استادان دانشگاه، پژوهشگران و آگاهان ایرانی، هندی و افغانستانی در یک نشست تخصصی در مورد پروژه چابهار در تهران، دیدگاه‌های متفاوتی را در مورد تعامل یا رقابت میان بندر چابهار با بندر گوادر پاکستان مطرح کردند. به باور پژوهشگران ایرانی، ایران به دنبال تعامل با بندر گوادر و هم‌پوشانی این دو بندر است، در حالی که هند نسبت به این مسأله دغدغه دارد و افغانستان به این باور است که پاکستان می‌تواند بزرگترین تهدید برای چابهار باشد. در همین حال، یک مشاور پیشین وزارت حمل و نقل ایران به این باور است که پاکستان با مطرح بحث ایجاد خط آهن مستقیم بین بنادر چابهار و گوادر، به دنبال شیطنت در روابط ایران و هند و مخدوش کردن نقش مستقل بندر چابهار است.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، نشست تخصصی همکاری ایران، هند و افغانستان در پروژه بندر چابهار، عصر روز گذشته(شنبه، 22 جدی) از طرف میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن مطالعات منطقه‌ای ایران در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در تهران برگزار شد.
در این نشست دانشجویان و استادان دانشگاه افغانستانی و ایرانی، به خصوص یک گروه از استادان و دانشجویان دانشگاه غالب هرات حضور داشتند.
دکتر جعفر حق‌پناه، مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران، پروفسور راما کریشنان، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان، دکتر مجیدرضا مومنی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و محمد داوود عرفان، استاد دانشگاه غالب هرات، سخنرانان این نشست تخصصی بودند.
حق‌پناه: چابهار و گوادر می‌توانند هم‌پوشانی پیدا کنند
دکتر جعفر حق‌پناه، مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران در سخنانی در ابتدای این نشست، با بیان این‌که چابهار تنها پروژه استثنا از تحریم‌های امریکا علیه ایران است، خاطرنشان کرد که این امر نشان می‌هد که حتی با وجود بزرگترین مشکلات، این پروژه می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
وی با اشاره به این که پروژه بندر چابهار در سطح منطقه خیلی رقیب ندارد، به بحث تعامل و همکاری این بندر با بندر گوادر در پاکستان پرداخت و گفت: بنادر چابهار و گوادر هر دو در یک منطقه، در منطقه بلوچستان قرار دارند، هر دو در یک منطقه توسعه نیافته حضور دارند و اگر بلوچستان توسعه یابد، می‌تواند به یک توسعه متوازن منطقه‌ای کمک کند؛ از این جهت چابهار و گوادر می‌توانند هم‌پوشانی پیدا کنند.
این استاد دانشگاه تصریح نمود: مزیت‌های بندر چابهار می‌تواند به بندر گوادر کمک کند و خیلی از سرمایه‌گذاران در بندر گوادر، می‌بایست گوشه نگاهی به سوی چابهار داشته باشند، به همین دلیل طرح اتصال دو بندر از طریق خط آهن وجود دارد.
به گفه وی، چابهار جای هیچ کسی را تنگ نمی‌کند.
دکتر حق‌پناه در ادامه با اشاره به مسأله افغانستان گفت: بیش از 700 میلیارد دالر در افغانستان هزینه شده است، اما بازدهی مطلوبی نداشته است. یکی از دلایل آن، این است که سطح منطقه‌ای همکاری‌ها در افغانستان نادیده گرفته شده است. کشورهای بزرگ بدون این که نظر و دیدگاه کشورهای منطقه را ببینند، وارد افغانستان شدند و این مسأله مانع شد که این سرمایه‌گذاری انبوه که می‌توانست افغانستان را به توسعه برساند، ابتر شود.
اما وی تأکید کرد که چابهار می‌تواند موضوع همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را در افغانستان برطرف کند.
مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران با بیان این‌که میزان کمک‌ها، تعامل و حضور قدرت‌های بزرگ در افغانستان در حال کمتر شدن است، تصریح نمود: دولت‌های اروپایی و غربی دیگر نمی‌خواهند و نمی‌توانند بیش از این در افغانستان هزینه کنند، آن‌ها می‌‌روند و ما می‌مانیم و منطقه، و باید برای آن تمهیدی بیاندیشیم. پروژه‌ای که می‌تواند همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را کلید می‌زند، پروژه چابهار است.
کریشنان: هند به دنبال اهداف و منافع استراتژیک و اقتصادی در بندر چابهار است
پروفسور راما کریشنان، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان به عنوان دومین سخنران این نشست، با اشاره به این‌که در این زمان خاص که تحریم‌های امریکا علیه ایران به شدت احساس می‌شود، تحریم‌ها سبب برجسته شدن بحث تعامل بین کشورهای منطقه شده و به طور خاص، بندر چابهار یکی از مواردی است که در حوزه تعامل بین سه کشور مطرح است.
اما وی خاطرنشان کرد که در خصوص بحث توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای، فرصت‌ها و تهدیدها همواره وجود دارد و اصلی‌ترین محدودیت، فشار و حضور قدرت‌های هژمونیک است.
پروفسور کریشنان با بیان این‌که شاهد یک شکاف در فضای سیاسی بین‌الملل هستیم، تأکید کرد که باید در همین فضا به دنبال فرصت گشت.
به گفته وی، بندر چابهار فقط یک فرصت محدود به سطح دیپلماتیک و سیاسی نیست، بلکه این پروژه در پایین‌ترین سطوح سبب ایجاد تعاملات شده و این یک پیام به دنیا دارد که می‌شود در کنار این فضای هژمونیک، ترتیبات منطقه‌ای را شکل داد و همکاری‌ها را عمیق‌تر کرد.
این استاد دانشگاه جواهر لعل نهروی هند در مورد اهمیت بندر چابهار برای این کشور گفت: بحث چابهار به دو دلیل برای هند اهمیت دارد؛ اول ایجاد ارتباط و تعاملات اقتصادی و تجاری با ایران و دوم، همکاری‌های استراتژیک. هر دو لازم و ملزوم هم هستند؛ اگر زیرساخت اقتصادی نباشد، بر همکاری‌های استراتژیک هم تأثیر می‌گذارد و در عین حال، بحث منافع استراتژیک است که فراهم‌کننده سهولت‌ها و منابع برای زیرساخت‌ها است.
وی در مورد سیاست خارجی هند نیز گفت که این سیاست وابسته به دو نگاه است؛ اول متأثر از نهرو و دیگری، از دهه 90 میلادی به این‌سو، متأثر از مقوله اقتصاد و جهانی شدن. سیاست خارجی هند ترکیبی از این دو نگاه است.
بر این اساس، پروفسور کریشنان در مورد هدف هند از حضور در بندر چهار گفت که این حضور هم بحث استراتژیکی و هم اقتصادی است و این دو با هم است.
وی نیز در مورد همکاری چابهار و بندر گوادر پاکستان، با بیان این‌که دغدغه‌ها نسبت به پاکستان به خصوص در هند وجود دارد، گفت که نگرانی‌ها در مورد چابهار و گوادر در روزهای اول بیشتر بود و حالا کمتر شده، اما در بحث همکاری‌های چین و پاکستان، این مسأله همواره یک دغدغه کلی برای هند بوده و به صورت موردی مطرح نیست.
مومنی: ایران به دنبال هم‌گرایی با بندر گوادر؛ ضرورت گذار از توافق تجارت ترجیحی به سمت منطقه‌گرایی باز
دکتر مجیدرضا مومنی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان سومین سخنران نشست تخصصی همکاری ایران، هند و افغانستان در پروژه بندر چابهار، تأکید کرد که بحث چابهار را باید در بستر تحولات بزرگ آسیا بررسی کرد.
