تأکید کارشناسان بر اصلاح برخی مواد طرح سامان‌دهی اتباع خارجی در ایران/ طرح سامان‌دهی به دنبال ایجاد یک ساختار منسجم برای مدیریت مسائل اتباع خارجی است

خبرگزاری صدای افغان(آوا) در حالی که طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی در جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد سازمان ملی مهاجرت در مجلس شورای اسلامی این کشور روی دست است، خبرگزاری صدای افغان(آوا) عصر روز پنج‌شنبه(23 سرطان/ تیر) نشست نقد و بررسی طرح این قانون را با حضور برخی از فعالان جامعه مهاجر افغانستانی به خصوص فعالان حقوقی و همچنین دکتر مصطفی جهان‌بخش، نویسنده این طرح و عضو کمیسیون پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در دفتر نمایندگی خود در تهران برگزار کردند. در این نشست، کارشناسان نقد و نظر و پیشنهادات خود را برای تکمیل طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی و ایجاد سازمان ملی مهاجرت در ایران ارائه کردند.
سخنرانان اصلی این نشست، دکتر مصطفی جهانبخش، نویسنده پیش‌نویس طرح سازماندهی اتباع خارجی در کمیسیون پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران، حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید مهدی موسوی، فعال حقوقی و مسئول موسسه حقوقی آریانا و حجت‌الاسلام والمسلمین سید امیرحسین حسینی ترکستانی، محقق و پژوهشگر افغانستانی در حوزه فقه و حقوق بودند.
در کنار ایشان، عبدالستار دولتی، دبیر دوم و مسئول ‌امور دانشجویی سفارت افغانستان در تهران، حسین خاوری، کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه مفید قم، سید مهدی علوی، فعال حقوقی افغانستانی، محمدحسین احمدی، فعال فرهنگی اجتماعی افغانستانی، دکتر سید عابدین حسینی، فعال اجتماعی افغانستانی، دکتر سید ابراهیم حجازی، دانشجوی دکتری حقوق و رایزن سابق امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران، سید مهدی حسین‌زاده، فعال ورزشی و مسئول کاراته آزاد مهاجرین در ایران و همچنین عبدالله حسنی، فعال فرهنگی اجتماعی به بیان دیدگاه‌های خود پیرامون موضوع نشست پرداختند.
سید جواد محسنی، فعال اجتماعی افغانستانی، دبیر این نشست بود.
 
