طالبان به درخواست پاکستان اعتنا می کنند؟

وزارت خارجه پاکستان گفته است که این کشور با همه شاخه‌های طالبان افغان و دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت افغانستان تماس گرفته تا آنها را به شرکت در گفتگوهای مستقیم صلح افغانستان ترغیب کند. محمد نفیس زکریا؛ سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، روز پنجشنبه گفت که از همه شاخه‌های طالبان دعوت شده تا "نماینده‌های باصلاحیت خود" را برای شرکت در نخستین دور گفتگوهای مستقیم صلح افغانستان به اسلام‌آباد بفرستند. روز سه‌شنبه گذشته، نمایندگان کشورهای عضو گروه هماهنگی چهارجانبه برای روند صلح افغانستان، در پایان چهارمین نشست خود در کابل، هفته اول ماه مارچ را به عنوان زمان برگزاری گفتگوهای مستقیم میان دولت افغانستان و نمایندگان طالبان تعیین کردند. ریاست جمهوری نیز از گروه‌های طالبان و سایر گروه‌های مسلح مخالف خواست تا "جنگ و خشونت را ترک کرده، کشتار مردم بی‌گناه را متوقف سازند، به ویرانی کشور مبادرت نورزند و به گفتگوهای مستقیم صلح که قرار است در اواسط ماه‌ حوت در شهر اسلام آباد برگزار شود، بپیوندند." کارشناسان می گویند که با توجه به روابط نزدیک و گسترده ای که میان پاکستان و گروه طالبان و سایر جریان های ستیزه جوی مخالف دولت افغانستان، وجود دارد، انتظار می رود که این فراخوان با استقبال گروه های ستیزه جو مواجه شود و آنها به زودی نمایندگان شان را برای شرکت در نشست مستقیم صلح با دولت افغانستان، راهی اسلام آباد کنند. چنانچه گفته می شود از هم اکنون گروه هایی مانند حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار و شبکه تروریستی حقانی که متحد نزدیک طالبان شاخه ملا منصور نیز محسوب می شود، از این دعوت استقبال کرده اند. با این حال، به باور آگاهان هنوز مشخص نیست که آیا همه گروه ها و شاخه های طالبان به دعوت وزارت خارجه پاکستان، پاسخ مثبت خواهند داد یاخیر؛ زیرا به اعتقاد آگاهان، دست کم در ظاهر امر، یکی از اصلی ترین دلایل و عوامل بروز چند دستگی و شقاق و نفاق در میان گروه طالبان، ضدیت رهبران شاخه های جداشده این گروه با رویکردهای همسو با پاکستان ملا منصور و همراهان او بوده است. آنها همچنین مدعی اند که ملا عمر؛ رهبر پیشین این گروه به دست نیروهای وابسته به سازمان جاسوسی پاکستان، به طرز مرموزی به قتل رسیده و پرونده قتل او نیز از سوی ملا منصور و تیم وی، سال ها پس از این رویداد، مخفی نگاه داشته شده است. با این حساب، یکی از اصلی ترین مسایلی که موجب بروز شکاف در ترکیب یکدست گروه اصلی طالبان شده است، اختلاف رهبران و فرماندهان نظامی و مذهبی این گروه بر سر چگونگی رابطه و وابستگی به پاکستان و به ویژه سازمان جاسوسی آن کشور است. بر پایه این ارزیابی، اکنون گروه طالبان، حد اقل سه شاخه رسمی دارد که دو شاخه آن، در افغانستان تشکیل شده و بر ضد پاکستان، موضع گیری می کند. با این حساب، هرگز انتظار نمی رود که همه شاخه ها و شعب گروه طالبان به فراخوان پاکستان برای شرکت در گفتگوهای صلح با دولت افغانستان، لبیک بگویند و در این صورت، به باور آگاهان، کار صلح دشوار و پیچیده خواهد شد؛ زیرا دولت افغانستان، همزمان با آنکه می خواهد با جریان های اهل گفتگوی شورشیان مسلح، گفتگو کند، ناگزیر خواهد بود با شاخه های مخالف صلح و آشتی آنها به ستیز و نبرد ادامه دهد که این امر، عملا تحقق صلح در کشور را با مانع رو به رو خواهد کرد. شماری از تحلیلگران در یک ارزیابی بدبینانه می گویند که احتمالا چند شاخه کردن طالبان نیز ترفند تازه ای از سوی پاکستان و سایر کشورهای حامی تروریزم است تا در صورت تحقق صلح با یکی از شاخه های طالبان با دولت افغانستان، دیگر جریان های طالبان به عنوان جریان های نظامی همچنان به حیات خود ادامه دهند و به این ترتیب، اهداف پاکستان و سایر حامیان منطقه ای و بین المللی شان را تحقق بخشند. برخی دیگر از تحلیلگران اما عقیده دارند که ایجاد شاخه های طالبان بر ضد شاخه اصلی آن گروه، از حمایت برخی حلقات در درون دولت افغانستان برخوردار است تا به این ترتیب، این گروه را از درون متلاشی کند و مواضع سیاسی و نظامی آن را تضعیف نماید. صرف نظر از اینکه کدامیک از این تحلیل ها درست است، نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت این است که حتی اگر روند گفتگوهای مستقیم صلح میان دولت و ستیزه جویان آغاز شود نباید انتظار داشت که صلح به زودی و فورا برقرار شود و همه چیز همانگونه که همه می خواهند به پایان برسد. این آغاز یک راه دشوار و طولانی است و در کنار خوش بینی هایی که وجود دارد، این احتمال هم هست که این گفتگوها اساسا به نتیجه ای نرسد یا دست کم این مأمول در کوتاه مدت، محقق نشود.