وی با این رویکرد، به بحث چابهار و بندر گوادر پاکستان اشاره کرد و گفت که هر دو بندر دارای موقعیت استراتژیک اند، اما حجم سالانه باراندازی و ترانزیت در گوادر 400 تا 500 میلیون تن، ولی در چابهار 10 تا 12 میلیون تن است.
به گفته این استاد دانشگاه، حضور چین و سرمایه گذاری این کشور در گوادر تنها بر اساس یک نگاه تجاری نبوده است، بلکه چین با حضور در گوادر یک نگاه جدی به هند دارد و چابهار از این منظر یک گزینه مهم برای هند در برابر چین به حساب می‌رود.
بر این اساس، وی تأکید کرد که امروز چابهار یک فرآیند تک بعدی تنها در بحث منطقه و منطقه‌گرایی نیست، بلکه چابهار یک پروژه بین‌المللی است و باید از نگاه بین‌المللی به آن دید.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ایران، در ادامه به اهداف ایران در پروژه بندر چابهار اشاره کرد و این اهداف را برشمرد: ایران اول به دنبال هم‌گرایی با بندر گوادر است؛ به چند دلیل؛ قرابت این دو از نگاه تجاری، کاهش وابستگی ایران به خلیج فارس و پیوستن ایران به مسیر سیپک(مسیر تجاری چین و پاکستان).
به گفته وی، ایران صد درصد به دنبال تبدیل کردن پروژه بندر چابهار به یک پروژه چندجانبه بین‌المللی است.
اما به گفته دکتر مومنی، چالش‌هایی وجود دارد که شاید ایران نتواند به این اهداف خود برسد. این چالش‌ها تحریم‌ها و نفوذ امریکا، وجود شورشیان و رقابت‌های منطقه‌ای چون چین است.
وی خاطرنشان کرد که با توجه به حضور چین در بندر گوادر، امریکا خیلی مایل نیست نقش چین در منطقه برجسته شود و علی‌رغم تمایل ایران، همانند گوادر، در چابهار نیز حضور یابد.
به گفته این استاد دانشگاه، در چالش دوم، پیشرفت چابهار می‌توان گروه‌های شورشی را در منطقه افزایش دهد.
از سوی دیگر، به باور وی، میان نگاه هند و افغانستان به چابهار و پاکستان و ایران به این بندر، تفاوت‌هایی وجود دارد؛ افغانستان می‌خواهد خود را از طریق چابهار خود از یوق وابستگی به پاکستان نجات دهد و هند نیز علاوه بر مهار چین، به دنبال دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی است.
دکتر مومنی در پاسخ به این سوال که آیا چابهار و گوادر تکمیل‌کننده یا رقیب هم اند؟ گفت که این یک سوال بسیار جدی است و دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. به نظر می‌رسد كه چابهار در كوتاه و ميان‌مدت مي‌تواند مجموعه‌اي از همكاري‌ها را رقم بزند، اما در درازمدت، منطقه‌اي همراه با چالش و رقابت خواهد بود.
وی با اشاره به این‌که امریکا به هند و افغانستان اجازه فعالیت در چابهار را داد، گفت که امریکا از این طریق به دنبال ایجاد تفرقه و جلوگیری از هرگونه هم‌گرایی در منطقه است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ایران در مورد راه‌حل چالش‌ها و تهدیدها در بندر چابهار گفت: توافق تجارت ترجیحی در بندر چابهار باید به سمت منطقه‌گرایی باز یا آزاد حرکت کند، زیرا امروز منطقه‌گرایی باز در آسیای پسفیک و همچنین در جنوب شرق آسیا جواب داده است.
وی خاطرنشان کرد که دو تعریف از منطقه‌گرایی باز می‌تواند برای چابهار راه‌گشا باشد؛ اول این‌که راهکار میانه همکاری اقتصادی منطقه‌ای و همکاری‌های چندجانبه بین‌المللی و تعریف دوم، ورود و حضور چند قدرت‌بین المللی بزرگ برای ایجاد ترتیبات منطقه‌ای.