ضرورت شنیده شدن نظرات نخبگان مهاجر برای تکمیل طرح سامان‌دهی اتباع خارجی در ایران

سید جواد محسنی، دبیر این نشست، در سخنانی با بیان این‌که جمهوری اسلامی ایران در طول بیش از 4 دهه گذشته میزبانی سخاوتمند و انسان‌دوست برای میلیون‌ها مهاجر و پناهنده از کشورهای مختلف به خصوص افغانستان بوده و علی رغم مشکلات، چالش‌ها، بحران‌ها و جنگ، با آغوش باز از برادران و خواهران مسلمان و هم کیش خود پذیرایی کرده، گفت: سرمنشأ این نگاه خداپسندانه و مومنانه، نوع نگاه و فرمایشات بیانگذار انقلاب اسلامی در جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی(ره)، بزرگر بیدارگر مسلمان در قرن گذشته و پس از ایشان، امام خامنه‌ای(حفظه‌الله) تعالی، رهبر انقلاب اسلامی بوده و است.
اما به گفته وی، با وجود همه این نوع دوستی ها و پذیرش مهاجرین، این پناهجویان با مشکلات و نارسایی‌هایی عمدتا به دلیل نبود معیارها و مواد لازم حقوقی و قانونی، یا ناکارآمد بودن قوانین گذشته مواجه بوده‌اند.
در این راستا، محسنی افزود: با وجود همه تلاش‌ها در سال‌های گذشته در ایران، دولت سیزدهم این کشور به ریاست آیت الله دکتر سید ابراهیم رئیسی، با نگاهی ویژه به مشکلات و چالش‌های مهاجرین ورود پیدا کرده و بحث ایجاد سازمان ملی مهاجرت و طرح سامان دهی اتباع خارجی در جمهوری اسلامی ایران هم اکنون در مجلس شورای اسلامی این کشور در حال بحث و بررسی است.
اما وی خاطرنشان کرد: در حالی که طرح سازمان دهی اتباع خارجی در جمهوری اسلامی ایران همزمان با ادامه پی‌گیری‌ها برای ایجاد سازمان ملی مهاجرت در مجلس شورای اسلامی این کشور روی دست است، برخی از فعالان جامعه مهاجر افغانستانی به این باورند که نیازمندی‌ها و دیدگاه‌های ایشان پیرامون طرح سامان‌دهی حضور مهاجرین در ایران شنیده نشده است.
به همین خاطر، به گفته دبیر این نشست، در حالی که به نظر می‌رسد روند بررسی طرح سامان دهی و ایجاد سازمان ملی مهاجرت در مجلس شورای اسلامی ایران به مراحل نهایی خود نزدیک می شود، خبرگزاری صدای افغان(آوا) و مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان میزبان نشستی برای هم‌اندیشی در این مورد با حضور فعالان مهاجر و کارشناسان و پژوهشگران در این حوزه و همچنین کمیسیون پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران با حضور دکتر مصطفی جهانبخش، نویسنده پیش‌نویس این طرح است.
 
طرح سامان‌دهی به دنبال ایجاد یک ساختار منسجم برای مدیریت مسائل اتباع خارجی است

دکتر مصطفی جهانبخش، نویسنده پیش‌نویس طرح سازماندهی اتباع خارجی در کمیسیون پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران در سخنان خود در این نشست، گفت که مهاجرت‌ها به خصوص از افغانستان از سال 1357 به ایران آغاز شده و تاکنون چندین سیل مهاجرتی داشتیم. بعد از ۴۳ سال خدمت‌‌رسانی به مهاجران در کشور، یک سری پیامدهای مثبت برای جمهوری اسلامی ایران داشته و به طبع یک سری پیامدهای منفی هم بوده است.
وی تأکید کرد: طرح سازماندهی اتباع خارجی به دنبال ایجاد یک ساختار منسجم برای مدیریت مسایل اتباع خارجی در ایران است که امیدواریم با تشکیل سازمان ملی مهاجرت هم حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بتواند این مسئله را مدیریت کند و هم اتباع خارجی که بیشتر افغانستانی هستند، نفع ببرند.
دکتر جهانبخش خاطرنشان کرد: این طرح با چند محور اساسی تدوین شده است. خیلی از فعالین فقط به متن طرح توجه می‌کنند، اما کمتر به زمینه‌ها و بستری که طرح در آن تدوین شده و آن فکر اصلی را توضیح می‌دهد، توجه می‌کنند.
به گفته وی، اولین و مهمترین مسئله در این طرح اقامت بلندمدت به اتباع خارجی در نظر گرفته شده که تا با یک نگاه بلندمدت بتوانیم وضعیت کنونی اتباع خارجی را مدیریت کنیم. دوم اینکه از فرصت‌هایی که در این عرصه موجود هست، بهره ببریم و همچنین تهدیداتش را کاهش بدهیم. مورد بعدی تجمیع و انسجام قوانین از یک‌طرف و بروز شدن آن از سوی دیگر است. ما با تصویب قوانین بروز به دنبال بازدارندگی بیشتر هستیم و هم جمهوری اسلامی ایران از این موضوع منتفع خواهد شد و هم اتباع خارجی که بر اساس ضوابط و قوانین جمهوری اسلامی ایران وارد کشور و پذیرش می‌شوند.
به گفته نویسنده پیش‌نویس طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی در ایران، یک سال و هشت ماه است که پیگیر این طرح بوده و با همراهی کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی به ویژه آقای ترابی، نماینده مردم نجف آباد در این مجلس با نهادهای متعدد، مجامع علمی و دانشگاهی و همچنین برادران افغانستانی جلسات متعددی داشتیم. در این مدت مطالعات تطبیقی نیز داشتیم و قوانین کشورهای دیگر را مطالعه کردیم و سازمان های مدرن مدیریتی دیگر کشورها را بررسی نمودیم. حاصل و برآیند این فعالیت های یک سال و هشت ماه به این طرح ختم شده است.
 
