حوادث خونین سوریه و القاعده

علی رغم اینکه بسیاری بر این باور بودند که با امضای طرح پیشنهادی اتحادیه عرب، قطعا اوضاع در سوریه بهبود پیدا خواهد کرد ولی انفجارهای اخیر دمشق نشان داد که بحران جاری در این کشور ابعاد وسیع تری نسبت به آن چه که از قبل تصور می شد، دارد. نکته جالب این که انفجارهای صورت گرفته در دمشق ساعاتی بعد از ورود نخستین گروه از هیات ناظران اتحادیه عرب به سوریه رخ داد و نشان داد که اوضاع با آن چه که مسئولان اتحادیه عرب فکر می کنند، تفاوت اساسی دارد. خبرگزاری رسمی دولت سوریه مسئولیت انفجارهای روز جمعه دمشق را که بیش از یکصد و سی کشته و زخمی به دنبال داشت به گردن القاعده انداخته اند. البته یک روز قبل از این انفجارها بود که خبرگزاری مذکور به نقل از یک منبع دولتی لبنانی اعلام کرد که تعدادی از عناصر وابسته به سازمان القاعده از طریق مرزهای لبنان و از نقاط شرقی عرسال وارد سوریه شده اند.
به هر حال اگر بپذیریم که پای بازیگر جدیدی به نام القاعده به بحران سوریه باز شده است، قطعا ماهیت حوادث سوریه به شکل سرسام آوری تغییر خواهد کرد و آن وقت است که فیصله های اتحادیه های عرب در قبال سوریه کارکرد خود را از دست خواهد داد. القاعده دلایل زیادی برای دخالت در بحران سوریه دارد، نظام سوریه را در عمل علوی های سوریه اداره می کنند و علوی ها در فرهنگ بنیادگرایان القاعده از مدت ها قبل تکفیر شده اند. عملکرد دولت سوریه از دوران حافظ اسد تا کنون در قبال نیروهای بنیادگرا عملا مشت آهنین بوده است و این اولین باری نیست که سلفی های سوریه دست به چنین اقداماتی می زنند. از سوی دیگر القاعده سال هاست که در کشورهای همجوار سوریه حضور فعال داشته است، کشورهایی مانند اردن، لبنان و حتی نوار غزه از فعالیت گروه القاعده مصون نبوده اند. در اردن و مخصوصا شهر زرقاء دولت اردن عملا با القاعده از قدیم دچار مشکلات عدیده ای بوده است. در لبنان چند سال پیش یکی از دسته های القاعده را که قصد ترور سید حسن نصرالله را داشتند شناسایی و متلاشی کردند. تقریبا سه سال قبل بود که گروه حماس در یک عملیات خونین هفتاد نفر از عناصر وابسته به القاعده را در نوار غزه قلع و قمع کرد و عدم تسری تحرکات القاعده به سوریه در قدم اول ناشی از قدرتمندی دستگاه اطلاعات و امنیت سوریه در قدم اول و ضعف قابل توجه گروه های سلفی در دهه های اخیر در قدم دوم بود.
به هر حال با باز شدن پای القاعده به میدان منازعات گمان نمی رود که حوادث رخ داده در دمشق به سادگی قابل حل باشد. هیات های ناظر اتحادیه عرب همچنان در حال ورود به سوریه هستند و قرار است در نقاط کانونی بحران مستقر شوند ولی این عمل در عین حال که از تنش های موجود میان دولت سوریه و مخالفان می کاهد، فضاهایی را نیز برای نیروهای وابسته به القاعده باز می کند. حادثه رخ داده در دمشق یکی از اولین فضاهایی بود که به محض پذیرش طرح اتحادیه عرب از سوی دمشق برای نیروهای القاعده به وجود آمد و جان بسیاری از شهروندان بی گناه را گرفت.