دکتر مومنی در پایان تأکید کرد: ایجاد خط آهن و مسیرهای ترانزیتی به تنهایی نمی‌تواند به همکاری‌های منطقه‌ای کمک کند، بلکه شناخت نیازهای همدیگر و گفتگوهای بیشتر برای پیروز شدن در برابر چالش‌ها مهم است.
عرفان: پاکستان بزرگترین تهدید برای پروژه چابهار است
محمد داوود عرفان، استاد دانشگاه غالب هرات نیز در سخنانی در نشست تخصصی چابهار تأکید کرد که در افغانستان، نظرات عمومی به شمول مردم، دولت و دانشگاهیان در مباحث اقتصادی منطقه‌ای یک‌سان است و ما به خصوص در بحث چابهار اختلافی نداریم.
وی خاطرنشان کرد، اولین‌بار است که احساس می‌کنیم وابستگی به پاکستان را کاهش دادیم و این موضوع مباحث خیلی جدی را در داخل پاکستان به وجود آورده است.
این استاد دانشگاه در مورد ماهیت سیاست خارجی افغانستان گفت: سیاست خارجی دولت افغانستان به خصوص سیاست خارجی محمد اشرف غنی گذار از سیاست امنیتی به سیاست اقتصادی است. در حلقه اول سیاست خارجی ما، همسایه‌های ما قرار دارند. هرچند هند همسایه ما نیست، اما عملا نسبت به برخی از کشورهای همسایه، برای ما مهم‌تر است و ما با این کشور توافقنامه همکاری‌های راهبردی داریم. روحیه عمومی در افغانستان علیه هند نیست.
وی در مورد ایران نیز گفت: ما در یک حوزه جغرافیایی و فرهنگی قرار داریم و نمی‌توانیم همدیگر را نادیده بگیریم.
آقای عرفان برخلاف دیدگاه استادان ایرانی در مورد فرصت‌ها و تهدیدها در چابهار، خاطرنشان کرد که چراغ سبز امریکا در مورد این منطقه، حداقل یکی از تهدیدها را مرفوع می‌کند، اما بزرگترین تهدید پاکستان است.
وی تأکید کرد: "ما بر اساس شناختی که از پاکستان داریم، این کشور به سادگی اجازه اتصال چابهار و گوادر را نمی‌دهد، به خصوص چابهاری که وابستگی افغانستان به پاکستان را مرتفع می‌کند. نگرانی ما این است که اگر زیر ساخت‌های منطقه‌ای ساخته شود، از طرف پاکستان اقدام به تخریب آن‌ها نشود".
این استاد دانشگاه در مورد چنین نیز گفت: هرچند چینی‌ها با ما رابطه خوبی داشته‌اند، اما در برابر افغانستان، از پاکستان نمی‌گذارند.
بخش پایانی؛ پاکستان به دنبال شیطنت در روابط ایران و هند
در بخش پایانی این نشست تخصصی، برخی استادان، پژوهشگران و دانشجویان دیدگاه‌های خود را در مورد اهمیت بندر چابهار مطرح کرده و سوالات خود از سخنرانان اصلی نشست مطرح نمودند.
در این بخش، دکتر بهرام امیراحمدیان، استاد دانشگاه تهران و مشاور پیشین معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی ایران دیدگاه متفاوتی را در مورد پاکستان و همکاری این دو کشور در مورد بندر چابهار مطرح کرد.
به گفته وی، پاکستان شیطنتی را به راه انداخته که همکاری های ایران و هند را تحت‌الشعاع قرار بدهد؛ "هدف پاکستان از طرح ایجاد خط آهن مستقیم میان گوادر و چابهار این است که ایفای یک نقش مستقل برای چابهار را از این بندر بگیرد و چابهار در نقش یک حمایت‌کننده برای بندر گوادر ظاهر شود".
دکتر امیراحمدیان هشدار داد که پاکستان در این زمینه(اتصال چابهار و گوادر) در آینده از نگاه اقتصادی خارج شده، وارد بعد سیاسی خواهد شد.
وی تأکید کرد که در چابهار نیاز به یک عزم ملی داریم تا نشان بدهیم چقدر قدرتمند هستیم.