تأکید بر ارتقاء جایگاه حقوقی سازمان ملی مهاجرت و تکمیل اعضای شورای عالی مهاجرت

دکتر سید مهدی موسوی، فعال حقوقی و مسئول موسسه حقوقی آریانا به عنوان دومین سخنران اصلی این نشست گفت: طرح ساماندهی که یکی از دغدغه های اساسی و مساله محوری حوزه اتباع خارجی است، یک قدم بسیار مبارک، مقدس و ارزشمند است.
وی با بیان این‌که بارها پیش‌نویس طرح سامان‌دهی اتباع خارجی  را مطالعه و دقت قرار داده، در بخش تعاریفی که در ابتدای این طرح آمده گفت: خوشبختانه تعاریفی از جمله مهاجر، آواره، مهمانشر و... که در این جا آمده است، همه در عمل به برکت سخاوتمندی و خیراندیشی نظام جمهوری اسلامی ایران، در مصداق معانی شان را از دست داده و سالیان سال است که مهاجرین افغانستانی همچون خويشاوندان در کنار خانواده‌های جمهوری اسلامی ایران زندگی کرده‌اند.
دکتر موسوی در مورد جایگاه حقوقی سازمان ملی مهاجرت تأکید کرد که این سازمان برای به دست آوردن ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های لازم به عنوان معاونت ریاست جمهوری تعریف شود.
وی در ادامه با قرائت بخش‌های مختلفی از مواد پیش‌نویس طرح سامان‌دهی اتباع خارجی، نقد و ملاحظات خود را مطرح کرد که به مواردی از آن در زیر اشاره می‌شود:
ـ در تبصره این طرح از عدم ادغام سازمان های اطلاعاتی و امنیتی صحبت شده، ولی پیشنهاد ما این است که حداقل نمایندگان این نهادها در سازمان ملی مهاجرت حضور داشته باشند تا در روند انجام امور مهاجرین، تسهیلاتی به وجود بیاید.
ـ اعطای و ابطال تابعیت نیز اگر به صلاحیت های سازمان ملی مهاجرت علاوه شود، بهتر خواهد شود.
ـ مقوله اعطای تابعیت، سازوکار و حدود و اختیارات آن در این طرح ذکر نشده است.
ـ اقامت ویژه که در پیش‌نویس در نظر گرفته شده، با اقامت ویژه سال‌های قبل در تضاد است و باید تعریف مشخصی از آن صورت بگیرد.
ـ تعریف اقامت دایم نیز در تضاد است و باید مولفه‌های آن مشخص شود.
ـ در این طرح جذب سرمایه‌گذار خارجی و صیانت و حفاظت از سرمایه آنها نیز باید تعریف شود و آن‌ها بتوانند ملک را به نام خود خریداری کنند.
ـ سازوکاری مطابق با نیازهای روز به خصوص در حوزه استملاک املاک منقول و غیرمنقول توسط اتباع خارجی در نظر گرفته نشده است و فقط در قالب اقامت های سه ساله، هفت ساله و ده ساله بیان شده است.
ـ در شورای عالی مهاجرت باید رییس سازمان ثبت اسناد و املاک، رییس کل بانک مرکزی، وزرای اقتصاد و صنعت، معدن و تجارت، نماینده قانون‌گذار و رییس سازمان صدا و سیما نیز حضور داشته باشند.
ـ طرح به ثبت وقایع و احوال شخصیه اتباع خارجی توجه نکرده است.
 
