هفدهمین نشست هفتگی شعر «در ساختن با حافظ » ویژه شب یلدا به همراه خوانش شعر حافظ و درخشش جاودانه کلام او در آسمان ادب پارسی با سخنوری و شعر خوانی سخنوران و شاعران افغانستان در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کابل برگزار شد.
داکتر رضا ملکی؛ رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کابل در مراسم گرامی داشت و تجلیل از شب چله یا شب یلدا گفت: جشن یلدا جشنی است که مربوط به حوزه تمدنی و فرهنگی مشترک و میراث معنوی مردم افغانستان و ایران است که درسال 1388 این میراث معنوی در سازمان ملل به ثبت رسید که به عنوان یک جشن ملی و یک جشن فرهنگی حوزه تمدنی ما و شما معرفی شده است، همان طوری که گذشته گان و فرهیختگان ما، ملت ما و مردم ما در گذشته این روز و این شب را جشن گرفته اند.
در این مراسم آقای عبدالغفور «آرزو» استاد دانشگاه و شاعر و نویسنده توانای کشور به ایراد سخن پرداخت. وی برگزاری چنین همایش های فرهنگی را تجلیل ازخورشید، تجلیل از نور، تجلیل از پیروزی روشنی بر سیاهی، تجلیل از خرد و خردورزی در برابر همه نادانی ها به وسعت کلمه دانست.
این استاد دانشگاه با طرح این سوال که چرا نیاکان ما از چنین شبی تجلیل می کردند؟ و فلسفه وجودی شب یلدا چیست؟ و چه برنامه ها و رسم و رسومی در این شب انجام می شود؟ بیان داشت که نخستین نکته ای که نیاکان ما با آن توجه داشتند زمان و وقت شناسی بود.
وی با بیان اینکه مردمان آنزمان چنین ابزارها، تکنالوژی و این پیشرفت های علمی که اکنون هست را در اختیار نداشتند و نسبت به زمان حساسیتی ویژه ای داشتند و حتی یک دقیقه روشنی را بر تاریکی ترجیح می دادند. این زمان شناسی در حقیقت راز بقای تمدنی ما در فرایند پر پیچ و تاب چند هزار ساله تاریخی بوده است که اگر زمان را به رسمیت نشناسیم در حقیقت هر آنچه که را داریم نداریم.
آقای آرزو به پبشینه تاریخی شب یلدا در آیین میترا پرداخت و گفت که بیش از آنکه مسیحیان در قرن چهارم میلادی حقیقت زایش میترا را مصادف با تولد حضرت عیسی مسیح بدانند، نیاکان ما قبل از آن یلدا یا شب چله را می شناختند و این شب را با هر نامی که بوده تجلیل و برگزار می کردند.
این پژوهشگر هنر و ادبیات در مورد واژه ی که جانشین یلدا در فرهنگ پارسی باشد افزود که با تحقیقات میدانی و کتابخانه ای که در مورد واژه یلدا انجام داده ام دریافتم که در تاجیکستان، افغانستان و ایران شب یلدا را به نام شب چله یا چله شب می گفتند و تجلیل می نمودند.
او با بیان این که چگونه شد که واژه شب چله یا چله شب منزوی شد و واژه یلدا روز به روز بعنوان یک چتر گسترده وسیع در فرازها و فضاهای فرهنگی و ادبی ما جای گرفت؟ گفت: که ما در دهکده ی جهانی زندگی می کنیم و در این دهکده جهانی بر اساس دانش انفورماتیک و دیجیتالی شدن عصر؛ ذهن انسان، تفکر انسان، فرهنگ انسان همه در بر رسانه قرار می گیرد، و هر قدر رسانه موج داشته باشد به همان تناسب واژگان لاغر و اندیشه های نحیف می تواند جای اندیشه های فربه را در بر بگیرد ولی تا هنوز در افغانستان، تاجیکستان و خراسان جنوبی و خراسان رضوی هنوز واژه چله شب یا شب چله با فرهنگ و رسم و رسوم دیرینه خود پا بر جای می باشد. و واژه یلدا موج رسانه ای است و چله شب در واقعیت عینی زندگی آدمیان و خراسانیان این منطقه کم کم منزوی می شود. اما هنوز در عینیت زندگی مردم افغانستان و این حوزه هنوز چله شب را با همان رسم گذشته تجلیل می کنند.
این استاد دانشگاه در مورد اینکه نیاکان ما چه نوع مراسم های را در شب چله یا چله شب برگزار می کردند، به موارد زیر اشار کرد:
- شب زنده داری، نماز، نیایش چراغانی کردن خانه ای که چله نشینی در آن صورت می گیرد.
برپایی مراسم عروسی و دامادی به همراه حنا کردن، هدیه دادنو پایکوبی در این شب.
شاهنامه خوانی، افسانه گویی و حافظ خوانی نیز یکی دیگر از مراسم های شب چله نشینی در گذشته بوده است.
آقای آرزو درباره پیشینه واژه چله گفت: واژه چله واژه ی ناب و سره ی فارسی است با عدد چهل نسبت وسیع داشته و عدد چهل در حوزه فرهنگ اسلامی ما بار بعثت را دارد که نبی اکرم (ص) در این سال مبعوث به پیامبری شدند. بنابراین عدد چهل و رابطه آن با چله و چله نشینی سبب شده بود که در بین مردم به جای یلدا که واژه سریانی است و بار فرهنگ مسیحی دارد، چله بیشتر ماندگار باشد.
آقای عبدالغفور آرزو در اخیر سخنان خود تجلیل از بهار، تجلیل از خزان، تجلیل از جشن مهرگان، تجلیل از نوروز و تجلیل از یلدا را تجلیل از نشانه های الهی دانست و گفتند که وحی دو تجلی دارد یک تجلی کلامی بوده که «اقرا باسم ربک الذی خلق» که در کلام قرآن مجید است و یک وجه تکوینی دارد که طبیعت، کلام تکوینی خداوند است و در حقیقت تجلیل ما از کلام تکوینی خداوند است و همه این نشانه ها، نشانه عشق است.
هم چنین در این مراسم شاعران فرهیخته و نامدار کشور چون: سید رضا محمدی، سیمین حسن زاده، بسی گل شریفی، نجیب باور، ادهم کاوه، مقصود حیدریان، مزدا مهرگان و رامین مظفر اشعار زیبای شان را دکلمه نمودند.