این مشاور پیشین وزارت راه و شهرسازی در عین حال از مقامات این کشور انتقاد کرد: "ما در حالی از چابهار حرف می‌زنیم که کشتی‌رانی ما با عمان و اقیانوس هند ضعیف است، چرا از چابهار استفاده نمی‌کنیم؟ ما باید پایانه‌های نفتی خود را به چابهار منتقل کنیم".
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، نشست تخصصی همکاری ایران، هند و افغانستان در پروژه بندر چابهار، عصر روز گذشته(شنبه، 22 جدی) از طرف میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن مطالعات منطقه‌ای ایران در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در تهران برگزار شد.
در این نشست دانشجویان و استادان دانشگاه افغانستانی و ایرانی، به خصوص یک گروه از استادان و دانشجویان دانشگاه غالب هرات حضور داشتند.
دکتر جعفر حق‌پناه، مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران، پروفسور راما کریشنان، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان، دکتر مجیدرضا مومنی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و محمد داوود عرفان، استاد دانشگاه غالب هرات، سخنرانان این نشست تخصصی بودند.
حق‌پناه: چابهار و گوادر می‌توانند هم‌پوشانی پیدا کنند
دکتر جعفر حق‌پناه، مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران در سخنانی در ابتدای این نشست، با بیان این‌که چابهار تنها پروژه استثنا از تحریم‌های امریکا علیه ایران است، خاطرنشان کرد که این امر نشان می‌هد که حتی با وجود بزرگترین مشکلات، این پروژه می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
وی با اشاره به این که پروژه بندر چابهار در سطح منطقه خیلی رقیب ندارد، به بحث تعامل و همکاری این بندر با بندر گوادر در پاکستان پرداخت و گفت: بنادر چابهار و گوادر هر دو در یک منطقه، در منطقه بلوچستان قرار دارند، هر دو در یک منطقه توسعه نیافته حضور دارند و اگر بلوچستان توسعه یابد، می‌تواند به یک توسعه متوازن منطقه‌ای کمک کند؛ از این جهت چابهار و گوادر می‌توانند هم‌پوشانی پیدا کنند.
این استاد دانشگاه تصریح نمود: مزیت‌های بندر چابهار می‌تواند به بندر گوادر کمک کند و خیلی از سرمایه‌گذاران در بندر گوادر، می‌بایست گوشه نگاهی به سوی چابهار داشته باشند، به همین دلیل طرح اتصال دو بندر از طریق خط آهن وجود دارد.
به گفه وی، چابهار جای هیچ کسی را تنگ نمی‌کند.
دکتر حق‌پناه در ادامه با اشاره به مسأله افغانستان گفت: بیش از 700 میلیارد دالر در افغانستان هزینه شده است، اما بازدهی مطلوبی نداشته است. یکی از دلایل آن، این است که سطح منطقه‌ای همکاری‌ها در افغانستان نادیده گرفته شده است. کشورهای بزرگ بدون این که نظر و دیدگاه کشورهای منطقه را ببینند، وارد افغانستان شدند و این مسأله مانع شد که این سرمایه‌گذاری انبوه که می‌توانست افغانستان را به توسعه برساند، ابتر شود.
اما وی تأکید کرد که چابهار می‌تواند موضوع همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را در افغانستان برطرف کند.
مدیر میز افغانستان انجمن علوم سیاسی ایران با بیان این‌که میزان کمک‌ها، تعامل و حضور قدرت‌های بزرگ در افغانستان در حال کمتر شدن است، تصریح نمود: دولت‌های اروپایی و غربی دیگر نمی‌خواهند و نمی‌توانند بیش از این در افغانستان هزینه کنند، آن‌ها می‌‌روند و ما می‌مانیم و منطقه، و باید برای آن تمهیدی بیاندیشیم. پروژه‌ای که می‌تواند همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را کلید می‌زند، پروژه چابهار است.