تأکید بر نگاه دینی، فقهی و ارزشی به مساله مهاجرین در ایران تا مسائل حقوق بشری و انسانی

حجت‌الاسلام والمسلمین سید امیرحسین حسینی ترکستانی، محقق و پژوهشگر افغانستانی در حوزه فقه و حقوق به دنبال سومین سخنرانی اصلی نشست نقد و بررسی طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی در ایران، این طرح را از لحاظ دینی، فقهی و ارزشی بررسی نمود.
وی با بیان این‌که جمهوری اسلامی ایران بر اساس ارزش‌های دینی، ملکوتی و قرآنی شکل گرفته، خاطرنشان کرد که این طرح از لحاظ جهانی شدن و رعایت مسائل حقوق بشری و انسانی، یک طرح ارزشمند و انسانی است، ولی اگر بخواهیم بر اساس ارزش‌های اسلامی، قرآنی، الهی که خواستگاه انقلاب اسلامی است، بررسی کنیم، قابل تأمل است.
حسینی ترکستانی پیرامون این طرح، نمایندگان مجلس و قانون‌گذاران در جمهوری اسلامی ایران را به توجه و دقت پیرامون نوع نگاه حضرت امام خمینی(ره)، بیان‌گذار انقلاب اسلامی به مساله افغانستان و مهاجرین افغانستانی فراخواند.
وی سه پیشنهاد را به نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران پیرامون طرح سامان‌دهی اتباع خارجی ارائه کرد؛ رعایت کرامت انسانی اتباع و مهاجرین خارجی، کنار گذاشتن اساس خاک و خون که معیارهای غربی است و در نظر گرفتن معارف اسلامی، مذهبی و فقهی به جان آن و مساوات دینی، زیرا به گفته پیامبر گرامی اسلام(ص): ای مردم پروردگار شما یکی است، پدر شما یکی است، عرب را بر عجم و سفیدپوست را بر سیاه‌پوست و سرخ‌پوست تمیز برتری نیست مگر به تقوای الهی.
 
آینده شغلی دانشجویان نخبه افغانستانی

سید مهدی علوی، فعال دانشجویی و حقوقی مهاجر در صحبت‌هایی دغدغه دانشجویان به خصوص دانشجویان نخبه افغانستانی در ایران را مطرح کرد که نمی‌توانند در حوزه تخصصی خود در این کشور کار کنند: دانشجویان افغانستانی که در دانشگاه های مطرح ایران تحصیل می کنند و با مدارج بالا فارغ التحصیل می شوند، هیچ آینده شغلی در ایران ندارند و همین مسئله باعث می‌شود که نخبگان مهاجر افغانستانی مجبور شوند از ایران مهاجرت کنند که خیلی‌ها هم مهاجرت کردند.
 
روحیه قهریه طرح خیلی برجسته است

محمدحسین احمدی، فعال فرهنگی اجتماعی نیز در این نشست به برخی نواقص پیش‌نویس طرح سامان‌دهی اتباع خارجی اشاره کرد و گفت: قبل خواندن طرح امیدوار بودیم، ولی خیلی از موارد و مشکلات مهاجرین نیامده و روحیه قهریه طرح خیلی برجسته است. مثلا می‌گوید به محضی که یک تبعه افغانستانی دارای کارت اقامتی محکوم به حبس شود، بعد از گذراندن حکم محکمه، اقامت او ابطال و اخراج شود.
وی افزود: در خصوص سوءپیشینه یک تبعیض آشکار در قانون قضای ایران وجود دارد که اگر یک اتهام علیه یک مهاجر صورت بگیرد و بازداشت شود و مدتی حبس شود، بعد حتی اگر تبرئه شود، سوءپیشینه وی پاک نمی‌شود، در حالی که از خود ایرانیان وقتی حکم تبرئه صادر شود، دیگر سوءپیشینه لحاظ نمی‌شود. سوءپیشینه مهاجرین افغانسانی بعد از تبرئه باید رفع شود.
احمدی به مشکلاتی در قسمت ثبت املاک، عدم توجه به تابعیت، محدودیت در قسمت مجوز کسب و کار و... در این طرح اشاره کرد.
 
