت؛ چه، بار مفهومی و مرادی که از ایراد این ادعا منظور است؛ با گرایش های سیاسی و عقیدتی عنوان کنندگان آن پیوند دارد.

شماری، از سر مخالفت و عقده های سیاسی و حتا شخصی با افراد در راس حاکمیت و یا به خاطر دور افتادن از متن قدرت و رانده شده به حاشیه، از آن سخن می گویند و بیشتر در پس این ادعا به اثبات حقانیت مواضع خود و توجیه آنچه در مخالفت با حکومت عنوان می کنند می پردازند.

تعدادی دیگر نیز با استفاده از این ادعا، می خواهند بگویند که صلح منفعل و یکجانبه، راهکار نیست و باید به جنگ و سرکوب فیزیکی و نظامی جبهات شورشیان ادامه داد و از این رهگذر آنها را زمینگیر کرد.
در میان اینهمه مدعیان غرضمند، گروهی نیز هستند که این معضل را از دید یک اصلاح طلب خیرخواه می نگرند و باور دارند که این نقیصه در درازمدت می تواند به عنوان یک معضل جدی، دامن ثبات و پایداری نظام را بگیرد و همچنین بر تشدید و تقویت فاصله مردم از دولت نیز تاثیراتی منفی و غیرقابل جبران بگذارد.
در هر حال، موضع سوم از منظر آن دسته از کسانی که باور دارند سرانجام این نظام با همین چارچوب باید حفظ شود؛ اما با پیشنهاد رهیافت ها و راهکارهای معقول و منطقی و نشان دادن نقاط ضعف و آسیب پذیری آن، باید در جهت اصلاح و بهبود آن کوشید موضعی مقبول و مطلوبی است.

حامد کرزی؛ رییس جمهوری افغانستان در تازه ترین اظهارات رسانه ای خود که با خبرگزاری روسی ریانووستی و دو شبکه تلویزیونی راشیا تودی و روسیه-24 انجام داده بار دیگر به این شبهه دامن زده که هنوز هیچ تصویر و تعریف روشنی از دوست و دشمن در معادله جنگ و صلح افغانستان وجود ندارد و این امر، متاسفانه بر پیچیدگی اوضاع خواهد افزود.
لازم است به این بخش از سخنان کرزی در این گفتگو توجه کنیم.
خبرنگار روسی می پرسد:"آقای رییس جمهور، آیا شما واقعا طالبان، حزب اسلامی و گروه حقانی را تروریست می‌دانید؟
مساله اینست که 25 سال قبل همین آدم‌ها یعنی گلبدین حکمتیار و جلال الدین حقانی به اصطلاح با اشغال شوروی می‌جنگیدند. در آن زمان همه آنها را "مجاهد" می‌نامیدند. اکنون این افراد علیه مداخله مسلحانه از جانب امريكا و ناتو مبارزه می‌کنند و همه آنها را تروریست می‌نامند. در این زمینه تفاوت در چیست؟"

سوال، به ظاهر منطقی و خیلی ظریف و زیرکانه طرح شده و اشاره به پارادوکسی دارد که اطلاق دو مفهوم "مجاهد" و "تروریست" در دو دوره نسبتا همسان به لحاظ حضور و اشغال خارجی به گروه های واحد، ایجاد کرده است؛ اما پاسخ رییس جمهور اگرچه طولانی است اما به نظر، شفاف نمی آید:
"ما در داخل افغانستان همه آنها را تروریست نمی‌نامیم. ما برخلاف غرب میان آنها تفاوت قايل هستیم. البته ما با حزب اسلامی، گروه حقانی و برخی از طالبان از جمله مجاهدان بودیم. در آن زمان همه ما در جهاد علیه اتحاد شوروی شرکت داشتیم... ما هیچگاه حزب اسلامی افغانستان را سازمان تروریستی اعلام نکرده‌ایم. طالبان نیز تروریست نیستند. همانا به این دلیل من آنها را "برادر" می‌نامم؛ اما آنچه به گروه حقانی مربوط می شود این است که بخشی از اعضای آن به فعالیت تروریستی کشیده شده اند و بخش دیگر نه.

به این ترتیب این پرسش دشواری است و پاسخ دادن به آن آسان نیست. در حال حاضر ما مشغول مذاکرات با حزب اسلامی افغانستان هستیم. ما 4- 3 بار با نمایندگان این حزب ملاقات کرده ایم. آخرین دیدار کمتر از سه هفته قبل انجام شد. ما مذاکرات بسیار مفصلی را با مقامات عالی رتبه حزب اسلامی افغانستان داشتیم... آنچه به طالبان مربوط می شود این است که کسانی از آنها که عضو "القاعده" و دیگر گروه های تروریستی هستند و کسانی که برای سازمان های اطلاعاتی خارجی علیه ملت افغان کار می کنند، به طور مشخص تروریست می باشند؛ اما اکثریت طالبان افرادی هستند که به دلایلی اما نه به خواست خود از مناطق زادگاهی و حتا از کشور رانده شده اند. آنها تروریست نیستند؛ بلکه آسیب دیده هستند.

آنها باید از امکان بازگشت به خانه‌های خود برخوردار شوند. به این ترتیب پاسخ من این است: کسانی که فعالیت تروریستی می‌کنند تروریست هستند و کسانی که فعالیت تروریستی نمی‌کنند، تروریست نیستند."

دشوار نیست اگر از این بخش از پاسخ کرزی به سوال فوق، نتیجه بگیریم که رییس جمهور نیز دقیقا نمی‌داند که چه تعداد از کسانی که عملا در صفوف تروریست ها هستند "برادر" وی هستند؛ زیرا او عملا هیچ محک و معیاری در دست ندارد تا نشان دهد که این مجموعه به این دلایل "برادر" او هستند؛ اما آن مجموعه دیگر "تروریست" هستند و باید با آنها جنگید.

همه مردم افغانستان "آسیب‌دیده" هستند؛ میلیون ها نفر از این سرزمین و از خاک و خانه خود رانده شده اند؛ اما آنان چرا مشمول برچسپ تروریزم نشده اند؟ روشن است که عده ای که به زعم رییس جمهور "آسیب دیده" هستند، روزی به مردم و وطن خویش آسیب زده اند؛ بنابراین در برابر ملت و مردم خویش باید پاسخگو باشند.

از طرف دیگر، رییس جمهور چه دلیلی دارد که نشان دهد این به اصطلاح آسیب دیدگان، اکنون تمایلی به فعالیت های تروریستی ندارند؟ تجربه نشان داده است آنهایی که از زندان رها می شوند هم دوباره به صفوف دشمن می پیوندند؛ پس همه این سوال‌ ها باید پاسخ های منطقی و مورد انتظار خود را پیدا کنند تا مردم بتوانند تشخیص دهند در ادبیات سیاسی دولت افغانستان، دوست کیست و دشمن چه کسی است. در غیر آن، چشم انداز روشنی برای صلح متصور نیست.