کریشنان: هند به دنبال اهداف و منافع استراتژیک و اقتصادی در بندر چابهار است
پروفسور راما کریشنان، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان به عنوان دومین سخنران این نشست، با اشاره به این‌که در این زمان خاص که تحریم‌های امریکا علیه ایران به شدت احساس می‌شود، تحریم‌ها سبب برجسته شدن بحث تعامل بین کشورهای منطقه شده و به طور خاص، بندر چابهار یکی از مواردی است که در حوزه تعامل بین سه کشور مطرح است.
اما وی خاطرنشان کرد که در خصوص بحث توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای، فرصت‌ها و تهدیدها همواره وجود دارد و اصلی‌ترین محدودیت، فشار و حضور قدرت‌های هژمونیک است.
پروفسور کریشنان با بیان این‌که شاهد یک شکاف در فضای سیاسی بین‌الملل هستیم، تأکید کرد که باید در همین فضا به دنبال فرصت گشت.
به گفته وی، بندر چابهار فقط یک فرصت محدود به سطح دیپلماتیک و سیاسی نیست، بلکه این پروژه در پایین‌ترین سطوح سبب ایجاد تعاملات شده و این یک پیام به دنیا دارد که می‌شود در کنار این فضای هژمونیک، ترتیبات منطقه‌ای را شکل داد و همکاری‌ها را عمیق‌تر کرد.
این استاد دانشگاه جواهر لعل نهروی هند در مورد اهمیت بندر چابهار برای این کشور گفت: بحث چابهار به دو دلیل برای هند اهمیت دارد؛ اول ایجاد ارتباط و تعاملات اقتصادی و تجاری با ایران و دوم، همکاری‌های استراتژیک. هر دو لازم و ملزوم هم هستند؛ اگر زیرساخت اقتصادی نباشد، بر همکاری‌های استراتژیک هم تأثیر می‌گذارد و در عین حال، بحث منافع استراتژیک است که فراهم‌کننده سهولت‌ها و منابع برای زیرساخت‌ها است.
وی در مورد سیاست خارجی هند نیز گفت که این سیاست وابسته به دو نگاه است؛ اول متأثر از نهرو و دیگری، از دهه 90 میلادی به این‌سو، متأثر از مقوله اقتصاد و جهانی شدن. سیاست خارجی هند ترکیبی از این دو نگاه است.
بر این اساس، پروفسور کریشنان در مورد هدف هند از حضور در بندر چهار گفت که این حضور هم بحث استراتژیکی و هم اقتصادی است و این دو با هم است.
وی نیز در مورد همکاری چابهار و بندر گوادر پاکستان، با بیان این‌که دغدغه‌ها نسبت به پاکستان به خصوص در هند وجود دارد، گفت که نگرانی‌ها در مورد چابهار و گوادر در روزهای اول بیشتر بود و حالا کمتر شده، اما در بحث همکاری‌های چین و پاکستان، این مسأله همواره یک دغدغه کلی برای هند بوده و به صورت موردی مطرح نیست.
مومنی: ایران به دنبال هم‌گرایی با بندر گوادر؛ ضرورت گذار از توافق تجارت ترجیحی به سمت منطقه‌گرایی باز
دکتر مجیدرضا مومنی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان سومین سخنران نشست تخصصی همکاری ایران، هند و افغانستان در پروژه بندر چابهار، تأکید کرد که بحث چابهار را باید در بستر تحولات بزرگ آسیا بررسی کرد.
وی با این رویکرد، به بحث چابهار و بندر گوادر پاکستان اشاره کرد و گفت که هر دو بندر دارای موقعیت استراتژیک اند، اما حجم سالانه باراندازی و ترانزیت در گوادر 400 تا 500 میلیون تن، ولی در چابهار 10 تا 12 میلیون تن است.
به گفته این استاد دانشگاه، حضور چین و سرمایه گذاری این کشور در گوادر تنها بر اساس یک نگاه تجاری نبوده است، بلکه چین با حضور در گوادر یک نگاه جدی به هند دارد و چابهار از این منظر یک گزینه مهم برای هند در برابر چین به حساب می‌رود.