طرح سامان‌دهی به وضعیت مهاجرین در ایران ثبات می‌دهد

حسین خاوری، کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه قم هم در پاسخ به ایده‌آل‌های مطرح شده از سوی کارشناسان در این نشست گفت: اهدافی که در این طرح مطرح شده، مبتنی بر مقتضیات زمان است‌. اهداف و مکانیزمی که در این طرح در شرایط فعلی در نظر گرفته شده، خیلی خوب است اما یک سری موارد وجود دارد که باید اصلاح شود.
وی گفت که مهمترین بخش طرح سامان‌دهی اتباع در ایران نگاه بلندمدت آن است که با اقامت سه ساله، هفت ساله و ده ساله به وضعیت مهاجرین ثبات می‌دهد و این مهمترین مساله‌ای است که این طرح دنبال می‌کند.
خاوری به استفاده از تکنالوژی و سامانه‌ها و ایجاد یک بانک اطلاعاتی مهاجرین در این طرح اشاره کرد که از خیلی از تخلفات جلوگیری می‌کند.
او خاطرنشان نمود: این طرح در نوبه خود یک نوآوری در سیستم مدیریتی مهاجرین است که متناسب با معیارهای جهانی است و پاسخگو خیلی از مشکلات مهاجرین می‌باشد.
 
ضرورت حل برخی بن‌بست‌های قانونی در رسیدگی به مشکلات مهاجرین

عبدالستار دولتی، دبیر دوم و مسئول ‌امور دانشجویی سفارت افغانستان در تهران نیز که از شرکت‌کنندگان در نشست نقد و بررسی طرح سامان‌دهی اتباع خارجی در مجلس شورای اسلامی ایران بود، در سخنانی با اشاره به مشکلات مهاجرین به خصوص مسائل حقوقی و قانونی، از این طرح سامان‌دهی استقبال کرد و خواستار حل برخی بن‌بست‌های قانونی شد.
وی در ادامه به صورت موردی خواستار توجه در مورد کارگران مجاز و غیرمجاز در این طرح شد و خواستار حمایت‌های قانونی و حقوقی از این کارگران گردید.
دولتی به موارد دیگری از جمله در قسمت جذب سرمایه‌گذاران و سند ملکیت اتباع اشاره کرد که اگر حل گردد، سرمایه‌های هنگفتی وارد ایران خواهد شد.
اطفال بی سرپرست و بی سرنوشت در ایران و مشکلات دانشجویان، گرفتن سیم‌کارت و کارت بانکی از دیگر موارد و مشکلاتی بود که این دیپلمات سفارت افغانستان به آن اشاره کرد.
 
تأکید بر تغییر نگاه موجود امنیتی در مورد مهاجرین به نگاه فرصت و ظرفیت محور
دکتر سید عابدین حسینی، فعال اجتماعی افغانستانی که برای این نشست یک پیام صوتی فرستاده بود، گفت: کشور ایران در طول چهار دهه به طور سخاوتمندانه پذیرای مهاجرین افغانستانی بوده، اما اولین خواست مهاجرین این است که نگاه و دیدگاه موجود تغییر کند و نگاه امنیتی تبدیل به فرصت و ظرفیت شود. می‌شود از توانایی و ظرفیت مهاجرین در حوزه‌های مختلف به نحو احسن استفاده کرد.
به گفته وی، اگر تدابیری در جهت توانمندشدن مهاجرین اتخاذ گردد و مهاجرین بتوانند از ظرفیت‌شان در جهات اقتصادی، علمی، فرهنگی و سیاسی در ایران استفاده کنند، آثار مفیدی خواهد بود.
دکتر حسینی تأکید کرد اگر سازمان ملی مهاجرت زیر نظر نهاد ریاست جمهوری باشد، پیشرفت و عملکردش قطعا بیش از گذشته خواهد داشت و موضع کاری و نگاه کوتاه‌مدت نخواهد شد.
 
