نقش نمایشی امریکا در مذاکرات صلح سوریه

وزارت خارجه امریکا گفته است که هیاتی را برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه به قزاقستان نخواهد فرستاد و تنها سفیرش را در قزاقستان به عنوان نماینده این کشور به مذاکرات آستانه می فرستد.

قرار است این مذاکرات دوشنبه و سه شنبه (۴ و ۵ دلو) با حضور کشورهای روسیه، ترکیه، ایران، نمایندگانی از سوریه و گروه‌های معارض سوری در شهر آستانه برگزار شود.

سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفته است که این اقدام به دلیل مشغله مقامات در روند انتقال قدرت است.

روسیه، سازمان دهنده اصلی مذاکرات صلح سوریه، از امریکا خواسته بود که در این مذاکرات حضور داشته باشد. ایران از این درخواست استقبال نکرده است.

روسیه پیشتراعلام کرد که حل و فصل سازنده بحران سوریه بدون مشارکت امریکا امکان‌پذیر نیست.

تحلیلگران گفته ‌اند که اقدام امریکا در اعزام نکردن هیاتی از واشنگتن به مذاکرات آستانه، باعث می‌ شود که این کشور در تلاش ‌های فعلی برای حل مناقشه سوریه یک تماشاچی به نظر بیاید.

به باور آنها بهانه ای که وزارت امور خارجه امریکا در مورد عدم حضور هیأتی معتبر و اختصاصی از واشنگتن در مذاکرات آستانه، قابل باور نیست؛ اما قابل توجیه است.

این واکنش در برابر درخواست رسمی روسیه از امریکا برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه، بیانگر آن است که دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده به نقشی که به امریکا در این روند داده شده، راضی نیست و آن را شایسته جایگاه این کشور در بحران سوریه و سهمی که می بایست در آینده آن داشته باشد، نمی داند.

از جانب دیگر، امریکا به تمامی به درخواست روسیه برای مشارکت در مذاکرات صلح سوریه در قزاقستان، پاسخ منفی هم نداده است و به نظر می رسد در این زمینه، دو دلیل یا انگیزه می تواند مطرح باشد: یکی اینکه دولت جدید به رهبری دونالد ترامپ در امریکا که گفته می شود روابط بسیار نزدیکی با ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه دارد، تمایل ندارد در همین ابتدای کار، با رد درخواست روسیه، زمینه هایی که برای بهبود و توسعه روابط دو ابرقدرت در آینده وجود دارد را خراب کند و به این ترتیب، روس ها را نسبت به دولت جدید ایالات متحده نیز مانند دولت پیشین این کشور به ریاست جمهوری باراک اوباما، بدبین سازد.

انگیزه دوم امریکا از حضور سفیرش در قزاقستان در مذاکرات صلح سوریه در شهر آستانه، باز گذاشتن مسیری برای حضور و مشارکت بعدی این کشور در آینده سیاسی بحران سوریه است.

به عقیده آگاهان، اگر امریکا از حضور در نشست آستانه، امتناع می کرد، این به معنای خروج خودخواسته ایالات متحده از روند صلح و راه حل سیاسی بحران سوریه بود و به این ترتیب، افزون بر آنکه به خرسندی دشمنان این کشور در منطقه منجر می شد، آینده نقش آفرینی امریکا در مسایل خاور میانه ای را هم به خطر می انداخت و به این ترتیب، نوعی آغاز پایان سلطه امریکا بر خاور میانه قلمداد می شد.

با همه این احوال، کارشناسان می گویند که حضور امریکا در نشست آستانه در سطح سفیر، لزوما نمی تواند نقش و سهم قابل انتظار این کشور در مورد آینده سیاسی بحران سوریه را تأمین کند و ایالات متحده را در این روند، از حاشیه به متن، منتقل کند.

در این مورد، چند استدلال مهم و قابل طرح وجود دارد. نخستین مسأله این است که علیرغم روی کار آمدن یک دولت مطلوب مسکو در واشنگتن، هنوز سایه سنگین تنش، بی اعتمادی، بدبینی، رقابت و خصومت بر روابط دو کشور، مستولی است و بر این اساس، به هر میزانی که نقش روسیه در بحران سوریه، پررنگ تر و محوری تر شود، از نقش امریکا در آن، کاسته خواهد شد.

موضوع دوم این است که ایران به عنوان یکی دیگر از سه ضلع اصلی تشکیل دهنده روند جاری صلح سوریه، با حضور امریکا در این روند از اساس، مخالف است و آن را مخل هرگونه راه حل صلح آمیز و سیاسی برای این بحران می داند؛ بنابراین، حتی اگر روس ها به هدف توسعه روابط خود با دولت ترامپ، متمایل به حضور واشنگتن در مذاکرات صلح سوریه باشند، مخالفت ایران با این امر را نمی توانند نادیده بگیرند.

مسأله سوم هم این است که ترکیه به عنوان متحد امریکا در ناتو و از حامیان معارضان سوری هم پیش از آنکه با مواضع و منافع امریکا در قبال بحران سوریه، همسویی و همذات پنداری نشان دهد، به مواضع روسیه و ایران، تمایل نشان داده است.

این کشور، اخیرا رسما اعلام کرد که برکناری بشار اسد از قدرت دیگر به عنوان یک پیش شرط برای موفقیت مذاکرات صلح سوریه مطرح نیست. در حالی که پیش از این، برکناری آقای اسد به عقیده آگاهان، کلیدی ترین خواسته محور کشورهای همسو با امریکا در خصوص بحران سوریه بود و این موضع ترکیه، عملا راه این کشور را از امریکا جدا می کند و به ایران و روسیه نزدیک می سازد.