بر این اساس، وی تأکید کرد که امروز چابهار یک فرآیند تک بعدی تنها در بحث منطقه و منطقه‌گرایی نیست، بلکه چابهار یک پروژه بین‌المللی است و باید از نگاه بین‌المللی به آن دید.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ایران، در ادامه به اهداف ایران در پروژه بندر چابهار اشاره کرد و این اهداف را برشمرد: ایران اول به دنبال هم‌گرایی با بندر گوادر است؛ به چند دلیل؛ قرابت این دو از نگاه تجاری، کاهش وابستگی ایران به خلیج فارس و پیوستن ایران به مسیر سیپک(مسیر تجاری چین و پاکستان).
به گفته وی، ایران صد درصد به دنبال تبدیل کردن پروژه بندر چابهار به یک پروژه چندجانبه بین‌المللی است.
اما به گفته دکتر مومنی، چالش‌هایی وجود دارد که شاید ایران نتواند به این اهداف خود برسد. این چالش‌ها تحریم‌ها و نفوذ امریکا، وجود شورشیان و رقابت‌های منطقه‌ای چون چین است.
وی خاطرنشان کرد که با توجه به حضور چین در بندر گوادر، امریکا خیلی مایل نیست نقش چین در منطقه برجسته شود و علی‌رغم تمایل ایران، همانند گوادر، در چابهار نیز حضور یابد.
به گفته این استاد دانشگاه، در چالش دوم، پیشرفت چابهار می‌توان گروه‌های شورشی را در منطقه افزایش دهد.
از سوی دیگر، به باور وی، میان نگاه هند و افغانستان به چابهار و پاکستان و ایران به این بندر، تفاوت‌هایی وجود دارد؛ افغانستان می‌خواهد خود را از طریق چابهار خود از یوق وابستگی به پاکستان نجات دهد و هند نیز علاوه بر مهار چین، به دنبال دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی است.
دکتر مومنی در پاسخ به این سوال که آیا چابهار و گوادر تکمیل‌کننده یا رقیب هم اند؟ گفت که این یک سوال بسیار جدی است و دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. به نظر می‌رسد كه چابهار در كوتاه و ميان‌مدت مي‌تواند مجموعه‌اي از همكاري‌ها را رقم بزند، اما در درازمدت، منطقه‌اي همراه با چالش و رقابت خواهد بود.
وی با اشاره به این‌که امریکا به هند و افغانستان اجازه فعالیت در چابهار را داد، گفت که امریکا از این طریق به دنبال ایجاد تفرقه و جلوگیری از هرگونه هم‌گرایی در منطقه است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ایران در مورد راه‌حل چالش‌ها و تهدیدها در بندر چابهار گفت: توافق تجارت ترجیحی در بندر چابهار باید به سمت منطقه‌گرایی باز یا آزاد حرکت کند، زیرا امروز منطقه‌گرایی باز در آسیای پسفیک و همچنین در جنوب شرق آسیا جواب داده است.
وی خاطرنشان کرد که دو تعریف از منطقه‌گرایی باز می‌تواند برای چابهار راه‌گشا باشد؛ اول این‌که راهکار میانه همکاری اقتصادی منطقه‌ای و همکاری‌های چندجانبه بین‌المللی و تعریف دوم، ورود و حضور چند قدرت‌بین المللی بزرگ برای ایجاد ترتیبات منطقه‌ای.
دکتر مومنی در پایان تأکید کرد: ایجاد خط آهن و مسیرهای ترانزیتی به تنهایی نمی‌تواند به همکاری‌های منطقه‌ای کمک کند، بلکه شناخت نیازهای همدیگر و گفتگوهای بیشتر برای پیروز شدن در برابر چالش‌ها مهم است.