طرح سامان‌دهی اتباع تسهیل‌گرد باشد
سید ابراهیم حجازی، دانشجوی دکتری حقوق و رایزن سابق امورمهاجرین سفارت افغانستان در تهران نیز نکاتی را جهت ارائه در این نشست نقد و بررسی ارسال کرده بود. به عنوان مثال، در مورد شورای عالی مهاجرت، خواستار اضافه شدن بانک مرکزی و وزارت‌های بهداشت و علوم ایران در این شورا شده و تأکید کرده بود که این شورا فقط به مسائل محدودسازی نپردازد و تسهیل‌گر هم باشد.
وی نکاتی را در حوزه‌های اشتغال، دانشجویان، تحصیل‌کردگان، نخبگان، تابعیت، اقامت، نظام قضایی و کیفری و... در طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی در ایران ارائه کرده بود.           
 
نخبگان ورزشی مهاجر نمی‌توانند در مسابقات استانی، کشوری و بین‌المللی شرکت کنند

سید مهدی حسین‌زاده، فعال ورزشی و مسئول کاراته آزاد مهاجرین سراسر ایران به عنوان دیگر مهمان این نشست، به بیان مشکلات و چالش‌های فراراه ورزشکاران پرداخت و گفت: بیش از ۱۰۰ هزار ورزشکار مهاجر در ایران داریم که در بخش های مختلف ورزشی فعالیت کردند و حتی در سطوح مختلف بین المللی افتخار آفرینی کردند و روانه مسابقات المپیک و جهانی شدند.
به گفته وی، در طرح قانون سامان‌دهی اتباع خارجی برای ورزشکاران مهاجر فقط اقامت موقت مطرح شده و هیچ حمایتی از آن‌ها نشده است.
حسین‌زاده خاطرنشان کرد که در ایران نخبگان ورزشی ما نمی‌توانند روانه مسابقات جهانی و المپیک شوند که باید شرایط سهل‌تر شود تا ورزشکاران مهاجر بتوانند به سطوح مختلف ورزشی در ایران و مسابقات جهانی راه پیدا کنند. فعلا ورزشکاران مهاجر حتی نمی‌توانند در مسابقات استانی و کشوری اشتراک کنند.
وی پیشنهاد داد که متولی ورزش مهاجرین باید وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک ایران باشد، نه وزارت کشور و اداره کل اموراتباع.
 
ضرورت ادامه حمایت نقش حمایتی سازمان‌های بین‌المللی از مهاجرین پس از تصویب طرح سامان‌دهی

عبدالله حسنی، فعال فرهنگی اجتماعی هم در این نشست، این سوال را مطرح کرد که اگر این طرح رأی بیاورد، نوع نگاه حمایتی سازمان‌های بین‌المللی در آینده نسبت به مهاجرین چه خواهد شد؟ آیا ادامه پیدا خواهد کرد؟
زیرا به گفته او، در شرایط کنونی برخی سازمان‌های بین‌المللی به خصوص سازمان های خیریه بین‌المللی برخی از مهاجرین را تحت پوشش حمایتی قرار می‌دهند و مهم است که این پوشش حمایتی در آینده بیشتر شود، چون خیلی از مهاجرین در ایران تحت پوشش خدمات سازمان‌های خیریه ایرانی قرار نمی‌گیرند.
در پایان این نشست، جمع‌بندی سخنان توسط سید جواد موسوی محسنی، دبیر نشست صورت گرفت و دکتر مصطفی جهانبخش به سوالات و محورهای مطرح شده از سوی سخنرانان و حاضرین پاسخ داد.