عرفان: پاکستان بزرگترین تهدید برای پروژه چابهار است
محمد داوود عرفان، استاد دانشگاه غالب هرات نیز در سخنانی در نشست تخصصی چابهار تأکید کرد که در افغانستان، نظرات عمومی به شمول مردم، دولت و دانشگاهیان در مباحث اقتصادی منطقه‌ای یک‌سان است و ما به خصوص در بحث چابهار اختلافی نداریم.
وی خاطرنشان کرد، اولین‌بار است که احساس می‌کنیم وابستگی به پاکستان را کاهش دادیم و این موضوع مباحث خیلی جدی را در داخل پاکستان به وجود آورده است.
این استاد دانشگاه در مورد ماهیت سیاست خارجی افغانستان گفت: سیاست خارجی دولت افغانستان به خصوص سیاست خارجی محمد اشرف غنی گذار از سیاست امنیتی به سیاست اقتصادی است. در حلقه اول سیاست خارجی ما، همسایه‌های ما قرار دارند. هرچند هند همسایه ما نیست، اما عملا نسبت به برخی از کشورهای همسایه، برای ما مهم‌تر است و ما با این کشور توافقنامه همکاری‌های راهبردی داریم. روحیه عمومی در افغانستان علیه هند نیست.
وی در مورد ایران نیز گفت: ما در یک حوزه جغرافیایی و فرهنگی قرار داریم و نمی‌توانیم همدیگر را نادیده بگیریم.
آقای عرفان برخلاف دیدگاه استادان ایرانی در مورد فرصت‌ها و تهدیدها در چابهار، خاطرنشان کرد که چراغ سبز امریکا در مورد این منطقه، حداقل یکی از تهدیدها را مرفوع می‌کند، اما بزرگترین تهدید پاکستان است.
وی تأکید کرد: "ما بر اساس شناختی که از پاکستان داریم، این کشور به سادگی اجازه اتصال چابهار و گوادر را نمی‌دهد، به خصوص چابهاری که وابستگی افغانستان به پاکستان را مرتفع می‌کند. نگرانی ما این است که اگر زیر ساخت‌های منطقه‌ای ساخته شود، از طرف پاکستان اقدام به تخریب آن‌ها نشود".
این استاد دانشگاه در مورد چنین نیز گفت: هرچند چینی‌ها با ما رابطه خوبی داشته‌اند، اما در برابر افغانستان، از پاکستان نمی‌گذارند.
بخش پایانی؛ پاکستان به دنبال شیطنت در روابط ایران و هند
در بخش پایانی این نشست تخصصی، برخی استادان، پژوهشگران و دانشجویان دیدگاه‌های خود را در مورد اهمیت بندر چابهار مطرح کرده و سوالات خود از سخنرانان اصلی نشست مطرح نمودند.
در این بخش، دکتر بهرام امیراحمدیان، استاد دانشگاه تهران و مشاور پیشین معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی ایران دیدگاه متفاوتی را در مورد پاکستان و همکاری این دو کشور در مورد بندر چابهار مطرح کرد.
به گفته وی، پاکستان شیطنتی را به راه انداخته که همکاری های ایران و هند را تحت‌الشعاع قرار بدهد؛ "هدف پاکستان از طرح ایجاد خط آهن مستقیم میان گوادر و چابهار این است که ایفای یک نقش مستقل برای چابهار را از این بندر بگیرد و چابهار در نقش یک حمایت‌کننده برای بندر گوادر ظاهر شود".
دکتر امیراحمدیان هشدار داد که پاکستان در این زمینه(اتصال چابهار و گوادر) در آینده از نگاه اقتصادی خارج شده، وارد بعد سیاسی خواهد شد.
وی تأکید کرد که در چابهار نیاز به یک عزم ملی داریم تا نشان بدهیم چقدر قدرتمند هستیم.
این مشاور پیشین وزارت راه و شهرسازی در عین حال از مقامات این کشور انتقاد کرد: "ما در حالی از چابهار حرف می‌زنیم که کشتی‌رانی ما با عمان و اقیانوس هند ضعیف است، چرا از چابهار استفاده نمی‌کنیم؟ ما باید پایانه‌های نفتی خود را به چابهار منتقل کنیم".
